Ū́UU|Ū́¦¦UU|Ū¦¦́UU|Ū́¦¦UU|Ū́UU|Ū́Ũ, 4212 IN 49 OPERIBUS
carm. i vii · alcmanicum · laudabunt alii claram rhodon aut mytilenen...
1 | Laudabunt alii claram Rhodon, aut Mytilenen, | |
3 | moenia vel Baccho Thebas, vel Apolline Delphos | |
5 | sunt quibus unum opus est intactae Palladis urbem | |
7 | undique decerptam fronti praeponere olivam. | |
9 | aptum dicet equis Argos ditisque Mycenas; | |
11 | nec tam Larisae percussit campus opimae, | |
13 | et praeceps Anio, ac Tiburni lucus et uda | |
15 | albus ut obscuro deterget nubila caelo | |
17 | perpetuos — sic tu, sapiens, finire memento | |
19 | molli, Plance, mero — seu te fulgentia signis | |
21 | Tiburis umbra tui. Teucer Salamina patremque | |
23 | tempora populea fertur vinxisse corona, | |
25 | “quo nos cumque feret melior fortuna parente, | |
27 | nil desperandum Teucro duce et auspice Teucro. | |
29 | ambiguam tellure nova Salamina futuram. | |
31 | mecum saepe viri, nunc vino pellite curas — |
carm. i xxviii · alcmanicum · te maris et terrae numeroque carentis harenae...
1 | Te maris et terrae numeroque carentis harenae | |
3 | pulveris exigui prope litus parva Matinum | |
5 | aerias temptasse domos animoque rotundum | |
7 | occidit et Pelopis genitor, conviva deorum, | |
9 | et Iovis arcanis Minos admissus, habentque | |
11 | demissum, quamvis clipeo Troiana refixo | |
13 | nervos atque cutem morti concesserat atrae, | |
15 | naturae verique. sed omnis una manet nox | |
17 | dant alios Furiae torvo spectacula Marti, | |
19 | mixta senum ac iuvenum densentur funera, nullum | |
21 | me quoque devexi rapidus comes Orionis | |
23 | at tu, nauta, vagae ne parce malignus harenae | |
25 | particulam dare; sic, quodcumque minabitur Eurus | |
27 | plectantur silvae te sospite, multaque merces, | |
29 | ab Iove Neptunoque sacri custode Tarenti. | |
31 | postmodo te natis fraudem conmittere? fors et | |
33 | te maneant ipsum: precibus non linquar inultis, | |
35 | quamquam festinas, non est mora longa: licebit |
carm. iv vii · archilochium secundum · diffugere nives, redeunt iam gramina campis...
1 | Diffugere nives, redeunt iam gramina campis, | |
3 | mutat terra vices, et decrescentia ripas | |
5 | Gratia cum Nymphis geminisque sororibus audet | |
7 | inmortalia ne speres, monet annus et almum | |
9 | frigora mitescunt Zephyris, ver proterit aestas, | |
11 | pomifer autumnus fruges effuderit, et mox | |
13 | damna tamen celeres reparant caelestia lunae — | |
15 | quo pius Aeneas, quo dives Tullus et Ancus, | |
17 | quis scit an adiciant hodiernae crastina summae | |
19 | cuncta manus avidas fugient heredis amico | |
21 | cum semel occideris, et de te splendida Minos | |
23 | non, Torquate, genus, non te facundia, non te | |
25 | infernis neque enim tenebris Diana pudicum | |
27 | nec Lethaea valet Theseus abrumpere caro |
ep. xii · alcmanicum · quid tibi vis, mulier nigris dignissima barris...
1 | Quid tibi vis, mulier nigris dignissima barris? | |
3 | mittis – nec firmo iuveni neque naris obesae? | |
5 | polypus an gravis hirsutis cubet hircus in alis, | |
7 | qui sudor vietis et quam malus undique membris | |
9 | indomitam properat rabiem sedare, neque illi | |
11 | stercore fucatus crocodili, iamque subando | |
13 | vel mea cum saevis agitat fastidia verbis: | |
15 | Inachiam ter nocte potes! mihi semper ad unum | |
17 | Lesbia quaerenti taurum monstravit inertem, | |
19 | cuius in indomito constantior inguine nervus | |
21 | muricibus Tyriis iteratae vellera lanae | |
23 | ne foret aequalis inter conviva, magis quem | |
25 | o ego non felix, quam tu fugis, ut pavet acris |
ep. xiii · iambelegicum · horrida tempestas caelum contraxit et imbres...
1 | Horrida tempestas caelum contraxit, et imbres | |
3 | Threicio Aquilone sonant. rapiamus, amici, | |
5 | et decet obducta solvatur fronte senectus. | |
7 | cetera mitte loqui – deus haec fortasse benigna | |
9 | perfundi nardo iuvat, et fide Cyllenaea | |
11 | nobilis ut grandi cecinit Centaurus alumno: | |
13 | te manet Assaraci tellus, quam frigida parvi | |
15 | unde tibi reditum certo subtemine Parcae | |
17 | illic omne malum vino cantuque levato, |
ep. xiv · pythiambicum primum · mollis inertia cur tantam diffuderit imis...
1 | Mollis inertia cur tantam diffuderit imis | |
3 | pocula Lethaeos ut si ducentia somnos | |
5 | candide Maecenas, occidis saepe rogando. | |
7 | inceptos olim, promissum carmen, iambos | |
9 | non aliter Samio dicunt arsisse Bathyllo | |
11 | qui persaepe cava testudine flevit amorem | |
13 | ureris ipse miser! quodsi non pulcrior ignis | |
15 | gaude sorte tua – me libertina nec uno |
ep. xv · pythiambicum primum · nox erat et caelo fulgebat luna sereno...
1 | Nox erat et caelo fulgebat Luna sereno | |
3 | cum tu, magnorum numen laesura deorum, | |
5 | artius atque hedera procera adstringitur ilex | |
7 | “dum pecori lupus et nautis infestus Orion | |
9 | intonsosque agitaret Apollinis aura capillos, | |
11 | o dolitura mea multum virtute Neaera! | |
13 | non feret adsiduas potiori te dare noctes, | |
15 | nec semel offensi cedet constantia formae, | |
17 | et tu, quicumque es, felicior atque meo nunc | |
19 | sis pecore et multa dives tellure licebit, | |
21 | nec te Pythagorae fallant arcana renati, | |
23 | heu heu, translatos alio maerebis amores – |
ep. xvi · pythiambicum secundum · altera iam teritur bellis civilibus aetas...
1 | Altera iam teritur bellis civilibus aetas, | |
3 | quam neque finitimi valuerunt perdere Marsi, | |
5 | aemula nec virtus Capuae, nec Spartacus acer, | |
7 | nec fera caerulea domuit Germania pube, | |
9 | inpia perdemus devoti sanguinis aetas, | |
11 | barbarus heu cineres insistet victor, et urbem | |
13 | quaeque carent ventis et solibus ossa Quirini – | |
15 | forte quid expediat communiter aut melior pars, | |
17 | nulla sit hac potior sententia – Phocaeorum | |
19 | agros, atque Lares patrios, habitandaque fana | |
21 | ire, pedes quocumque ferent, quocumque per undas | |
23 | sic placet? an melius quis habet suadere? secunda | |
25 | sed iuremus in haec: “simul imis saxa renarent | |
27 | neu conversa domum pigeat dare lintea, quando | |
29 | in mare seu celsus procurrerit Appenninus, | |
31 | mirus amor, iuvet ut tigris subsidere cervis, | |
33 | credula nec ravos timeant armenta leones, | |
35 | haec, et quae poterunt reditus abscindere dulcis, | |
37 | aut pars indocili melior grege – mollis et exspes | |
39 | vos, quibus est virtus, muliebrem tollite luctum, | |
41 | nos manet Oceanus circumvagus – arva beata | |
43 | reddit ubi Cererem tellus inarata quotannis, | |
45 | germinat et numquam fallentis termes olivae, | |
47 | mella cava manant ex ilice, montibus altis | |
49 | illic iniussae veniunt ad mulctra capellae, | |
51 | nec vespertinus circumgemit ursus ovile, | |
53 | pluraque felices mirabimur, ut neque largis | |
55 | pinguia nec siccis urantur semina glaebis, | |
57 | nulla nocent pecori contagia, nullius astri | |
59 | non huc Argoo contendit remige pinus, | |
61 | non huc Sidonii torserunt cornua nautae, | |
63 | Iuppiter illa piae secrevit litora genti, | |
65 | aere, dehinc ferro duravit saecula, quorum |
serm. i i · versus heroi · qui fit, maecenas, ut nemo, quam sibi sortem...
1 | Qui fit, Maecenas, ut nemo, quam sibi sortem | |
2 | seu ratio dederit seu fors obiecerit, illa | |
3 | contentus vivat, laudet diversa sequentis? | |
4 | ‘o fortunati mercatores’ gravis annis | |
5 | miles ait, multo iam fractus membra labore; | |
6 | contra mercator navim iactantibus Austris: | |
7 | ‘militia est potior. quid enim? concurritur: horae | |
8 | momento cita mors venit aut victoria laeta.’ | |
9 | agricolam laudat iuris legumque peritus, | |
10 | sub galli cantum consultor ubi ostia pulsat; | |
11 | ille, datis vadibus qui rure extractus in urbem est, | |
12 | solos felicis viventis clamat in urbe. | |
13 | cetera de genere hoc adeo sunt multa loquacem | |
14 | delassare valent Fabium. ne te morer, audi, | |
15 | quo rem deducam. si quis deus ‘en ego’ dicat | |
16 | ‘iam faciam quod voltis: eris tu, qui modo miles, | |
17 | mercator; tu, consultus modo, rusticus: hinc vos, | |
18 | vos hinc mutatis discedite partibus. eia, | |
19 | quid statis?’ nolint. atqui licet esse beatis. | |
20 | quid causae est, merito quin illis Iuppiter ambas | |
21 | iratus buccas inflet neque se fore posthac | |
22 | tam facilem dicat, votis ut praebeat aurem? | |
23 | praeterea, ne sic ut qui iocularia ridens | |
24 | percurram quamquam ridentem dicere verum | |
25 | quid vetat? ut pueris olim dant crustula blandi | |
26 | doctores, elementa velint ut discere prima | |
27 | sed tamen amoto quaeramus seria ludo: | |
28 | ille gravem duro terram qui vertit aratro, | |
29 | perfidus hic caupo, miles nautaeque, per omne | |
30 | audaces mare qui currunt, hac mente laborem | |
31 | sese ferre, senes ut in otia tuta recedant, | |
32 | aiunt, cum sibi sint congesta cibaria: sicut | |
33 | parvola nam exemplo est magni formica laboris | |
34 | ore trahit quodcumque potest atque addit acervo | |
35 | quem struit, haud ignara ac non incauta futuri. | |
36 | quae, simul inversum contristat Aquarius annum, | |
37 | non usquam prorepit et illis utitur ante | |
38 | quaesitis sapiens, cum te neque fervidus aestus | |
39 | demoveat lucro neque hiems, ignis mare ferrum, | |
40 | nil obstet tibi, dum ne sit te ditior alter. | |
41 | quid iuvat inmensum te argenti pondus et auri | |
42 | furtim defossa timidum deponere terra? | |
43 | quod, si conminuas, vilem redigatur ad assem? | |
44 | at ni id fit, quid habet pulcri constructus acervus? | |
45 | milia frumenti tua triverit area centum: | |
46 | non tuus hoc capiet venter plus ac meus: ut, si | |
47 | reticulum panis venalis inter onusto | |
48 | forte vehas umero, nihilo plus accipias quam | |
49 | qui nil portarit. vel dic quid referat intra | |
50 | naturae finis viventi, iugera centum an | |
51 | mille aret? ‘at suave est ex magno tollere acervo.’ | |
52 | dum ex parvo nobis tantundem haurire relinquas, | |
53 | cur tua plus laudes cumeris granaria nostris? | |
54 | ut tibi si sit opus liquidi non amplius urna | |
55 | vel cyatho et dicas ‘magno de flumine mallem | |
56 | quam ex hoc fonticulo tantundem sumere.’ eo fit, | |
57 | plenior ut siquos delectet copia iusto, | |
58 | cum ripa simul avolsos ferat Aufidus acer. | |
59 | at qui tantuli eget quanto est opus, is neque limo | |
60 | turbatam haurit aquam neque vitam amittit in undis. | |
61 | at bona pars hominum decepta cupidine falso | |
62 | ‘nil satis est,’ inquit, ‘quia tanti quantum habeas sis:’ | |
63 | quid facias illi? iubeas miserum esse, libenter | |
64 | quatenus id facit: ut quidam memoratur Athenis | |
65 | sordidus ac dives, populi contemnere voces | |
66 | sic solitus: ‘populus me sibilat, at mihi plaudo | |
67 | ipse domi, simul ac nummos contemplor in arca.’ | |
68 | Tantalus a labris sitiens fugientia captat | |
69 | flumina quid rides? mutato nomine de te | |
70 | fabula narratur: congestis undique saccis | |
71 | indormis inhians et tamquam parcere sacris | |
72 | cogeris aut pictis tamquam gaudere tabellis. | |
73 | nescis, quo valeat nummus, quem praebeat usum? | |
74 | panis ematur, holus, vini sextarius, adde | |
75 | quis humana sibi doleat natura negatis. | |
76 | an vigilare metu exanimem, noctesque diesque | |
77 | formidare malos fures, incendia, servos, | |
78 | ne te conpilent fugientes, hoc iuvat? horum | |
79 | semper ego optarim pauperrimus esse bonorum. | |
80 | at si condoluit temptatum frigore corpus | |
81 | aut alius casus lecto te adflixit, habes qui | |
82 | adsideat, fomenta paret, medicum roget, ut te | |
83 | suscitet ac reddat gnatis carisque propinquis? | |
84 | non uxor salvum te volt, non filius; omnes | |
85 | vicini oderunt, noti, pueri atque puellae. | |
86 | miraris, cum tu argento post omnia ponas, | |
87 | si nemo praestet, quem non merearis, amorem? | |
88 | an si cognatos, nullo natura labore | |
89 | quos tibi dat, retinere velis servareque amicos, | |
90 | infelix operam perdas, ut siquis asellum | |
91 | in campo doceat parentem currere frenis? | |
92 | denique sit finis quaerendi, cumque habeas plus, | |
93 | pauperiem metuas minus et finire laborem | |
94 | incipias, parto quod avebas, ne facias quod | |
95 | Ummidius quidam; non longa est fabula: dives | |
96 | ut metiretur nummos, ita sordidus, ut se | |
97 | non umquam servo melius vestiret, ad usque | |
98 | supremum tempus, ne se penuria victus | |
99 | opprimeret, metuebat. at hunc liberta securi | |
100 | divisit medium, fortissima Tyndaridarum. | |
101 | ‘quid mi igitur suades? ut vivam Naevius aut sic | |
102 | ut Nomentanus?’ pergis pugnantia secum | |
103 | frontibus adversis conponere: non ego avarum | |
104 | cum veto te, fieri vappam iubeo ac nebulonem: | |
105 | est inter Tanain quiddam socerumque Viselli: | |
106 | est modus in rebus, sunt certi denique fines, | |
107 | quos ultra citraque nequit consistere rectum. | |
108 | illuc, unde abii, redeo, qui nemo, ut avarus, | |
109 | se probet ac potius laudet diversa sequentis, | |
110 | quodque aliena capella gerat distentius uber, | |
111 | tabescat neque se maiori pauperiorum | |
112 | turbae conparet, hunc atque hunc superare laboret. | |
113 | sic festinanti semper locupletior obstat, | |
114 | ut, cum carceribus missos rapit ungula currus, | |
115 | instat equis auriga suos vincentibus, illum | |
116 | praeteritum temnens extremos inter euntem. | |
117 | inde fit, ut raro, qui se vixisse beatum | |
118 | dicat et exacto contentus tempore vita | |
119 | cedat uti conviva satur, reperire queamus. | |
120 | iam satis est. ne me Crispini scrinia lippi | |
121 | conpilasse putes, verbum non amplius addam. |
serm. i ii · versus heroi · ambubaiarum collegia, pharmacopolae...
1 | Ambubaiarum collegia, pharmacopolae, | |
2 | mendici, mimae, balatrones, hoc genus omne | |
3 | maestum ac sollicitum est cantoris morte Tigelli. | |
4 | quippe benignus erat. contra hic, ne prodigus esse | |
5 | dicatur metuens, inopi dare nolit amico, | |
6 | frigus quo duramque famem propellere possit. | |
7 | hunc si perconteris, avi cur atque parentis | |
8 | praeclaram ingrata stringat malus ingluvie rem, | |
9 | omnia conductis coemens obsonia nummis, | |
10 | sordidus atque animi quod parvi nolit haberi, | |
11 | respondet. laudatur ab his, culpatur ab illis. | |
12 | Fufidius vappae famam timet ac nebulonis | |
13 | [dives agris, dives positis in fenore nummis:] | |
14 | quinas hic capiti mercedes exsecat atque | |
15 | quanto perditior quisque est, tanto acrius urget; | |
16 | nomina sectatur modo sumpta veste virili | |
17 | sub patribus duris tironum. ‘maxime’ quis non | |
18 | ‘Iuppiter’ exclamat simul atque audivit? ‘at in se | |
19 | pro quaestu sumptum facit hic?’ vix credere possis, | |
20 | quam sibi non sit amicus, ita ut pater ille, Terenti | |
21 | fabula quem miserum gnato vixisse fugato | |
22 | inducit, non se peius cruciaverit atque hic. | |
23 | siquis nunc quaerat ‘quo res haec pertinet?’ illuc: | |
24 | dum vitant stulti vitia, in contraria currunt. | |
25 | Maltinus tunicis demissis ambulat, est qui | |
26 | inguen ad obscaenum subductis usque; facetus | |
27 | pastillos Rufillus olet, Gargonius hircum: | |
28 | nil medium est. sunt qui nolint tetigisse nisi illas | |
29 | quarum subsuta talos tegat instita veste, | |
30 | contra alius nullam nisi olenti in fornice stantem. | |
31 | quidam notus homo cum exiret fornice, ‘macte | |
32 | virtute esto’ inquit sententia dia Catonis; | |
33 | ‘nam simul ac venas inflavit taetra libido, | |
34 | huc iuvenes aequom est descendere, non alienas | |
35 | permolere uxores.’ ‘nolim laudarier’ inquit | |
36 | ‘sic me’ mirator cunni Cupiennius albi. | |
37 | audire est operae pretium, procedere recte | |
38 | qui moechis non voltis, ut omni parte laborent | |
39 | utque illis multo corrupta dolore voluptas | |
40 | atque haec rara cadat dura inter saepe pericla. | |
41 | hic se praecipitem tecto dedit, ille flagellis | |
42 | ad mortem caesus, fugiens hic decidit acrem | |
43 | praedonum in turbam, dedit hic pro corpore nummos, | |
44 | hunc perminxerunt calones; quin etiam illud | |
45 | accidit, ut cuidam testis caudamque salacem | |
46 | demeterent ferro. ‘iure’ omnes: Galba negabat. | |
47 | tutior at quanto merx est in classe secunda, | |
48 | libertinarum dico Sallustius in quas | |
49 | non minus insanit quam qui moechatur. at hic si, | |
50 | qua res, qua ratio suaderet quaque modeste | |
51 | munifico esse licet, vellet bonus atque benignus | |
52 | esse, daret quantum satis esset nec sibi damno | |
53 | dedecorique foret. verum hoc se amplectitur uno, | |
54 | hoc amat et laudat: ‘matronam nullam ego tango,’ | |
55 | ut quondam Marsaeus, amator Originis ille, | |
56 | qui patrium mimae donat fundumque laremque, | |
57 | ‘nil fuerit mi’ inquit ‘cum uxoribus umquam alienis.’ | |
58 | verum est cum mimis, est cum meretricibus, unde | |
59 | fama malum gravius quam res trahit. an tibi abunde | |
60 | personam satis est, non illud, quidquid ubique | |
61 | officit, evitare? bonam deperdere famam, | |
62 | rem patris oblimare malum est ubicumque. quid inter | |
63 | est in matrona, ancilla peccesne togata? | |
64 | Villius in Fausta Sullae gener, hoc miser uno | |
65 | nomine deceptus, poenas dedit usque superque | |
66 | quam satis est, pugnis caesus ferroque petitus, | |
67 | exclusus fore, cum Longarenus foret intus. | |
68 | huic si muttonis verbis mala tanta videnti | |
69 | diceret haec animus ‘quid vis tibi? numquid ego a te | |
70 | magno prognatum deposco consule cunnum | |
71 | velatumque stola, mea cum conferbuit ira?’ | |
72 | quid responderet? ‘magno patre nata puella est.’ | |
73 | at quanto meliora monet pugnantiaque istis | |
74 | dives opis natura suae, tu si modo recte | |
75 | dispensare velis ac non fugienda petendis | |
76 | inmiscere. tuo vitio rerumne labores, | |
77 | nil referre putas? quare, ne paeniteat te, | |
78 | desine matronas sectarier, unde laboris | |
79 | plus haurire mali est quam ex re decerpere fructus. | |
80 | nec magis huic, inter niveos viridisque lapillos | |
81 | sit licet, hoc, Cerinthe, tuum tenerum est femur aut crus | |
82 | rectius, atque etiam melius persaepe togatae. | |
83 | adde huc, quod mercem sine fucis gestat, aperte | |
84 | quod venale habet ostendit nec, siquid honesti est, | |
85 | iactat habetque palam, quaerit, quo turpia celet. | |
86 | regibus hic mos est, ubi equos mercantur: opertos | |
87 | inspiciunt, ne si facies, ut saepe, decora | |
88 | molli fulta pede est, emptorem inducat hiantem, | |
89 | quod pulcrae clunes, breve quod caput, ardua cervix. | |
90 | hoc illi recte: ne corporis optima Lyncei | |
91 | contemplere oculis, Hypsaea caecior illa, | |
92 | quae mala sunt, spectes. ‘o crus, o bracchia!’ verum | |
93 | depugis, nasuta, brevi latere ac pede longo est. | |
94 | matronae praeter faciem nil cernere possis, | |
95 | cetera, ni Catia est, demissa veste tegentis. | |
96 | si interdicta petes, vallo circumdata nam te | |
97 | hoc facit insanum – multae tibi tum officient res, | |
98 | custodes, lectica, ciniflones, parasitae, | |
99 | ad talos stola demissa et circumdata palla, | |
100 | plurima, quae invideant pure adparere tibi rem. | |
101 | altera, nil obstat: Cois tibi paene videre est | |
102 | ut nudam, ne crure malo, ne sit pede turpi; | |
103 | metiri possis oculo latus. an tibi mavis | |
104 | insidias fieri pretiumque avellier ante | |
105 | quam mercem ostendi? ‘leporem venator ut alta | |
106 | in nive sectetur, positum sic tangere nolit,’ | |
107 | cantat et adponit ‘meus est amor huic similis; nam | |
108 | transvolat in medio posita et fugientia captat.’ | |
109 | hiscine versiculis speras tibi posse dolores | |
110 | atque aestus curasque gravis e pectore pelli? | |
111 | nonne, cupidinibus statuat natura modum quem, | |
112 | quid latura sibi, quid sit dolitura negatum, | |
113 | quaerere plus prodest et inane abscindere soldo? | |
114 | num, tibi cum faucis urit sitis, aurea quaeris | |
115 | pocula? num esuriens fastidis omnia praeter | |
116 | pavonem rhombumque? tument tibi cum inguina, num, si | |
117 | ancilla aut verna est praesto puer, impetus in quem | |
118 | continuo fiat. malis tentigine rumpi? | |
119 | non ego; namque parabilem amo venerem facilemque. | |
120 | illam ‘post paulo’ ‘sed pluris’ ‘si exierit vir’ | |
121 | Gallis, hanc Philodemus ait sibi, quae neque magno | |
122 | stet pretio neque cunctetur cum est iussa venire. | |
123 | candida rectaque sit, munda hactenus, ut neque longa | |
124 | nec magis alba velit quam dat natura videri. | |
125 | haec ubi supposuit dextro corpus mihi laevom, | |
126 | Ilia et Egeria est; do nomen quodlibet illi. | |
127 | nec vereor, ne, dum futuo, vir rure recurrat, | |
128 | ianua frangatur, latret canis, undique magno | |
129 | pulsa domus strepitu resonet, vepallida lecto | |
130 | desiliat mulier, miseram se conscia clamet, | |
131 | cruribus haec metuat, doti deprensa, egomet mi. | |
132 | discincta tunica fugiendum est et pede nudo, | |
133 | ne nummi pereant aut puga aut denique fama. | |
134 | deprendi miserum est: Fabio vel iudice vincam. |
serm. i iii · versus heroi · omnibus hoc vitium est cantoribus, inter amicos...
1 | Omnibus hoc vitium est cantoribus, inter amicos | |
2 | ut numquam inducant animum cantare rogati, | |
3 | iniussi numquam desistant. Sardus habebat | |
4 | ille Tigellius hoc. Caesar, qui cogere posset, | |
5 | si peteret per amicitiam patris atque suam, non | |
6 | quicquam proficeret; si conlibuisset, ab ovo | |
7 | usque ad mala citaret ‘io Bacchae’ modo summa | |
8 | voce, modo hac, resonat quae chordis quattuor ima. | |
9 | nil aequale homini fuit illi: saepe velut qui | |
10 | currebat fugiens hostem, persaepe velut qui | |
11 | Iunonis sacra ferret; habebat saepe ducentos, | |
12 | saepe decem servos; modo reges atque tetrarchas, | |
13 | omnia magna loquens, modo sit mihi mensa tripes et | |
14 | concha salis puri et toga, quae defendere frigus | |
15 | quamvis crassa queat.’ deciens centena dedisses | |
16 | huic parco, paucis contento, quinque diebus | |
17 | nil erat in loculis; noctes vigilabat ad ipsum | |
18 | mane, diem totum stertebat; nil fuit unquam | |
19 | sic inpar sibi. nunc aliquis dicat mihi ‘quid tu? | |
20 | nullane habes vitia?’ immo alia et fortasse minora. | |
21 | Maenius absentem Novium cum carperet, ‘heus tu’ | |
22 | quidam ait ‘ignoras te an ut ignotum dare nobis | |
23 | verba putas?’ ‘egomet mi ignosco’ Maenius inquit. | |
24 | stultus et inprobus hic amor est dignusque notari. | |
25 | cum tua pervideas oculis mala lippus inunctis, | |
26 | cur in amicorum vitiis tam cernis acutum | |
27 | quam aut aquila aut serpens Epidaurius? at tibi contra | |
28 | evenit, inquirant vitia ut tua rursus et illi. | |
29 | iracundior est paulo, minus aptus acutis | |
30 | naribus horum hominum; rideri possit eo quod | |
31 | rusticius tonso toga defluit et male laxus | |
32 | in pede calceus haeret: at est bonus, ut melior vir | |
33 | non alius quisquam, at tibi amicus, at ingenium ingens | |
34 | inculto latet hoc sub corpore. denique te ipsum | |
35 | concute, numqua tibi vitiorum inseverit olim | |
36 | natura aut etiam consuetudo mala; namque | |
37 | neglectis urenda filix innascitur agris. | |
38 | illuc praevertamur, amatorem quod amicae | |
39 | turpia decipiunt caecum vitia aut etiam ipsa haec | |
40 | delectant, veluti Balbinum polypus Hagnae. | |
41 | vellem in amicitia sic erraremus et isti | |
42 | errori nomen virtus posuisset honestum. | |
43 | ac pater ut gnati, sic nos debemus amici | |
44 | siquod sit vitium non fastidire. strabonem | |
45 | appellat paetum pater, et pullum, male parvos | |
46 | sicui filius est, ut abortivus fuit olim | |
47 | Sisyphus; hunc varum distortis cruribus, illum | |
48 | balbutit scaurum pravis fultum male talis. | |
49 | parcius hic vivit: frugi dicatur; ineptus | |
50 | et iactantior hic paulo est: concinnus amicis | |
51 | postulat ut videatur; at est truculentior atque | |
52 | plus aequo liber: simplex fortisque habeatur; | |
53 | caldior est: acris inter numeretur. opinor, | |
54 | haec res et iungit iunctos et servat amicos. | |
55 | at nos virtutes ipsas invertimus atque | |
56 | sincerum furimus vas incrustare. probus quis | |
57 | nobiscum vivit, multum demissus homo: illi | |
58 | tardo cognomen, pingui damus. hic fugit omnis | |
59 | insidias nullique malo latus obdit apertum, | |
60 | cum genus hoc inter vitae versemur, ubi acris | |
61 | invidia atque vigent ubi crimina: pro bene sano | |
62 | ac non incauto fictum astutumque vocamus. | |
63 | simplicior quis et est, qualem me saepe libenter | |
64 | obtulerim tibi, Maecenas, ut forte legentem | |
65 | aut tacitum inpellat quovis sermone: ‘molestus, | |
66 | communi sensu plane caret’ inquimus. eheu, | |
67 | quam temere in nosmet legem sancimus iniquam. | |
68 | nam vitiis nemo sine nascitur; optimus ille est, | |
69 | qui minimis urgetur. amicus dulcis, ut aequum est, | |
70 | cum mea conpenset vitiis bona, pluribus hisce, | |
71 | si modo plura mihi bona sunt, inclinet, amari | |
72 | si volet: hac lege in trutina ponetur eadem. | |
73 | qui, ne tuberibus propriis offendat amicum, | |
74 | postulat, ignoscet verrucis illius: aequum est | |
75 | peccatis veniam poscentem reddere rursus. | |
76 | denique, quatenus excidi penitus vitium irae, | |
77 | cetera item nequeunt stultis haerentia, cur non | |
78 | ponderibus modulisque suis ratio utitur ac res | |
79 | ut quaeque est, ita suppliciis delicta coercet? | |
80 | siquis eum servum, patinam qui tollere iussus | |
81 | semesos piscis tepidumque ligurrierit ius, | |
82 | in cruce suffigat, Labeone insanior inter | |
83 | sanos dicatur. quanto hoc furiosius atque | |
84 | maius peccatum est: paulum deliquit amicus, | |
85 | quod nisi concedas, habeare insuavis: acerbus | |
86 | odisti et fugis ut Rusonem debitor aeris, | |
87 | qui nisi, cum tristes misero venere kalendae, | |
88 | mercedem aut nummos unde unde extricat, amaras | |
89 | porrecto iugulo historias captivus ut audit. | |
90 | conminxit lectum potus mensave catillum | |
91 | Euandri manibus tritum deiecit: ob hanc rem, | |
92 | aut positum ante mea quia pullum in parte catini | |
93 | sustulit esuriens, minus hoc iucundus amicus | |
94 | sit mihi? quid faciam, si furtum fecerit aut si | |
95 | prodiderit conmissa fide sponsumve negarit? | |
96 | quis paria esse fere placuit peccata, laborant, | |
97 | cum ventum ad verum est: sensus moresque repugnant | |
98 | atque ipsa utilitas, iusti prope mater et aequi. | |
99 | cum prorepserunt primis animalia terris, | |
100 | mutum et turpe pecus, glandem atque cubilia propter | |
101 | unguibus et pugnis, dein fustibus atque ita porro | |
102 | pugnabant armis, quae post fabricaverat usus, | |
103 | donec verba, quibus voces sensusque notarent, | |
104 | nominaque invenere; dehinc absistere bello, | |
105 | oppida coeperunt munire et ponere leges, | |
106 | ne quis fur esset neu latro neu quis adulter. | |
107 | nam fuit ante Helenam cunnus taeterrima belli | |
108 | causa, sed ignotis perierunt mortibus illi, | |
109 | quos venerem incertam rapientis more ferarum | |
110 | viribus editior caedebat ut in grege taurus. | |
111 | iura inventa metu iniusti fateare necesse est, | |
112 | tempora si fastosque velis evolvere mundi. | |
113 | nec natura potest iusto secernere iniquum, | |
114 | dividit ut bona diversis, fugienda petendis, | |
115 | nec vincet ratio hoc, tantundem ut peccet idemque, | |
116 | qui teneros caules alieni fregerit horti | |
117 | et qui nocturnus sacra divum legerit. adsit | |
118 | regula, peccatis quae poenas inroget aequas, | |
119 | ne scutica dignum horribili sectere flagello. | |
120 | nam ut ferula caedas meritum maiora subire, | |
121 | non vereor, cum dicas esse paris res | |
122 | furta latrociniis et magnis parva mineris | |
123 | falce recisurum simili te, si tibi regnum | |
124 | permittant homines. si dives, qui sapiens est, | |
125 | et sutor bonus et solus formosus et est rex, | |
126 | cur optas quod habes? ‘non nosti, quid pater’ inquit | |
127 | ‘Chrysippus dicat: sapiens crepidas sibi numquam | |
128 | nec soleas fecit; sutor tamen est sapiens.’ qui? | |
129 | ‘ut quamvis tacet Hermogenes, cantor tamen atque | |
130 | optumus est modulator; ut Alfenus vafer omni | |
131 | abiecto instrumento artis clausaque taberna | |
132 | sutor erat: sapiens operis sic optimus omnis | |
133 | est opifex, solus sic rex.’ vellunt tibi barbam | |
134 | lascivi pueri, quos tu nisi fuste coerces, | |
135 | urgeris turba circum te stante miserque | |
136 | rumperis et latras, magnorum maxime regum. | |
137 | ne longum faciam: dum tu quadrante lavatum | |
138 | rex ibis neque te quisquam stipator ineptum | |
139 | praeter Crispinum sectabitur, et mihi dulces | |
140 | ignoscent, siquid peccaro stultus, amici | |
141 | inque vicem illorum patiar delicta libenter | |
142 | privatusque magis vivam te rege beatus. |
serm. i iv · versus heroi · eupolis atque cratinus aristophanesque poetae...
1 | Eupolis atque Cratinus Aristophanesque poetae | |
2 | atque alii, quorum comoedia prisca virorum est, | |
3 | siquis erat dignus describi, quod malus ac fur, | |
4 | quod moechus foret aut sicarius aut alioqui | |
5 | famosus, multa cum libertate notabant. | |
6 | hinc omnis pendet Lucilius, hosce secutus, | |
7 | mutatis tantum pedibus numerisque, facetus, | |
8 | emunctae naris, durus conponere versus. | |
9 | nam fuit hoc vitiosus: in hora saepe ducentos, | |
10 | ut magnum, versus dictabat stans pede in uno; | |
11 | cum flueret lutulentus, erat quod tollere velles; | |
12 | garrulus atque piger scribendi ferre laborem, | |
13 | scribendi recte: nam ut multum, nil moror. ecce, | |
14 | Crispinus minimo me provocat ‘accipe, si vis, | |
15 | accipiam tabulas; detur nobis locus, hora, | |
16 | custodes; videamus, uter plus scribere possit.’ | |
17 | di bene fecerunt, inopis me quodque pusilli | |
18 | finxerunt animi, raro et perpauca loquentis; | |
19 | at tu conclusas hircinis follibus auras | |
20 | usque laborantis, dum ferrum molliat ignis, | |
21 | ut mavis, imitare. beatus Fannius ultro | |
22 | delatis capsis et imagine, cum mea nemo | |
23 | scripta legat, volgo recitare timentis ob hanc rem, | |
24 | quod sunt quos genus hoc minime iuvat, utpote pluris | |
25 | culpari dignos. quemvis media elige turba: | |
26 | aut ob avaritiam aut misera ambitione laborat. | |
27 | hic nuptarum insanit amoribus, hic puerorum: | |
28 | hunc capit argenti splendor; stupet Albius aere; | |
29 | hic mutat merces surgente a sole ad eum, quo | |
30 | vespertina tepet regio, quin per mala praeceps | |
31 | fertur uti pulvis collectus turbine, nequid | |
32 | summa deperdat metuens aut ampliet ut rem. | |
33 | omnes hi metuunt versus, odere poetas. | |
34 | ‘faenum habet in cornu, longe fuge; dummodo risum | |
35 | excutiat sibi, non hic cuiquam parcet amico | |
36 | et quodcumque semel chartis inleverit, omnis | |
37 | gestiet a furno redeuntis scire lacuque | |
38 | et pueros et anus.’ agedum pauca accipe contra. | |
39 | primum ego me illorum, dederim quibus esse poetis, | |
40 | excerpam numero: neque enim concludere versum | |
41 | dixeris esse satis neque, siqui scribat uti nos | |
42 | sermoni propiora, putes hunc esse poetam. | |
43 | ingenium cui sit, cui mens divinior atque os | |
44 | magna sonaturum, des nominis huius honorem. | |
45 | idcirco quidam comoedia necne poema | |
46 | esset, quaesivere, quod acer spiritus ac vis | |
47 | nec verbis nec rebus inest, nisi quod pede certo | |
48 | differt sermoni, sermo merus. ‘at pater ardens | |
49 | saevit, quod meretrice nepos insanus amica | |
50 | filius uxorem grandi cum dote recuset, | |
51 | ebrius et, magnum quod dedecus, ambulet ante | |
52 | noctem cum facibus.’ numquid Pomponius istis | |
53 | audiret leviora, pater si viveret? ergo | |
54 | non satis est puris versum perscribere verbis, | |
55 | quem si dissolvas, quivis stomachetur eodem | |
56 | quo personatus pacto pater. his, ego quae nunc, | |
57 | olim quae scripsit Lucilius, eripias si | |
58 | tempora certa modosque, et quod prius ordine verbum est | |
59 | posterius facias praeponens ultima primis, | |
60 | non, ut si solvas postquam Discordia taetra | |
61 | belli ferratos postis portasque refregit, | |
62 | invenias etiam disiecti membra poetae. | |
63 | hactenus haec: alias, iustum sit necne poema. | |
64 | nunc illud tantum quaeram, meritone tibi sit | |
65 | suspectum genus hoc scribendi. Sulgius acer | |
66 | ambulat et Caprius, rauci male cumque libellis, | |
67 | magnus uterque timor latronibus; at bene siquis | |
68 | et vivat puris manibus, contemnat utrumque. | |
69 | ut sis tu similis Caeli Birrique latronum, | |
70 | non ego sim Capri neque Sulgi: cur metuas me? | |
71 | nulla taberna meos habeat neque pila libellos, | |
72 | quis manus insudet volgi Hermogenisque Tigelli, | |
73 | nec recito cuiquam nisi amicis idque coactus, | |
74 | non ubivis coramve quibuslibet. in medio qui | |
75 | scripta foro recitent, sunt multi quique lavantes: | |
76 | suave locus voci resonat conclusus. inanis | |
77 | hoc iuvat, haud illud quaerentis, num sine sensu, | |
78 | tempore num faciant alieno. ‘laedere gaudes’ | |
79 | inquit ‘et hoc studio pravus facis.’ unde petitum | |
80 | hoc in me iacis? est auctor quis denique eorum, | |
81 | vixi cum quibus? absentem qui rodit, amicum | |
82 | qui non defendit alio culpante, solutos | |
83 | qui captat risus hominum famamque dicacis, | |
84 | fingere qui non visa potest, conmissa tacere | |
85 | qui nequit: hic niger est, hunc tu, Romane, caveto. | |
86 | saepe tribus lectis videas cenare quaternos, | |
87 | e quibus unus amet quavis aspergere cunctos | |
88 | praeter eum qui praebet aquam; post hunc quoque potus, | |
89 | condita cum verax aperit praecordia Liber: | |
90 | hic tibi comis et urbanus liberque videtur | |
91 | infesto nigris: ego si risi, quod ineptus | |
92 | pastillos Rufillus olet, Gargonius hircum, | |
93 | lividus et mordax videor tibi? mentio siquae | |
94 | de Capitolini furtis iniecta Petilli | |
95 | te coram fuerit, defendas, ut tuus est mos: | |
96 | ‘me Capitolinus convictore usus amicoque | |
97 | a puero est causaque mea permulta rogatus | |
98 | fecit et incolumis laetor quod vivit in urbe; | |
99 | sed tamen admiror, quo pacto iudicium illud | |
100 | fugerit:’ hic nigrae sucus lolliginis, haec est | |
101 | aerugo mera; quod vitium procul afore chartis, | |
102 | atque animo prius, ut siquid promittere de me | |
103 | possum aliud vere, promitto. liberius si | |
104 | dixero quid, si forte iocosius, hoc mihi iuris | |
105 | cum venia dabis: insuevit pater optimus hoc me, | |
106 | ut fugerem exemplis vitiorum quaeque notando. | |
107 | cum me hortaretur, parce frugaliter atque | |
108 | viverem uti contentus eo quod mi ipse parasset: | |
109 | ‘nonne vides, Albi ut male vivat filius utque | |
110 | Baius inops? magnum documentum, ne patriam rem | |
111 | perdere quis velit.’ a turpi meretricis amore | |
112 | cum deterreret: ‘Scetani dissimilis sis.’ | |
113 | ne sequerer moechas, concessa cum venere uti | |
114 | possem: ‘deprensi non bella est fama Treboni’ | |
115 | aiebat. ‘sapiens, vitatu quidque petitu | |
116 | sit melius, causas reddet tibi; mi satis est, si | |
117 | traditum ab antiquis morem servare tuamque, | |
118 | dum custodis eges, vitam famamque tueri | |
119 | incolumem possum; simul ac duraverit aetas | |
120 | membra animumque tuum, nabis sine cortice.’ sic me | |
121 | formabat puerum dictis et, sive iubebat | |
122 | ut facerem quid, ‘habes auctorem, quo facias hoc’ | |
123 | unum ex iudicibus selectis obiciebat, | |
124 | sive vetabat, ‘an hoc inhonestum et inutile factu | |
125 | necne sit, addubites, flagret rumore malo cum | |
126 | hic atque ille?’ avidos vicinum funus ut aegros | |
127 | exanimat mortisque metu sibi parcere cogit, | |
128 | sic teneros animos aliena opprobria saepe | |
129 | absterrent vitiis. ex hoc ego sanus ab illis | |
130 | perniciem quaecumque ferunt, mediocribus et quis | |
131 | ignoscas vitiis teneor. fortassis et istinc | |
132 | largiter abstulerit longa aetas, liber amicus, | |
133 | consilium proprium; neque enim, cum lectulus aut me | |
134 | porticus excepit, desum mihi. ‘rectius hoc est; | |
135 | hoc faciens vivam melius; sic dulcis amicis | |
136 | occurram; hoc quidam non belle: numquid ego illi | |
137 | inprudens olim faciam simile?’ haec ego mecum | |
138 | conpressis agito labris; ubi quid datur oti, | |
139 | inludo chartis. hoc est mediocribus illis | |
140 | ex vitiis unum; cui si concedere nolis, | |
141 | multa poetarum veniat manus, auxilio quae | |
142 | sit mihi nam multo plures sumus, ac veluti te | |
143 | Iudaei cogemus in hanc concedere turbam. |
serm. i v · versus heroi · egressum magna me accepit aricia roma...
1 | Egressum magna me accepit Aricia Roma | |
2 | hospitio modico; rhetor comes Heliodorus, | |
3 | Graecorum longe doctissimus; inde Forum Appi | |
4 | differtum nautis cauponibus atque malignis. | |
5 | hoc iter ignavi divisimus, altius ac nos | |
6 | praecinctis unum: minus est gravis Appia tardis. | |
7 | hic ego propter aquam, quod erat deterrima, ventri | |
8 | indico bellum, cenantis haud animo aequo | |
9 | exspectans comites. iam nox inducere terris | |
10 | umbras et caelo diffundere signa parabat: | |
11 | tum pueri nautis, pueris convicia nautae | |
12 | ingerere: ‘huc adpelle;’ ‘trecentos inseris;’ ‘ohe, | |
13 | iam satis est.' dum aes exigitur, dum mula ligatur, | |
14 | tota abit hora. mali culices ranaeque palustres | |
15 | avertunt somnos; absentem cantat amicam | |
16 | multa prolutus vappa nauta atque viator | |
17 | certatim; tandem fessus dormire viator | |
18 | incipit ac missae pastum retinacula mulae | |
19 | nauta piger saxo religat stertitque supinus. | |
20 | iamque dies aderat, nil cum procedere lintrem | |
21 | sentimus, donec cerebrosus prosilit unus | |
22 | ac mulae nautaeque caput lumbosque saligno | |
23 | fuste dolat: quarta vix demum exponimur hora. | |
24 | ora manusque tua lavimus, Feronia, lympha. | |
25 | milia tum pransi tria repimus atque subimus | |
26 | inpositum saxis late candentibus Anxur. | |
27 | huc venturus erat Maecenas optimus atque | |
28 | Cocceius, missi magnis de rebus uterque | |
29 | legati, aversos soliti conponere amicos. | |
30 | hic oculis ego nigra meis collyria lippus | |
31 | inlinere. interea Maecenas advenit atque | |
32 | Cocceius Capitoque simul Fonteius, ad unguem | |
33 | factus homo, Antoni, non ut magis alter, amicus. | |
34 | Fundos Aufidio Lusco praetore libenter | |
35 | linquimus, insani ridentes praemia scribae, | |
36 | praetextam et latum clavum prunaeque vatillum. | |
37 | in Mamurrarum lassi deinde urbe manemus, | |
38 | Murena praebente domum, Capitone culinam. | |
39 | postera lux oritur multo gratissima; namque | |
40 | Plotius et Varius Sinuessae Vergiliusque | |
41 | occurrunt, animae, qualis neque candidiores | |
42 | terra tulit neque quis me sit devinctior alter. | |
43 | o qui conplexus et gaudia quanta fuerunt. | |
44 | nil ego contulerim iucundo sanus amico. | |
45 | proxima Campano ponti quae villula, tectum | |
46 | praebuit et parochi, quae debent, ligna salemque. | |
47 | hinc muli Capuae clitellas tempore ponunt. | |
48 | lusum it Maecenas, dormitum ego Vergiliusque; | |
49 | namque pila lippis inimicum et ludere crudis. | |
50 | hinc nos Coccei recipit plenissima villa, | |
51 | quae super est Caudi cauponas. nunc mihi paucis | |
52 | Sarmenti scurrae pugnam Messique Cicirri, | |
53 | Musa, velim memores et quo patre natus uterque | |
54 | contulerit litis. Messi clarum genus Osci; | |
55 | Sarmenti domina exstat: ab his maioribus orti | |
56 | ad pugnam venere. prior Sarmentus equi te | |
57 | esse feri similem dico.’ ridemus, et ipse | |
58 | Messius ‘accipio,’ caput et movet. ‘o tua cornu | |
59 | ni foret exsecto frons,’ inquit, ‘quid faceres, cum | |
60 | sic mutilus minitaris? at illi foeda cicatrix | |
61 | saetosam laevi frontem turpaverat oris. | |
62 | Campanum in morbum, in faciem permulta iocatus, | |
63 | pastorem saltaret uti Cyclopa rogabat: | |
64 | nil illi larva aut tragicis opus esse cothurnis. | |
65 | multa Cicirrus ad haec: donasset iamne catenam | |
66 | ex voto Laribus, quaerebat; scriba quod esset, | |
67 | nilo deterius dominae ius esse; rogabat | |
68 | denique, cur umquam fugisset, cui satis una | |
69 | farris libra foret, gracili sic tamque pusillo. | |
70 | prorsus iucunde cenam producimus illam. | |
71 | tendimus hinc recta Beneventum, ubi sedulus hospes | |
72 | paene macros arsit dum turdos versat in igni. | |
73 | nam vaga per veterem dilapso flamma culinam | |
74 | Volcano summum properabat lambere tectum. | |
75 | convivas avidos cenam servosque timentis | |
76 | tum rapere atque omnis restinguere velle videres. | |
77 | incipit ex illo montis Apulia notos | |
78 | ostentare mihi, quos torret Atabulus et quos | |
79 | nunquam erepsemus, nisi nos vicina Trivici | |
80 | villa recepisset lacrimoso non sine fumo, | |
81 | udos cum foliis ramos urente camino. | |
82 | hic ego mendacem stultissimus usque puellam | |
83 | ad mediam noctem exspecto; somnus tamen aufert | |
84 | intentum veneri; tum inmundo somnia visu | |
85 | nocturnam vestem maculant ventremque supinum. | |
86 | quattuor hinc rapimur viginti et milia raedis, | |
87 | mansuri oppidulo, quod versu dicere non est, | |
88 | signis perfacile est: venit vilissima rerum | |
89 | hic aqua, sed panis longe pulcherrimus, ultra | |
90 | callidus ut soleat umeris portare viator. | |
91 | nam Canusi lapidosus, aquae non ditior urna: | |
92 | qui locus a forti Diomede est conditus olim. | |
93 | flentibus hinc Varius discedit maestus amicis. | |
94 | inde Rubos fessi pervenimus, utpote longum | |
95 | carpentes iter et factum corruptius imbri. | |
96 | postera tempestas melior, via peior ad usque | |
97 | Bari moenia piscosi; dein Gnatia Lymphis | |
98 | iratis exstructa dedit risusque iocosque, | |
99 | dum flamma sine tura liquescere limine sacro | |
100 | persuadere cupit. credat Iudaeus Apella, | |
101 | non ego; namque deos didici securum agere aevom | |
102 | nec, siquid miri faciat natura, deos id | |
103 | tristis ex alto caeli demittere tecto. | |
104 | Brundisium longae finis chartaeque viaeque est. |
serm. i vi · versus heroi · non quia, maecenas, lydorum quidquid etruscos...
1 | Non quia, Maecenas, Lydorum quidquid Etruscos | |
2 | incoluit finis, nemo generosior est te, | |
3 | nec quod avus tibi maternus fuit atque paternus | |
4 | olim qui magnis legionibus imperitarent, | |
5 | ut plerique solent, naso suspendis adunco | |
6 | ignotos, ut me libertino patre natum. | |
7 | cum referre negas, quali sit quisque parente | |
8 | natus, dum ingenuus, persuades hoc tibi vere, | |
9 | ante potestatem Tulli atque ignobile regnum | |
10 | multos saepe viros nullis maioribus ortos | |
11 | et vixisse probos amplis et honoribus auctos; | |
12 | contra Laevinum, Valeri genus, unde Superbus | |
13 | Tarquinius regno pulsus fugit, unius assis | |
14 | non umquam pretio pluris licuisse, notante | |
15 | iudice quo nosti, populo, qui stultus honores | |
16 | saepe dat indignis et famae servit ineptus, | |
17 | qui stupet in titulis et imaginibus. quid oportet | |
18 | nos facere a volgo longe longeque remotos? | |
19 | namque esto: populus Laevino mallet honorem | |
20 | quam Decio mandare novo censorque moveret | |
21 | Appius, ingenuo si non essem patre natus: | |
22 | vel merito, quoniam in propria non pelle quiessem. | |
23 | sed fulgente trahit constrictos Gloria curru | |
24 | non minus ignotos generosis. quo tibi, Tilli, | |
25 | sumere depositum clavom fierique tribuno? | |
26 | invidia adcrevit, privato quae minor esset. | |
27 | nam ut quisque insanus nigris medium impediit crus | |
28 | pellibus et latum demisit pectore clavom, | |
29 | audit continuo quis homo hic est? quo patre natus? | |
30 | ut siqui aegrotet quo morbo Barrus, haberi | |
31 | et cupiat formosus, eat quacumque, puellis | |
32 | iniciat curam quaerendi singula, quali | |
33 | sit facie, sura, quali pede, dente, capillo: | |
34 | sic qui promittit civis, urbem sibi curae, | |
35 | imperium fore et Italiam, delubra deorum, | |
36 | quo patre sit natus, num ignota matre inhonestus, | |
37 | omnis mortalis curare et quaerere cogit. | |
38 | ‘tune, Syri Damae aut Dionysi filius, audes | |
39 | deicere de saxo civis aut tradere Cadmo?’ | |
40 | ‘at Novius collega gradu post me sedet uno; | |
41 | namque est ille, pater quod erat meus.’ ‘hoc tibi Paulus | |
42 | et Messalla videris? at hic, si plostra ducenta | |
43 | concurrantque foro tria funera magna, sonabit, | |
44 | cornua quod vincatque tubas: saltem tenet hoc nos.’ | |
45 | nunc ad me redeo libertino patre natum, | |
46 | quem rodunt omnes libertino patre natum, | |
47 | nunc, quia sim tibi, Maecenas, convictor, at olim, | |
48 | quod mihi pareret legio Romana tribuno. | |
49 | dissimile hoc illi est, quia non, ut forsit honorem | |
50 | iure mihi invideat quivis, ita te quoque amicum, | |
51 | praesertim cautum dignos adsumere, prava | |
52 | ambitione procul. felicem dicere non hoc | |
53 | me possim, casu quod te sortitus amicum; | |
54 | nulla etenim mihi te fors obtulit: optimus olim | |
55 | Vergilius, post hunc Varius dixere, quid essem. | |
56 | ut veni coram, singultim pauca locutus | |
57 | infans namque pudor prohibebat plura profari | |
58 | non ego me claro natum patre, non ego circum | |
59 | me Satureiano vectari rura caballo, | |
60 | sed quod eram narro. respondes, ut tuus est mos, | |
61 | pauca; abeo, et revocas nono post mense iubesque | |
62 | esse in amicorum numero. magnum hoc ego duco, | |
63 | quod placui tibi, qui turpi secernis honestum | |
64 | non patre praeclaro, sed vita et pectore puro. | |
65 | atqui si vitiis mediocribus ac mea paucis | |
66 | mendosa est natura, alioqui recta, velut si | |
67 | egregio inspersos reprendas corpore naevos, | |
68 | si neque avaritiam neque sordes nec mala lustra | |
69 | obiciet vere quisquam mihi, purus et insons, | |
70 | ut me collaudem, si et vivo carus amicis, | |
71 | causa fuit pater his; qui macro pauper agello | |
72 | noluit in Flavi ludum me mittere, magni | |
73 | quo pueri magnis e centurionibus orti | |
74 | laevo suspensi loculos tabulamque lacerto | |
75 | ibant octonos referentes idibus aeris, | |
76 | sed puerum est ausus Romam portare docendum | |
77 | artis quas doceat quivis eques atque senator | |
78 | semet prognatos. vestem servosque sequentis, | |
79 | in magno ut populo, siqui vidisset, avita | |
80 | ex re praeberi sumptus mihi crederet illos. | |
81 | ipse mihi custos incorruptissimus omnis | |
82 | circum doctores aderat. quid multa? pudicum, | |
83 | qui primus virtutis honos, servavit ab omni | |
84 | non solum facto, verum opprobrio quoque turpi | |
85 | nec timuit, sibi ne vitio quis verteret, olim | |
86 | si praeco parvas aut, ut fuit ipse, coactor | |
87 | mercedes sequerer; neque ego essem questus. at hoc nunc | |
88 | laus illi debetur et a me gratia maior. | |
89 | nil me paeniteat sanum patris huius, eoque | |
90 | non, ut magna dolo factum negat esse suo pars, | |
91 | quod non ingenuos habeat clarosque parentes, | |
92 | sic me defendam. longe mea discrepat istis | |
93 | et vox et ratio. nam si natura iuberet | |
94 | a certis annis aevum remeare peractum | |
95 | atque alios legere, ad fastum quoscumque parentes | |
96 | optaret sibi quisque, meis contentus honestos | |
97 | fascibus et sellis nollem mihi sumere, demens | |
98 | iudicio volgi, sanus fortasse tuo, quod | |
99 | nollem onus haud umquam solitus portare molestum. | |
100 | nam mihi continuo maior quaerenda foret res | |
101 | atque salutandi plures, ducendus et unus | |
102 | et comes alter, uti ne solus rusve peregre | |
103 | exirem, plures calones atque caballi | |
104 | pascendi, ducenda petorrita. nunc mihi curto | |
105 | ire licet mulo vel si libet usque Tarentum, | |
106 | mantica cui lumbos onere ulceret atque eques armos. | |
107 | obiciet nemo sordis mihi, quas tibi, Tilli, | |
108 | cum Tiburte via praetorem quinque secuntur | |
109 | te pueri, lasanum portantes oenophorumque. | |
110 | hoc ego commodius quam tu, praeclare senator, | |
111 | milibus atque aliis vivo. quacumque libido est, | |
112 | incedo solus, percontor quanti holus ac far, | |
113 | fallacem circum vespertinumque pererro | |
114 | saepe forum, adsisto divinis, inde domum me | |
115 | ad porri et ciceris refero laganique catinum; | |
116 | cena ministratur pueris tribus et lapis albus | |
117 | pocula cum cyatho duo sustinet, adstat echinus | |
118 | vilis, cum patera guttus, Campana supellex. | |
119 | deinde eo dormitum, non sollicitus, mihi quod cras | |
120 | surgendum sit mane, obeundus Marsya, qui se | |
121 | voltum ferre negat Noviorum posse minoris. | |
122 | ad quartam iaceo; post hanc vagor aut ego lecto | |
123 | aut scripto quod me tacitum iuvet unguor olivo, | |
124 | non quo fraudatis inmundus Natta lucernis. | |
125 | ast ubi me fessum sol acrior ire lavatum | |
126 | admonuit, fugio campum lusumque trigonem. | |
127 | pransus non avide, quantum interpellet inani | |
128 | ventre diem durare, domesticus otior. haec est | |
129 | vita solutorum misera ambitione gravique; | |
130 | his me consolor victurum suavius ac si | |
131 | quaestor avus pater atque meus patruusque fuisset. |
serm. i vii · versus heroi · proscripti regis rupili pus atque venenum...
1 | Proscripti Regis Rupili pus atque venenum | |
2 | hybrida quo pacto sit Persius ultus, opinor | |
3 | omnibus et lippis notum et tonsoribus esse. | |
4 | Persius hic permagna negotia dives habebat | |
5 | Clazomenis et iam litis cum Rege molestas, | |
6 | durus homo atque odio qui posset vincere Regem, | |
7 | confidens, tumidus, adeo sermonis amari, | |
8 | Sisennas, Barros ut equis praecurreret albis. | |
9 | ad Regem redeo. postquam nihil inter utrumque | |
10 | convenit hoc etenim sunt omnes iure molesti, | |
11 | quo fortes, quibus adversum bellum incidit: inter | |
12 | Hectora Priamiden, animosum atque inter Achillem | |
13 | ira fuit capitalis, ut ultima divideret mors, | |
14 | non aliam ob causam, nisi quod virtus in utroque | |
15 | summa fuit: duo si Discordia vexet inertis | |
16 | aut si disparibus bellum incidat, ut Diomedi | |
17 | cum Lycio Glauco, discedat pigrior, ultro | |
18 | muneribus missis: Bruto praetore tenente | |
19 | ditem Asiam, Rupili et Persi par pugnat, uti non | |
20 | conpositum melius cum Bitho Bacchius. in ius | |
21 | acres procurrunt, magnum spectaculum uterque. | |
22 | Persius exponit causam; ridetur ab omni | |
23 | conventu; laudat Brutum laudatque cohortem, | |
24 | solem Asiae Brutum appellat stellasque salubris | |
25 | appellat comites excepto Rege; Canem illum, | |
26 | invisum agricolis sidus, venisse: ruebat | |
27 | flumen ut hibernum, fertur quo rara securis. | |
28 | tum Praenestinus salso multoque fluenti | |
29 | expressa arbusto regerit convicia, durus | |
30 | vindemiator et invictus, cui saepe viator | |
31 | cessisset magna conpellans voce cuculum. | |
32 | at Graecus, postquam est Italo perfusus aceto, | |
33 | Persius exclamat: ‘per magnos, Brute, deos te | |
34 | oro, qui reges consueris tollere, cur non | |
35 | hunc Regem iugulas? operum hoc, mihi crede, tuorum est.’ |
serm. i viii · versus heroi · olim truncus eram ficulnus, inutile lignum...
1 | Olim truncus eram ficulnus, inutile lignum, | |
2 | cum faber, incertus scamnum faceretne Priapum, | |
3 | maluit esse deum. deus inde ego, furum aviumque | |
4 | maxima formido; nam fures dextra coercet | |
5 | obscaenoque ruber porrectus ab inguine palus, | |
6 | ast inportunas volucres in vertice harundo | |
7 | terret fixa vetatque novis considere in hortis. | |
8 | huc prius angustis eiecta cadavera cellis | |
9 | conservus vili portanda locabat in arca; | |
10 | hoc miserae plebi stabat commune sepulcrum; | |
11 | Pantolabo scurrae Nomentanoque nepoti | |
12 | mille pedes in fronte, trecentos cippus in agrum | |
13 | hic dabat, heredes monumentum ne sequeretur. | |
14 | nunc licet Esquiliis habitare salubribus atque | |
15 | aggere in aprico spatiari, quo modo tristes | |
16 | albis informem spectabant ossibus agrum, | |
17 | cum mihi non tantum furesque feraeque suetae | |
18 | hunc vexare locum curae sunt atque labori | |
19 | quantum carminibus quae versant atque venenis | |
20 | humanos animos: has nullo perdere possum | |
21 | nec prohibere modo, simul ac vaga luna decorum | |
22 | protulit os, quin ossa legant herbasque nocentis. | |
23 | vidi egomet nigra succinctam vadere palla | |
24 | Canidiam pedibus nudis passoque capillo, | |
25 | cum Sagana maiore ululantem: pallor utrasque | |
26 | fecerat horrendas adspectu. scalpere terram | |
27 | unguibus et pullam divellere mordicus agnam | |
28 | coeperunt; cruor in fossam confusus, ut inde | |
29 | manis elicerent animas responsa daturas. | |
30 | lanea et effigies erat altera cerea: maior | |
31 | lanea, quae poenis conpesceret inferiorem; | |
32 | cerea suppliciter stabat, servilibus ut quae | |
33 | iam peritura modis. Hecaten vocat altera, saevam | |
34 | altera Tisiphonen: serpentes atque videres | |
35 | infernas errare canes Lunamque rubentem, | |
36 | ne foret his testis, post magna latere sepulcra. | |
37 | mentior at siquid, merdis caput inquiner albis | |
38 | corvorum atque in me veniat mictum atque cacatum | |
39 | Iulius et fragilis Pediatia furque Voranus. | |
40 | singula quid memorem, quo pacto alterna loquentes | |
41 | umbrae cum Sagana resonarint triste et acutum | |
42 | utque lupi barbam variae cum dente colubrae | |
43 | abdiderint furtim terris et imagine cerea | |
44 | largior arserit ignis et ut non testis inultus | |
45 | horruerim voces furiarum et facta duarum? | |
46 | nam, displosa sonat quantum vesica, pepedi | |
47 | diffissa nate ficus; at illae currere in urbem. | |
48 | Canidiae dentis, altum Saganae caliendrum | |
49 | excidere atque herbas atque incantata lacertis | |
50 | vincula cum magno risuque iocoque videres. |
serm. i ix · versus heroi · ibam forte via sacra, sicut meus est mos...
1 | Ibam forte via sacra, sicut meus est mos, | |
2 | nescio quid meditans nugarum, totus in illis: | |
3 | accurrit quidam notus mihi nomine tantum | |
4 | arreptaque manu ‘quid agis, dulcissime rerum?’ | |
5 | ‘suaviter, ut nunc est,’ inquam ‘et cupio omnia quae vis.’ | |
6 | cum adsectaretur, ‘numquid vis?’ occupo. at ille | |
7 | ‘noris nos’ inquit; ‘docti sumus.’ hic ego ‘pluris | |
8 | hoc’ inquam ‘mihi eris.’ misere discedere quaerens | |
9 | ire modo ocius, interdum consistere, in aurem | |
10 | dicere nescio quid puero, cum sudor ad imos | |
11 | manaret talos. ‘o te, Bolane, cerebri | |
12 | felicem’ aiebam tacitus, cum quidlibet ille | |
13 | garriret, vicos, urbem laudaret. ut illi | |
14 | nil respondebam, ‘misere cupis’ inquit ‘abire: | |
15 | iamdudum video; sed nil agis: usque tenebo; | |
16 | persequar hinc quo nunc iter est tibi.’ ‘nil opus est te | |
17 | circumagi: quendam volo visere non tibi notum; | |
18 | trans Tiberim longe cubat is prope Caesaris hortos.’ | |
19 | ‘nil habeo quod agam et non sum piger: usque sequar te.’ | |
20 | demitto auriculas, ut iniquae mentis asellus, | |
21 | cum gravius dorso subiit onus. incipit ille: | |
22 | ‘si bene me novi, non Viscum pluris amicum, | |
23 | non Varium facies; nam quis me scribere pluris | |
24 | aut citius possit versus? quis membra movere | |
25 | mollius? invideat quod et Hermogenes, ego canto.’ | |
26 | interpellandi locus hic erat ‘est tibi mater, | |
27 | cognati, quis te salvo est opus?’ ‘haud mihi quisquam. | |
28 | omnis conposui.’ ‘felices. nunc ego resto. | |
29 | confice; namque instat fatum mihi triste, Sabella | |
30 | quod puero cecinit divina mota anus urna: | |
31 | hunc neque dira venena nec hosticus auferet ensis | |
32 | nec laterum dolor aut tussis nec tarda podagra: | |
33 | garrulus hunc quando consumet cumque: loquaces, | |
34 | si sapiat, vitet, simul atque adoleverit aetas.’ | |
35 | ventum erat ad Vestae, quarta iam parte diei | |
36 | praeterita, et casu tum respondere vadato | |
37 | debebat, quod ni fecisset, perdere litem. | |
38 | ‘si me amas,’ inquit ‘paulum hic ades.’ ‘inteream, si | |
39 | aut valeo stare aut novi civilia iura; | |
40 | et propero quo scis. dubius sum, quid faciam, inquit, | |
41 | ‘tene relinquam an rem.’ ‘me, sodes.’ ‘non faciam’ ille, | |
42 | et praecedere coepit; ego, ut contendere durum | |
43 | cum victore, sequor. ‘Maecenas quomodo tecum?’ | |
44 | hinc repetit. paucorum hominum et mentis bene sanae. | |
45 | nemo dexterius fortuna est usus. haberes | |
46 | magnum adiutorem, posset qui ferre secundas, | |
47 | hunc hominem velles si tradere: dispeream, ni | |
48 | summosses omnis.’ ‘non isto vivimus illic, | |
49 | quo tu rere, modo; domus hac nec purior ulla est | |
50 | nec magis his aliena malis; nil mi officit, inquam, | |
51 | ditior hic aut est quia doctior; est locus uni | |
52 | cuique suus.’ ‘magnum narras, vix credibile.’ ‘atqui | |
53 | sic habet.’ ‘accendis quare cupiam magis illi | |
54 | proximus esse.’ ‘velis tantummodo: quae tua virtus, | |
55 | expugnabis: et est qui vinci possit eoque | |
56 | difficilis aditus primos habet.’ ‘haud mihi dero: | |
57 | muneribus servos corrumpam; non, hodie si | |
58 | exclusus fuero, desistam; tempora quaeram, | |
59 | occurram in triviis, deducam. nil sine magno | |
60 | vita labore dedit mortalibus.’ haec dum agit, ecce | |
61 | Fuscus Aristius occurrit, mihi carus et illum | |
62 | qui pulchre nosset. consistimus. ‘unde venis et | |
63 | quo tendis?’ rogat et respondet. vellere coepi | |
64 | et pressare manu lentissima bracchia, nutans, | |
65 | distorquens oculos, ut me eriperet. male salsus | |
66 | ridens dissimulare; meum iecur urere bilis. | |
67 | ‘certe nescio quid secreto velle loqui te | |
68 | aiebas mecum.’ ‘memini bene, sed meliore | |
69 | tempore dicam; hodie tricensima sabbata: vin tu | |
70 | curtis Iudaeis oppedere?’ ‘nulla mihi’ inquam | |
71 | ‘relligio est.’ ‘at mi: sum paulo infirmior, unus | |
72 | multorum. ignosces; alias loquar.’ huncine solem | |
73 | tam nigrum surrexe mihi! fugit inprobus ac me | |
74 | sub cultro linquit. casu venit obvius illi | |
75 | adversarius et ‘quo tu, turpissime?’ magna | |
76 | inclamat voce, et ‘licet antestari?’ ego vero | |
77 | oppono auriculam. rapit in ius; clamor utrimque, | |
78 | undique concursus. sic me servavit Apollo. |
serm. i x · versus heroi · lucili, quam sis mendosus, teste catone...
1 | Lucili, quam sis mendosus, teste Catone, | |
2 | defensore tuo, pervincam, qui male factos | |
3 | emendare parat versus, hoc lenius ille, | |
4 | quo melior vir et est longe subtilior illo, | |
5 | qui multum puer et loris et funibus udis | |
6 | exoratus, ut esset, opem qui ferre poetis | |
7 | antiquis posset contra fastidia nostra, | |
8 | grammaticorum equitum doctissimus. ut redeam illuc: | |
9 | Nempe inconposito dixi pede currere versus | |
10 | Lucili. quis tam Lucili fautor inepte est, | |
11 | ut non hoc fateatur? at idem, quod sale multo | |
12 | urbem defricuit, charta laudatur eadem. | |
13 | nec tamen hoc tribuens dederim quoque cetera; nam sic | |
14 | et Laberi mimos ut pulchra poemata mirer. | |
15 | ergo non satis est risu diducere rictum | |
16 | auditoris; et est quaedam tamen hic quoque virtus. | |
17 | est brevitate opus, ut currat sententia neu se | |
18 | inpediat verbis lassas onerantibus auris, | |
19 | et sermone opus est modo tristi, saepe iocoso, | |
20 | defendente vicem modo rhetoris atque poetae, | |
21 | interdum urbani, parcentis viribus atque | |
22 | extenuantis eas consulto. ridiculum acri | |
23 | fortius et melius magnas plerumque secat res. | |
24 | illi, scripta quibus comoedia prisca viris est, | |
25 | hoc stabant, hoc sunt imitandi; quos neque pulcher | |
26 | Hermogenes umquam legit neque simius iste | |
27 | nil praeter Calvum et doctus cantare Catullum. | |
28 | ‘at magnum fecit, quod verbis graeca latinis | |
29 | miscuit.’ o seri studiorum, quine putetis | |
30 | difficile et mirum, Rhodio quod Pitholeonti | |
31 | contigit? ‘at sermo lingua concinnus utraque | |
32 | suavior, ut Chio nota si conmixta Falerni est.’ | |
33 | cum versus facias, te ipsum percontor, an et cum | |
34 | dura tibi peragenda rei sit causa Petilli? | |
35 | scilicet oblitus patriaeque patrisque Latini, | |
36 | cum Pedius causas exsudet Poplicola atque | |
37 | Corvinus, patriis intermiscere petita | |
38 | verba foris malis, Canusini more bilinguis. | |
39 | atque ego cum graecos facerem, natus mare citra, | |
40 | versiculos, vetuit me tali voce Quirinus | |
41 | post mediam noctem visus, cum somnia vera: | |
42 | ‘in silvam non ligna feras insanius ac si | |
43 | magnas Graecorum malis inplere catervas.’ | |
44 | turgidus Alpinus iugulat dum Memnona dumque | |
45 | diffingit Rheni luteum caput, haec ego ludo, | |
46 | quae neque in aede sonent certantia iudice Tarpa | |
47 | nec redeant iterum atque iterum spectanda theatris. | |
48 | arguta meretrice potes Davoque Chremeta | |
49 | eludente senem comis garrire libellos | |
50 | unus vivorum, Fundani, Pollio regum | |
51 | facta canit pede ter percusso; forte epos acer | |
52 | ut nemo Varius ducit, molle atque facetum | |
53 | Vergilio adnuerunt gaudentes rure Camenae: | |
54 | hoc erat, experto frustra Varrone Atacino | |
55 | atque quibusdam aliis, melius quod scribere possem, | |
56 | inventore minor; neque ego illi detrahere ausim | |
57 | haerentem capiti cum multa laude coronam. | |
58 | at dixi fluere hunc lutulentum, saepe ferentem | |
59 | plura quidem tollenda relinquendis. age quaeso, | |
60 | tu nihil in magno doctus reprehendis Homero? | |
61 | nil comis tragici mutat Lucilius Acci? | |
62 | non ridet versus Enni gravitate minores, | |
63 | cum de se loquitur non ut maiore reprensis? | |
64 | quid vetat et nosmet Lucili scripta legentis | |
65 | quaerere, num illius, num rerum dura negarit | |
66 | versiculos natura magis factos et euntis | |
67 | mollius ac siquis pedibus quid claudere senis, | |
68 | hoc tantum contentus, amet scripsisse ducentos | |
69 | ante cibum versus, totidem cenatus, Etrusci | |
70 | quale fuit Cassi rapido ferventius amni | |
71 | ingenium, capsis quem fama est esse librisque | |
72 | ambustum propriis. fuerit Lucilius, inquam, | |
73 | comis et urbanus, fuerit limatior idem | |
74 | quam rudis et Graecis intacti carminis auctor | |
75 | quamque poetarum seniorum turba; sed ille, | |
76 | si foret hoc nostrum fato delapsus in aevum, | |
77 | detereret sibi multa, recideret omne quod ultra | |
78 | perfectum traheretur, et in versu faciendo | |
79 | saepe caput scaberet vivos et roderet unguis. | |
80 | saepe stilum vertas, iterum quae digna legi sint | |
81 | scripturus, neque te ut miretur turba labores, | |
82 | contentus paucis lectoribus. an tua demens | |
83 | vilibus in ludis dictari carmina malis? | |
84 | non ego; nam satis est equitem mihi plaudere, ut audax, | |
85 | contemptis aliis, explosa Arbuscula dixit. | |
86 | men moveat cimex Pantilius aut cruciet quod | |
87 | vellicet absentem Demetrius aut quod ineptus | |
88 | Fannius Hermogenis laedat conviva Tigelli? | |
89 | Plotius et Varius, Maecenas Vergiliusque, | |
90 | Valgius et probet haec Octavius optimus atque | |
91 | Fuscus et haec utinam Viscorum laudet uterque | |
92 | ambitione relegata. te dicere possum, | |
93 | Pollio, te, Messalla, tuo cum fratre, simulque | |
94 | vos, Bibule et Servi, simul his te, candide Furni, | |
95 | conpluris alios, doctos ego quos et amicos | |
96 | prudens praetereo, quibus haec, sint qualiacumque, | |
97 | adridere velim, doliturus, si placeant spe | |
98 | deterius nostra. Demetri, teque, Tigelli, | |
99 | discipularum inter iubeo plorare cathedras. | |
100 | i, puer, atque meo citus haec subscribe libello. |
serm. ii i · versus heroi · 'sunt quibus in satura videar nimis acer et ultra...
1 | ‘Sunt quibus in satura videar nimis acer et ultra | |
2 | legem tendere opus; sine nervis altera quidquid | |
3 | conposui pars esse putat similisque meorum | |
4 | mille die versus deduci posse. Trebati, | |
5 | quid faciam? praescribe.’ ‘quiescas.’ ‘ne faciam, inquis, | |
6 | omnino versus? aio. peream male, si non | |
7 | optimum erat; verum nequeo dormire. ter uncti | |
8 | transnanto Tiberim, somno quibus est opus alto, | |
9 | inriguumque mero sub noctem corpus habento. | |
10 | aut si tantus amor scribendi te rapit, aude | |
11 | Caesaris invicti res dicere, multa laborum | |
12 | praemia laturus.’ ‘cupidum, pater optime, vires | |
13 | deficiunt; neque enim quivis horrentia pilis | |
14 | agmina nec fracta pereuntis cuspide Gallos | |
15 | aut labentis equo describit volnera Parthi.’ | |
16 | ‘attamen et iustum poteras et scribere fortem, | |
17 | Scipiadam ut sapiens Lucilius.’ ‘haud mihi dero, | |
18 | cum res ipsa feret: nisi dextro tempore Flacci | |
19 | verba per attentam non ibunt Caesaris aurem: | |
20 | cui male si palpere, recalcitrat undique tutus.’ | |
21 | ‘quanto rectius hoc quam tristi laedere versu | |
22 | Pantolabum scurram Nomentanumque nepotem, | |
23 | cum sibi quisque timet, quamquam est intactus, et odit.’ | |
24 | ‘quid faciam? saltat Milonius, ut semel icto | |
25 | accessit fervor capiti numerusque lucernis; | |
26 | Castor gaudet equis, ovo prognatus eodem | |
27 | pugnis; quot capitum vivunt, totidem studiorum | |
28 | milia: me pedibus delectat claudere verba | |
29 | Lucili ritu, nostrum melioris utroque. | |
30 | ille velut fidis arcana sodalibus olim | |
31 | credebat libris neque, si male cesserat, usquam | |
32 | decurrens alio neque, si bene; quo fit ut omnis | |
33 | votiva pateat veluti descripta tabella | |
34 | vita senis. sequor hunc, Lucanus an Apulus anceps; | |
35 | nam Venusinus arat finem sub utrumque colonus, | |
36 | missus ad hoc pulsis, vetus est ut fama, Sabellis, | |
37 | quo ne per vacuum Romano incurreret hostis, | |
38 | sive quod Apula gens seu quod Lucania bellum | |
39 | incuteret violenta. sed hic stilus haud petet ultro | |
40 | quemquam animantem et me veluti custodiet ensis | |
41 | vagina tectus: quem cur destringere coner | |
42 | tutus ab infestis latronibus? o pater et rex | |
43 | Iuppiter, ut pereat positum robigine telum | |
44 | nec quisquam noceat cupido mihi pacis! at ille, | |
45 | qui me conmorit melius non tangere, clamo | |
46 | flebit et insignis tota cantabitur urbe. | |
47 | Cervius iratus leges minitatur et urnam, | |
48 | Canidia Albuci, quibus est inimica, venenum, | |
49 | grande malum Turius, siquid se iudice certes. | |
50 | ut quo quisque valet suspectos terreat utque | |
51 | imperet hoc natura potens, sic collige mecum: | |
52 | dente lupus, cornu taurus petit: unde nisi intus | |
53 | monstratum? Scaevae vivacem crede nepoti | |
54 | matrem: nil faciet sceleris pia dextera mirum, | |
55 | ut neque calce lupus quemquam neque dente petit bos | |
56 | sed mala tollet anum vitiato melle cicuta. | |
57 | ne longum faciam: seu me tranquilla senectus | |
58 | exspectat seu mors atris circumvolat alis, | |
59 | dives, inops, Romae, seu fors ita iusserit, exsul, | |
60 | quisquis erit vitae scribam color.’ ‘o puer, ut sis | |
61 | vitalis metuo et maiorum nequis amicus | |
62 | frigore te feriat.’ ‘quid? cum est Lucilius ausus | |
63 | primus in hunc operis conponere carmina morem | |
64 | detrahere et pellem, nitidus qua quisque per ora | |
65 | cederet, introrsum turpis: num Laelius aut qui | |
66 | duxit ab oppressa meritum Karthagine nomen | |
67 | ingenio offensi aut laeso doluere Metello | |
68 | famosisque Lupo cooperto versibus? atqui | |
69 | primores populi arripuit populumque tributim, | |
70 | scilicet uni aequos virtuti atque eius amicis. | |
71 | quin ubi se a volgo et scaena in secreta remorant | |
72 | virtus Scipiadae et mitis sapientia Laeli, | |
73 | nugari cum illo et discincti ludere, donec | |
74 | decoqueretur holus, soliti. quidquid sum ego, quamvis | |
75 | infra Lucili censum ingeniumque, tamen me | |
76 | cum magnis vixisse invita fatebitur usque | |
77 | invidia et fragili quaerens inlidere dentem | |
78 | offendet solido nisi quid tu, docte Trebati, | |
79 | dissentis.’ ‘equidem nihil hinc diffindere possum. | |
80 | sed tamen ut monitus caveas, ne forte negoti | |
81 | incutiat tibi quid sanctarum inscitia legum: | |
82 | si mala condiderit in quem quis carmina, ius est | |
83 | iudiciumque.’ ‘esto, siquis mala; sed bona siquis | |
84 | iudice condiderit laudatus Caesare? siquis | |
85 | opprobriis dignum latraverit, integer ipse?’ | |
86 | ‘solventur risu tabulae, tu missus abibis.’ |
serm. ii ii · versus heroi · quae virtus et quanta, boni, sit vivere parvo...
1 | Quae virtus et quanta, boni, sit vivere parvo | |
2 | nec meus hic sermo est, sed quae praecepit Ofellus | |
3 | rusticus, abnormis sapiens crassaque Minerva , | |
4 | discite non inter lances mensasque nitentis, | |
5 | cum stupet insanis acies fulgoribus et cum | |
6 | adclinis falsis animus meliora recusat, | |
7 | verum hic inpransi mecum disquirite. ‘cur hoc?’ | |
8 | dicam, si potero. male verum examinat omnis | |
9 | corruptus iudex. leporem sectatus equove | |
10 | lassus ab indomito vel, si Romana fatigat | |
11 | militia adsuetum graecari seu pila velox | |
12 | molliter austerum studio fallente laborem, | |
13 | seu te discus agit, pete cedentem aera disco: | |
14 | cum labor extuderit fastidia, siccus, inanis | |
15 | sperne cibum vilem; nisi Hymettia mella Falerno | |
16 | ne biberis diluta. foris est promus, et atrum | |
17 | defendens piscis hiemat mare: cum sale panis | |
18 | latrantem stomachum bene leniet. unde putas aut | |
19 | qui partum? non in caro nidore voluptas | |
20 | summa, sed in te ipso est. tu pulmentaria quaere | |
21 | sudando: pinguem vitiis albumque neque ostrea | |
22 | nec scarus aut poterit peregrina iuvare lagois. | |
23 | vix tamen eripiam, posito pavone velis quin | |
24 | hoc potius quam gallina tergere palatum, | |
25 | corruptus vanis rerum, quia veneat auro | |
26 | rara avis et picta pandat spectacula cauda: | |
27 | tamquam ad rem attineat quidquam. num vesceris ista, | |
28 | quam laudas, pluma? cocto num adest honor idem? | |
29 | carne tamen quamvis distat nil, hac magis illam | |
30 | inparibus formis deceptum te petere esto: | |
31 | unde datum sentis, lupus hic Tiberinus an alto | |
32 | captus hiet? pontisne inter iactatus an amnis | |
33 | ostia sub Tusci? laudas, insane, trilibrem | |
34 | mullum, in singula quem minuas pulmenta necesse est. | |
35 | ducit te species, video: quo pertinet ergo | |
36 | proceros odisse lupos? quia scilicet illis | |
37 | maiorem natura modum dedit, his breve pondus: | |
38 | ieiunus raro stomachus volgaria temnit. | |
39 | ‘porrectum magno magnum spectare catino | |
40 | vellem’ ait Harpyiis gula digna rapacibus. at vos | |
41 | praesentes, Austri, coquite horum obsonia. quamquam | |
42 | putet aper rhombusque recens, mala copia quando | |
43 | aegrum sollicitat stomachum, cum rapula plenus | |
44 | atque acidas mavolt inulas. necdum omnis abacta | |
45 | pauperies epulis regum: nam vilibus ovis | |
46 | nigrisque est oleis hodie locus. haud ita pridem | |
47 | Galloni praeconis erat acipensere mensa | |
48 | infamis. quid? tunc rhombos minus aequor alebat? | |
49 | tutus erat rhombus tutoque ciconia nido, | |
50 | donec vos auctor docuit praetorius. ergo | |
51 | siquis nunc mergos suavis edixerit assos, | |
52 | parebit pravi docilis Romana iuventus. | |
53 | sordidus a tenui victu distabit Ofello | |
54 | iudice: nam frustra vitium vitaveris illud, | |
55 | si te alio pravum detorseris. Avidienus, | |
56 | cui Canis ex vero dictum cognomen adhaeret, | |
57 | quinquennis oleas est et silvestria corna | |
58 | ac nisi mutatum parcit defundere vinum et | |
59 | cuius odorem olei nequeas perferre, licebit | |
60 | ille repotia, natalis aliosve dierum | |
61 | festos albatus celebret, cornu ipse bilibri | |
62 | caulibus instillat, veteris non parcus aceti. | |
63 | quali igitur victu sapiens utetur et horum | |
64 | utrum imitabitur? hac urget lupus, hac canis, aiunt. | |
65 | mundus erit, qua non offendat sordibus atque | |
66 | in neutram partem cultus miser. hic neque servis, | |
67 | Albuci senis exemplo, dum munia didit, | |
68 | saevus erit, nec sic ut simplex Naevius unctam | |
69 | convivis praebebit aquam: vitium hoc quoque magnum. | |
70 | accipe nunc, victus tenuis quae quantaque secum | |
71 | adferat. in primis valeas bene; nam variae res | |
72 | ut noceant homini credas, memor illius escae, | |
73 | quae simplex olim tibi sederit. at simul assis | |
74 | miscueris elixa, simul conchylia turdis, | |
75 | dulcia se in bilem vertent stomachoque tumultum | |
76 | lenta feret pitvita. vides, ut pallidus omnis | |
77 | cena desurgat dubia? quin corpus onustum | |
78 | hesternis vitiis animum quoque praegravat una | |
79 | atque adfigit humo divinae particulam aurae. | |
80 | alter ubi dicto citius curata sopori | |
81 | membra dedit, vegetus praescripta ad munia surgit. | |
82 | hic tamen ad melius poterit transcurrere quondam, | |
83 | sive diem festum rediens advexerit annus, | |
84 | seu recreare volet tenuatum corpus, ubique | |
85 | accedent anni, tractari mollius aetas | |
86 | imbecilla volet: tibi quidnam accedet ad istam | |
87 | quam puer et validus praesumis mollitiem, seu | |
88 | dura valetudo inciderit seu tarda senectus? | |
89 | rancidum aprum antiqui laudabant, non quia nasus | |
90 | illis nullus erat, sed, credo, hac mente, quod hospes | |
91 | tardius adveniens vitiatum commodius quam | |
92 | integrum edax dominus consumeret. hos utinam inter | |
93 | heroas natum tellus me prima tulisset. | |
94 | das aliquid famae, quae carmine gratior aurem | |
95 | occupet humanam? grandes rhombi patinaeque | |
96 | grande ferunt una cum damno dedecus. adde | |
97 | iratum patruum, vicinos, te tibi iniquum | |
98 | et frustra mortis cupidum, cum deerit egenti | |
99 | as, laquei pretium. ‘iure’ inquit ‘Trausius istis | |
100 | iurgatur verbis: ego vectigalia magna | |
101 | divitiasque habeo tribus amplas regibus.’ ergo, | |
102 | quod superat non est melius quo insumere possis? | |
103 | cur eget indignus quisquam te divite? quare | |
104 | templa ruunt antiqua deum? cur, inprobe, carae | |
105 | non aliquid patriae tanto emetiris acervo? | |
106 | uni nimirum recte tibi semper erunt res, | |
107 | o magnus posthac inimicis risus. uterne | |
108 | ad casus dubios fidet sibi certius? hic qui | |
109 | pluribus adsuerit mentem corpusque superbum, | |
110 | an qui contentus parvo metuensque futuri | |
111 | in pace, ut sapiens, aptarit idonea bello? | |
112 | quo magis his credas, puer hunc ego parvus Ofellum | |
113 | integris opibus novi non latius usum | |
114 | quam nunc accisis. videas metato in agello | |
115 | cum pecore et gnatis fortem mercede colonum | |
116 | ‘non ego’ narrantem ‘temere edi luce profesta | |
117 | quicquam praeter holus fumosae cum pede pernae. | |
118 | ac mihi seu longum post tempus venerat hospes | |
119 | sive operum vacuo gratus conviva per imbrem | |
120 | vicinus, bene erat non piscibus urbe petitis, | |
121 | sed pullo atque haedo; tum pensilis uva secundas | |
122 | et nux ornabat mensas cum duplice ficu. | |
123 | post hoc ludus erat culpa potare magistra | |
124 | ac venerata Ceres, ita culmo surgeret alto, | |
125 | explicuit vino contractae seria frontis. | |
126 | saeviat atque novos moveat Fortuna tumultus: | |
127 | quantum hinc inminuet? quanto aut ego parcius aut vos, | |
128 | o pueri, nituistis, ut huc novus incola venit? | |
129 | nam propriae telluris erum natura nec illum | |
130 | nec me nec quemquam statuit: nos expulit ille, | |
131 | illum aut nequities aut vafri inscitia iuris, | |
132 | postremum expellet certe vivacior heres. | |
133 | nunc ager Umbreni sub nomine, nuper Ofelli | |
134 | dictus, erit nulli proprius, sed cedet in usum | |
135 | nunc mihi, nunc alii. quocirca vivite fortes | |
136 | fortiaque adversis opponite pectora rebus.’ |
serm. ii iii · versus heroi · 'sic raro scribis, ut toto non quater anno...
1 | D. Sic raro scribis, ut toto non quater anno | |
2 | membranam poscas, scriptorum quaeque retexens, | |
3 | iratus tibi, quod vini somnique benignus | |
4 | nil dignum sermone canas. quid fiet? at ipsis | |
5 | Saturnalibus huc fugisti sobrius. ergo | |
6 | dic aliquid dignum promissis. incipe. nil est. | |
7 | culpantur frustra calami inmeritusque laborat | |
8 | iratis natus paries dis atque poetis. | |
9 | atqui voltus erat multa et praeclara minantis, | |
10 | si vacuum tepido cepisset villula tecto. | |
11 | quorsum pertinuit stipare Platona Menandro? | |
12 | Eupolin, Archilochum, comites educere tantos? | |
13 | invidiam placare paras virtute relicta? | |
14 | contemnere miser. vitanda est inproba Siren | |
15 | desidia, aut quidquid vita meliore parasti | |
16 | ponendum aequo animo. H. di te, Damasippe, deaeque | |
17 | verum ob consilium donent tonsore. sed unde | |
18 | tam bene me nosti? D. postquam omnis res mea Ianum | |
19 | ad medium fracta est, aliena negotia curo | |
20 | excussus propriis. olim nam quaerere amabam, | |
21 | quo vafer ille pedes lavisset Sisyphus aere, | |
22 | quid scalptum infabre, quid fusum durius esset. | |
23 | callidus huic signo ponebam milia centum; | |
24 | hortos egregiasque domos mercarier unus | |
25 | cum lucro noram; unde frequentia Mercuriale | |
26 | inposuere mihi cognomen compita. H. novi | |
27 | et miror morbi purgatum te illius. D. atqui | |
28 | emovit veterem mire novus, ut solet, in cor | |
29 | traiecto lateris miseri capitisve dolore, | |
30 | ut lethargicus hic cum fit pugil et medicum urget. | |
31 | H. dum nequid simile huic, esto ut libet. D. o bone, ne te | |
32 | frustrere: insanis et tu stultique prope omnes, | |
33 | siquid Stertinius veri crepat, unde ego mira | |
34 | descripsi docilis praecepta haec, tempore quo me | |
35 | solatus iussit sapientem pascere barbam | |
36 | atque a Fabricio non tristem ponte reverti. | |
37 | nam male re gesta cum vellem mittere operto | |
38 | me capite in flumen, dexter stetit et ‘cave faxis | |
39 | te quicquam indignum. pudor’ inquit ‘te malus angit, | |
40 | insanos qui inter vereare insanus haberi.’ | |
41 | primum nam inquiram, quid sit furere: hoc si erit in te | |
42 | solo, nil verbi, pereas quin fortiter, addam. | |
43 | quem mala stultitia et quemcumque inscitia veri | |
44 | caecum agit, insanum Chrysippi porticus et grex | |
45 | autumat. haec populos, haec magnos formula reges, | |
46 | excepto sapiente, tenet. nunc accipe, quare | |
47 | desipiant omnes aeque ac tu, qui tibi nomen | |
48 | insano posuere. velut silvis, ubi passim | |
49 | palantis error certo de tramite pellit, | |
50 | ille sinistrorsum, hic dextrorsum abit, unus utrique | |
51 | error, sed variis inludit partibus: hoc te | |
52 | crede modo insanum, nihilo ut sapientior ille | |
53 | qui te deridet caudam trahat.’ ‘est genus unum | |
54 | stultitiae nihilum metuenda timentis, ut ignis, | |
55 | ut rupes fluviosque in campo obstare queratur; | |
56 | alterum et huic varum et nihilo sapientius ignis | |
57 | per medios fluviosque ruentis: clamet amica | |
58 | mater, honesta soror cum cognatis, pater, uxor: | |
59 | ‘hic fossa est ingens, hic rupes maxima: serva!’ | |
60 | non magis audierit, quam Fufius ebrius olim, | |
61 | cum Ilionam edormit, Catienis mille ducentis | |
62 | ‘mater, te appello’ clamantibus. huic ego volgus | |
63 | errori similem cunctum insanire docebo. | |
64 | insanit veteres statuas Damasippus emendo: | |
65 | integer est mentis Damasippi creditor? esto. | |
66 | ‘accipe quod numquam reddas mihi’ si tibi dicam: | |
67 | tune insanus eris, si acceperis, an magis excors | |
68 | reiecta praeda, quam praesens Mercurius fert? | |
69 | scribe decem a Nerio: non est satis; adde Cicutae | |
70 | nodosi tabulas, centum, mille adde catenas: | |
71 | effugiet tamen haec sceleratus vincula Proteus. | |
72 | cum rapies in ius malis ridentem alienis, | |
73 | fiet aper, modo avis, modo saxum et, cum volet, arbor | |
74 | si male rem gerere insani est, contra bene sani: | |
75 | putidius multo cerebrum est, mihi crede, Perelli | |
76 | dictantis, quod tu numquam rescribere possis. | |
77 | audire atque togam iubeo conponere, quisquis | |
78 | ambitione mala aut argenti pallet amore, | |
79 | quisquis luxuria tristive superstitione | |
80 | aut alio mentis morbo calet: huc propius me, | |
81 | dum doceo insanire omnis vos, ordine adite. | |
82 | danda est ellebori multo pars maxima avaris: | |
83 | nescio an Anticyram ratio illis destinet omnem. | |
84 | heredes Staberi summam incidere sepulcro, | |
85 | ni sic fecissent, gladiatorum dare centum | |
86 | damnati populo paria atque epulum arbitrio Arri, | |
87 | frumenti quantum metit Africa. ‘sive ego prave | |
88 | seu recte hoc volui, ne sis patruus mihi,’ credo, | |
89 | hoc Staberi prudentem animum vidisse. quid ergo | |
90 | sensit, cum summam patrimoni insculpere saxo | |
91 | heredes voluit? quoad vixit, credidit ingens | |
92 | pauperiem vitium et cavit nihil acrius, ut, si | |
93 | forte minus locuples uno quadrante perisset, | |
94 | ipse videretur sibi nequior. ‘omnis enim res, | |
95 | virtus, fama, decus, divina humanaque pulchris | |
96 | divitiis parent; quas qui construxerit, ille | |
97 | clarus erit, fortis, iustus.’ ‘sapiensne?’ ‘etiam, et rex | |
98 | et quidquid volet.’ hoc veluti virtute paratum | |
99 | speravit magnae laudi fore. quid simile isti | |
100 | Graecus Aristippus? qui servos proicere aurum | |
101 | in media iussit Libya, quia tardius irent | |
102 | propter onus segnes. uter est insanior horum? | |
103 | nil agit exemplum, litem quod lite resolvit. | |
104 | siquis emat citharas, emptas conportet in unum, | |
105 | nec studio citharae nec Musae deditus ulli, | |
106 | si scalpra et formas non sutor, nautica vela | |
107 | aversus mercaturis: delirus et amens | |
108 | undique dicatur merito. qui discrepat istis, | |
109 | qui nummos aurumque recondit, nescius uti | |
110 | conpositis metuensque velut contingere sacrum? | |
111 | siquis ad ingentem frumenti semper acervum | |
112 | porrectus vigilet cum longo fuste neque illinc | |
113 | audeat esuriens dominus contingere granum | |
114 | ac potius foliis parcus vescatur amaris; | |
115 | si positis intus Chii veterisque Falerni | |
116 | mille cadis nihil est: tercentum milibus, acre | |
117 | potet acetum; age si et stramentis incubet unde | |
118 | octoginta annos natus, cui stragula vestis, | |
119 | blattarum ac tinearum epulae, putrescat in arca: | |
120 | nimirum insanus paucis videatur, eo quod | |
121 | maxima pars hominum morbo iactatur eodem. | |
122 | filius aut etiam haec libertus ut ebibat heres, | |
123 | dis inimice senex custodis? ne tibi desit? | |
124 | quantulum enim summae curtabit quisque dierum, | |
125 | unguere si caules oleo meliore caputque | |
126 | coeperis inpexa foedum porrigine? quare, | |
127 | si quidvis satis est, peiuras, surripis, aufers | |
128 | undique? tun sanus? populum si caedere saxis | |
129 | incipias servosve tuos, quos aere pararis, | |
130 | insanum te omnes pueri clamentque puellae; | |
131 | cum laqueo uxorem interimis matremque veneno, | |
132 | incolumi capite es? quid enim? neque tu hoc facis Argis | |
133 | nec ferro ut demens genetricem occidis Orestes. | |
134 | an tu reris eum occisa insanisse parente | |
135 | ac non ante malis dementem actum Furiis quam | |
136 | in matris iugulo ferrum tepefecit acutum? | |
137 | quin, ex quo est habitus male tutae mentis Orestes, | |
138 | nil sane fecit quod tu reprehendere possis: | |
139 | non Pyladen ferro violare aususve sororem | |
140 | Electran, tantum maledicit utrique vocando | |
141 | hanc Furiam, hunc aliud, iussit quod splendida bilis. | |
142 | pauper Opimius argenti positi intus et auri, | |
143 | qui Veientanum festis potare diebus | |
144 | Campana solitus trulla vappamque profestis, | |
145 | quondam lethargo grandi est oppressus, ut heres | |
146 | iam circum loculos et clavis laetus ovansque | |
147 | curreret. hunc medicus multum celer atque fidelis | |
148 | excitat hoc pacto: mensam poni iubet atque | |
149 | effundi saccos nummorum, accedere pluris | |
150 | ad numerandum: hominem sic erigit; addit et illud: | |
151 | ‘ni tua custodis, avidus iam haec auferet heres.’ | |
152 | ‘men vivo?’ ‘ut vivas igitur, vigila. hoc age.’ ‘quid vis?’ | |
153 | ‘deficient inopem venae te, ni cibus atque | |
154 | ingens accedit stomacho fultura ruenti. | |
155 | tu cessas? agedum sume hoc tisanarium oryzae.’ | |
156 | ‘quanti emptae?’ ‘parvo.’ ‘quanti ergo?’ ‘octussibus.’ ‘eheu, | |
157 | quid refert, morbo an furtis pereamque rapinis?’ | |
158 | ‘quisnam igitur sanus?’ ‘qui non stultus.’ ‘quid avarus?’ | |
159 | ‘stultus et insanus.’ ‘quid, siquis non sit avarus, | |
160 | ‘continuo sanus?’ ‘minime.’ ‘cur, Stoice?’ dicam. | |
161 | ‘non est cardiacus’ Craterum dixisse putato | |
162 | ‘hic aeger.’ ‘recte est igitur surgetque?’ negabit. | |
163 | [quod latus aut renes morbo temptentur acuto] | |
164 | non est periurus neque sordidus: inmolet aequis | |
165 | hic porcum Laribus; verum ambitiosus et audax: | |
166 | naviget Anticyram. quid enim differt, barathrone | |
167 | dones quidquid habes an numquam utare paratis? | |
168 | Servius Oppidius Canusi duo praedia, dives | |
169 | antiquo censu, gnatis divisse duobus | |
170 | fertur et hoc moriens pueris dixisse vocatis | |
171 | ad lectum: ‘postquam te talos, Aule, nucesque | |
172 | ferre sinu laxo, donare et ludere vidi, | |
173 | te, Tiberi, numerare, cavis abscondere tristem, | |
174 | extimui, ne vos ageret vesania discors, | |
175 | tu Nomentanum, tu ne sequerere Cicutam. | |
176 | quare per divos oratus uterque Penatis | |
177 | tu cave ne minuas, tu ne maius facias id | |
178 | quod satis esse putat pater et natura coercet. | |
179 | praeterea ne vos titillet gloria, iure | |
180 | iurando obstringam ambo: uter aedilis fueritve | |
181 | vestrum praetor, is intestabilis et sacer esto.’ | |
182 | in cicere atque faba bona tu perdasque lupinis, | |
183 | latus ut in circo spatiere et aeneus ut stes, | |
184 | nudus agris, nudus nummis, insane, paternis; | |
185 | scilicet ut plausus quos fert Agrippa feras tu, | |
186 | astuta ingenuum volpes imitata leonem? | |
187 | nequis humasse velit Aiacem, Atrida, vetas cur? | |
188 | ‘rex sum.’ nil ultra quaero plebeius. ‘et aequam | |
189 | rem imperito, ac sicui videor non iustus, inulto | |
190 | dicere quod sentit permitto.’ maxime regum, | |
191 | di tibi dent capta classem redducere Troia. | |
192 | ergo consulere et mox respondere licebit? | |
193 | ‘consule.’ cur Aiax, heros ab Achille secundus, | |
194 | putescit, totiens servatis clarus Achivis, | |
195 | gaudeat ut populus Priami Priamusque inhumato, | |
196 | per quem tot iuvenes patrio caruere sepulcro? | |
197 | ‘mille ovium insanus morti dedit, inclitum Ulixen | |
198 | et Menelaum una mecum se occidere clamans.’ | |
199 | tu cum pro vitula statuis dulcem Aulide natam | |
200 | ante aras spargisque mola caput, inprobe, salsa, | |
201 | rectum animi servas? ‘quorsum?’ insanus quid enim Aiax | |
202 | fecit? cum stravit ferro pecus, abstinuit vim | |
203 | uxore et gnato; mala multa precatus Atridis | |
204 | non ille aut Teucrum aut ipsum violavit Ulixen. | |
205 | ‘verum ego, ut haerentis adverso litore navis | |
206 | eriperem, prudens placavi sanguine divos.’ | |
207 | nempe tuo, furiose? ‘meo, sed non furiosus.’ | |
208 | qui species alias veris scelerisque tumultu | |
209 | permixtas capiet, commotus habebitur atque | |
210 | stultitiane erret nihilum distabit an ira. | |
211 | Aiax inmeritos cum occidit desipit agnos: | |
212 | cum prudens scelus ob titulos admittis inanis, | |
213 | stas animo et purum est vitio tibi cum tumidum est cor? | |
214 | siquis lectica nitidam gestare amet agnam, | |
215 | huic vestem ut gnatae, paret ancillas, paret aurum, | |
216 | Rufam aut Pusillam appellet fortique marito | |
217 | destinet uxorem: interdicto huic omne adimat ius | |
218 | praetor et ad sanos abeat tutela propinquos. | |
219 | quid, siquis gnatam pro muta devovet agna, | |
220 | integer est animi? ne dixeris. ergo ubi prava | |
221 | stultitia, hic summa est insania; qui sceleratus, | |
222 | et furiosus erit; quem cepit vitrea fama, | |
223 | hunc circumtonuit gaudens Bellona cruentis. | |
224 | nunc age luxuriam et luxuriam arripe mecum. | |
225 | vincet enim stultos ratio insanire nepotes. | |
226 | hic simul accepit patrimoni mille talenta, | |
227 | edicit, piscator uti, pomarius, auceps, | |
228 | unguentarius ac Tusci turba inpia vici, | |
229 | cum scurris fartor, cum Velabro omne macellum | |
230 | mane domum veniant. quid tum? venere frequentes, | |
231 | verba facit leno: ‘quidquid mihi, quidquid et horum | |
232 | cuique domi est, id crede tuum et vel nunc pete vel cras.’ | |
233 | accipe quid contra haec iuvenis responderit aequus. | |
234 | ‘in nive Lucana dormis ocreatus, ut aprum | |
235 | cenem ego; tu piscis hiberno ex aequore verris. | |
236 | segnis ego, indignus qui tantum possideam; aufer, | |
237 | sume tibi deciens; tibi tantundem; tibi triplex, | |
238 | unde uxor media currit de nocte vocata.’ | |
239 | filius Aesopi detractam ex aure Metellae, | |
240 | scilicet ut deciens solidum absorberet, aceto | |
241 | diluit insignem bacam: qui sanior ac si | |
242 | illud idem in rapidum flumen iaceretve cloacam? | |
243 | Quinti progenies Arri, par nobile fratrum | |
244 | nequitia et nugis pravorum et amore gemellum | |
245 | luscinias soliti inpenso prandere coemptas, | |
246 | quorsum abeant? sani ut creta, an carbone notati? | |
247 | aedificare casas, plostello adiungere muris, | |
248 | ludere par inpar, equitare in harundine longa | |
249 | siquem delectet barbatum, amentia verset. | |
250 | si puerilius his ratio esse evincet amare | |
251 | nec quicquam differre, utrumne in pulvere, trimus | |
252 | quale prius, ludas opus, an meretricis amore | |
253 | sollicitus plores: quaero, faciasne quod olim | |
254 | mutatus Polemon? ponas insignia morbi, | |
255 | fasciolas, cubital, focalia, potus ut ille | |
256 | dicitur ex collo furtim carpsisse coronas, | |
257 | postquam est inpransi correptus voce magistri? | |
258 | porrigis irato puero cum poma, recusat; | |
259 | ‘sume, catelle!’ negat; si non des, optet. amator | |
260 | exclusus qui distat, agit ubi secum, eat an non, | |
261 | quo rediturus erat non arcessitus, et haeret | |
262 | invisis foribus? ‘nec nunc, cum me vocet ultro, | |
263 | accedam? an potius mediter finire dolores? | |
264 | exclusit; revocat: redeam? non, si obsecret.’ ecce | |
265 | servos, non paulo sapientior ‘o ere, quae res | |
266 | nec modum habet neque consilium, ratione modoque | |
267 | tractari non volt. in amore haec sunt mala, bellum, | |
268 | pax rursum: haec siquis tempestatis prope ritu | |
269 | mobilia et caeca fluitantia sorte laboret | |
270 | reddere certa sibi, nihilo plus explicet ac si | |
271 | insanire paret certa ratione modoque.’ | |
272 | quid? cum Picenis excerpens semina pomis | |
273 | gaudes, si cameram percusti forte, penes te es? | |
274 | quid? cum balba feris annoso verba palato, | |
275 | aedificante casas qui sanior? adde cruorem | |
276 | stultitiae atque ignem gladio scrutare. modo, inquam. | |
277 | Hellade percussa Marius cum praecipitat se, | |
278 | cerritus fuit? an commotae crimine mentis | |
279 | absolves hominem et sceleris damnabis eundem | |
280 | ex more inponens cognata vocabula rebus? | |
281 | libertinus erat, qui circum compita siccus | |
282 | lautis mane senex manibus currebat et ‘unum,’ – | |
283 | ‘quid tam magnum?’ addens – ‘unum me surpite morti! | |
284 | dis etenim facile est’ orabat, sanus utrisque | |
285 | auribus atque oculis; mentem, nisi litigiosus, | |
286 | exciperet dominus, cum venderet. hoc quoque volgus | |
287 | Chrysippus ponit fecunda in gente Meneni. | |
288 | ‘Iuppiter, ingentis qui das adimisque dolores,’ | |
289 | mater ait pueri mensis iam quinque cubantis, | |
290 | ‘frigida si puerum quartana reliquerit, illo | |
291 | mane die, quo tu indicis ieiunia, nudus | |
292 | in Tiberi stabit.’ casus medicusve levarit | |
293 | aegrum ex praecipiti: mater delira necabit | |
294 | in gelida fixum ripa febrimque reducet, | |
295 | quone malo mentem concussa? timore deorum.’ | |
296 | haec mihi Stertinius, sapientum octavos, amico | |
297 | arma dedit, posthac ne conpellarer inultus. | |
298 | dixerit insanum qui me, totidem audiet atque | |
299 | respicere ignoto discet pendentia tergo. | |
300 | H. Stoice, post damnum sic vendas omnia pluris, | |
301 | qua me stultitia, quoniam non est genus unum, | |
302 | insanire putas? ego nam videor mihi sanus. | |
303 | D. quid, caput abscissum manibus cum portat Agave | |
304 | gnati infelicis, sibi tunc furiosa videtur? | |
305 | H. stultum me fateor liceat concedere veris | |
306 | atque etiam insanum; tantum hoc edissere, quo me | |
307 | aegrotare putes animi vitio. D. accipe: primum | |
308 | aedificas, hoc est longos imitaris, ab imo | |
309 | ad summum totus moduli bipedalis, et idem | |
310 | corpore maiorem rides Turbonis in armis | |
311 | spiritum et incessum: qui ridiculus minus illo? | |
312 | an, quodcumque facit Maecenas, te quoque verum est, | |
313 | tanto dissimilem et tanto certare minorem? | |
314 | absentis ranae pullis vituli pede pressis | |
315 | unus ubi effugit, matri denarrat, ut ingens | |
316 | belua cognatos eliserit: illa rogare, | |
317 | quantane? num tantum, sufflans se, magna fuisset? | |
318 | ‘maior dimidio.’ ‘num tanto?’ cum magis atque | |
319 | se magis inflaret, ‘non, si te ruperis,’ inquit, | |
320 | ‘par eris.’ haec a te non multum abludit imago. | |
321 | adde poemata nunc, hoc est, oleum adde camino, | |
322 | quae siquis sanus fecit, sanus facis et tu. | |
323 | non dico horrendam rabiem. H. iam desine. D. cultum | |
324 | maiorem censu. H. teneas, Damasippe, tuis te. | |
325 | D. mille puellarum, puerorum mille furores. | |
326 | H. o maior tandem parcas, insane, minori. |
serm. ii iv · versus heroi · 'unde et quo catius?' 'non est mihi tempus, aventi...
1 | ‘Unde et quo Catius?’ ‘non est mihi tempus, aventi | |
2 | ponere signa novis praeceptis, qualia vincent | |
3 | Pythagoran Anytique reum doctumque Platona. | |
4 | ‘peccatum fateor, cum te sic tempore laevo | |
5 | interpellarim; sed des veniam bonus, oro. | |
6 | quodsi interciderit tibi nunc aliquid, repetes mox, | |
7 | sive est naturae hoc sive artis, mirus utroque.’ | |
8 | ‘quin id erat curae, quo pacto cuncta tenerem | |
9 | utpote res tenuis, tenui sermone peractas.’ | |
10 | ‘ede hominis nomen, simul et, Romanus an hospes.’ | |
11 | ‘ipsa memor praecepta canam, celabitur auctor. | |
12 | longa quibus facies ovis erit, illa memento, | |
13 | ut suci melioris et ut magis alba rotundis, | |
14 | ponere: namque marem cohibent callosa vitellum. | |
15 | cole suburbano qui siccis crevit in agris | |
16 | dulcior: inriguo nihil est elutius horto. | |
17 | si vespertinus subito te oppresserit hospes, | |
18 | ne gallina malum responset dura palato, | |
19 | doctus eris vivam musto mersare Falerno: | |
20 | hoc teneram faciet. pratensibus optima fungis | |
21 | natura est; aliis male creditur. ille salubris | |
22 | aestates peraget, qui nigris prandia moris | |
23 | finiet, ante gravem quae legerit arbore solem. | |
24 | Aufidius forti miscebat mella Falerno: | |
25 | mendose, quoniam vacuis conmittere venis | |
26 | nil nisi lene decet: leni praecordia mulso | |
27 | prolueris melius. si dura morabitur alvus, | |
28 | mitulus et viles pellent obstantia conchae | |
29 | et lapathi brevis herba, sed albo non sine Coo. | |
30 | lubrica nascentes inplent conchylia lunae; | |
31 | sed non omne mare est generosae fertile testae: | |
32 | murice Baiano melior Lucrina peloris, | |
33 | ostrea Circeis, Miseno oriuntur echini, | |
34 | pectinibus patulis iactat se molle Tarentum. | |
35 | nec sibi cenarum quivis temere arroget artem, | |
36 | non prius exacta tenui ratione saporum. | |
37 | nec satis est cara piscis averrere mensa | |
38 | ignarum, quibus est ius aptius et quibus assis | |
39 | languidus in cubitum iam se conviva reponet. | |
40 | Umber et iligna nutritus glande rotundas | |
41 | curvat aper lances carnem vitantis inertem; | |
42 | nam Laurens malus est, ulvis et harundine pinguis. | |
43 | vinea submittit capreas non semper edulis. | |
44 | fecundae leporis sapiens sectabitur armos. | |
45 | piscibus atque avibus quae natura et foret aetas, | |
46 | ante meum nulli patuit quaesita palatum. | |
47 | sunt quorum ingenium nova tantum crustula promit. | |
48 | nequaquam satis in re una consumere curam, | |
49 | ut siquis solum hoc, mala ne sint vina, laboret, | |
50 | quali perfundat piscis securus olivo. | |
51 | Massica si caelo suppones vina sereno, | |
52 | nocturna siquid crassi est tenuabitur aura | |
53 | et decedet odor nervis inimicus; at illa | |
54 | integrum perdunt lino vitiata saporem. | |
55 | Surrentina vafer qui miscet faece Falerna | |
56 | vina, columbino limum bene colligit ovo, | |
57 | quatenus ima petit volvens aliena vitellus. | |
58 | tostis marcentem squillis recreabis et Afra | |
59 | potorem coclea; nam lactuca innatat acri | |
60 | post vinum stomacho; perna magis et magis hillis | |
61 | flagitat inmorsus refici, quin omnia malit | |
62 | quaecumque inmundis fervent allata popinis. | |
63 | est operae pretium duplicis pernoscere iuris | |
64 | naturam. simplex e dulci constat olivo, | |
65 | quod pingui miscere mero muriaque decebit | |
66 | non alia quam qua Byzantia putuit orca. | |
67 | hoc ubi confusum sectis inferbuit herbis | |
68 | Corycioque croco sparsum stetit, insuper addes | |
69 | pressa Venafranae quod baca remisit olivae. | |
70 | Picenis cedunt pomis Tiburtia suco: | |
71 | nam facie praestant, venucula convenit ollis; | |
72 | rectius Albanam fumo duraveris uvam. | |
73 | hanc ego cum malis, ego faecem primus et allec, | |
74 | primus et invenior piper album cum sale nigro | |
75 | incretum puris circumposuisse catillis. | |
76 | inmane est vitium dare milia terna macello | |
77 | angustoque vagos piscis urgere catino. | |
78 | magna movet stomacho fastidia, seu puer unctis | |
79 | tractavit calicem manibus, dum furta ligurrit, | |
80 | sive gravis veteri creterrae limus adhaesit. | |
81 | vilibus in scopis, in mappis, in scobe quantus | |
82 | consistit sumptus? neglectis flagitium ingens. | |
83 | ten lapides varios lutulenta radere palma | |
84 | et Tyrias dare circum inlota toralia vestis, | |
85 | oblitum, quanto curam sumptumque minorem | |
86 | haec habeant, tanto reprehendi iustius illis, | |
87 | quae nisi divitibus nequeunt contingere mensis?’ | |
88 | ‘docte Cati, per amicitiam divosque rogatus | |
89 | ducere me auditum, perges quocumque, memento. | |
90 | nam quamvis memori referas mihi pectore cuncta, | |
91 | non tamen interpres tantundem iuveris. adde | |
92 | voltum habitumque hominis, quem tu vidisse beatus | |
93 | non magni pendis, quia contigit; at mihi cura | |
94 | non mediocris inest, fontis ut adire remotos | |
95 | atque haurire queam vitae praecepta beatae.’ |
serm. ii v · versus heroi · 'hoc quoque, tiresia, praeter narrata petenti...
1 | ‘Hoc quoque, Tiresia, praeter narrata petenti | |
2 | responde, quibus amissas reparare queam res | |
3 | artibus atque modis. quid rides?’ ‘iamne doloso | |
4 | non satis est Ithacam revehi patriosque penatis | |
5 | adspicere?’ ‘o nulli quicquam mentite, vides ut | |
6 | nudus inopsque domum redeam te vate, neque illic | |
7 | aut apotheca procis intacta est aut pecus: atqui | |
8 | et genus et virtus, nisi cum re, vilior alga est.’ | |
9 | quando pauperiem missis ambagibus horres, | |
10 | accipe qua ratione queas ditescere. turdus | |
11 | sive aliud privum dabitur tibi, devolet illuc, | |
12 | res ubi magna nitet domino sene; dulcia poma | |
13 | et quoscumque feret cultus tibi fundus honores | |
14 | ante Larem gustet venerabilior Lare dives. | |
15 | qui quamvis periurus erit, sine gente, cruentus | |
16 | sanguine fraterno, fugitivus, ne tamen illi | |
17 | tu comes exterior, si postulet, ire recuses.’ | |
18 | ‘utne tegam spurco Damae latus? haud ita Troiae | |
19 | me gessi, certans semper melioribus.’ ‘ergo | |
20 | pauper eris.’ ‘fortem hoc animum tolerare iubebo; | |
21 | et quondam maiora tuli. tu protinus, unde | |
22 | divitias aerisque ruam, dic, augur, acervos.’ | |
23 | ‘dixi equidem et dico: captes astutus ubique | |
24 | testamenta senum neu, si vafer unus et alter | |
25 | insidiatorem praeroso fugerit hamo, | |
26 | aut spem deponas aut artem inlusus omittas. | |
27 | magna minorve foro si res certabitur olim, | |
28 | vivet uter locuples sine gnatis, inprobus, ultro | |
29 | qui meliorem audax vocet in ius, illius esto | |
30 | defensor; fama civem causaque priorem | |
31 | sperne, domi si gnatus erit fecundave coniux. | |
32 | ‘Quinte’ puta aut ’Publi’ gaudent praenomine molles | |
33 | auriculae ‘tibi me virtus tua fecit amicum. | |
34 | ius anceps novi, causas defendere possum; | |
35 | eripiet quivis oculos citius mihi quam te | |
36 | contemptum cassa nuce pauperet; haec mea cura est, | |
37 | nequid tu perdas neu sis iocus.’ ire domum atque | |
38 | pelliculam curare iube; fi cognitor ipse, | |
39 | persta atque obdura: seu rubra Canicula findet | |
40 | infantis statuas, seu pingui tentus omaso | |
41 | Furius hibernas cana nive conspuet Alpis. | |
42 | ‘nonne vides’ aliquis cubito stantem prope tangens | |
43 | inquiet, ‘ut patiens, ut amicis aptus, ut acer?’ | |
44 | plures adnabunt thynni et cetaria crescent. | |
45 | sicui praeterea validus male filius in re | |
46 | praeclara sublatus aletur, ne manifestum | |
47 | caelibis obsequium nudet te, leniter in spem | |
48 | adrepe officiosus, ut et scribare secundus | |
49 | heres et, siquis casus puerum egerit Orco, | |
50 | in vacuom venias: perraro haec alea fallit. | |
51 | qui testamentum tradet tibi cumque legendum, | |
52 | abnuere et tabulas a te removere memento, | |
53 | sic tamen, ut limis rapias, quid prima secundo | |
54 | cera velit versu; solus multisne coheres, | |
55 | veloci percurre oculo. plerumque recoctus | |
56 | scriba ex quinqueviro corvum deludet hiantem | |
57 | captatorque dabit risus Nasica Corano.’ | |
58 | ‘num furis? an prudens ludis me obscura canendo?’ | |
59 | ‘o Laertiade, quidquid dicam, aut erit aut non: | |
60 | divinare etenim magnus mihi donat Apollo.’ | |
61 | ‘quid tamen ista velit sibi fabula, si licet, ede.’ | |
62 | ‘tempore quo iuvenis Parthis horrendus, ab alto | |
63 | demissum genus Aenea, tellure marique | |
64 | magnus erit, forti nubet procera Corano | |
65 | filia Nasicae, metuentis reddere soldum. | |
66 | tum gener hoc faciet: tabulas socero dabit atque | |
67 | ut legat orabit; multum Nasica negatas | |
68 | accipiet tandem et tacitus leget invenietque | |
69 | nil sibi legatum praeter plorare suisque. | |
70 | illud ad haec iubeo: mulier si forte dolosa | |
71 | libertusve senem delirum temperet, illis | |
72 | accedas socius: laudes, lauderis ut absens. | |
73 | adiuvat hoc quoque, sed vincit longe prius ipsum | |
74 | expugnare caput. scribet mala carmina vecors: | |
75 | laudato. scortator erit: cave te roget; ultro | |
76 | Penelopam facilis potiori trade.’ ‘putasne | |
77 | perduci poterit tam frugi tamque pudica, | |
78 | quam nequiere proci recto depellere cursu?’ | |
79 | ‘venit enim magnum donandi parca iuventus | |
80 | nec tantum veneris quantum studiosa culinae. | |
81 | sic tibi Penelope frugi est; quae si semel uno | |
82 | de sene gustarit tecum partita lucellum, | |
83 | ut canis a corio numquam absterrebitur uncto. | |
84 | me sene quod dicam factum est. anus inproba Thebis | |
85 | ex testamento sic est elata: cadaver | |
86 | unctum oleo largo nudis umeris tulit heres, | |
87 | scilicet elabi si posset mortua; credo, | |
88 | quod nimium institerat viventi. cautus adito | |
89 | neu desis operae neve immoderatus abundes. | |
90 | difficilem et morosum offendet garrulus: ultra | |
91 | ‘non’ ‘etiam’ sileas; Davus sis comicus atque | |
92 | stes capite obstipo, multum similis metuenti. | |
93 | obsequio grassare; mone, si increbruit aura, | |
94 | cautus uti velet carum caput; extrahe turba | |
95 | oppositis umeris; aurem substringe loquaci. | |
96 | inportunus amat laudari: donec ‘ohe iam’ | |
97 | ad caelum manibus sublatis dixerit, urge: | |
98 | crescentem tumidis infla sermonibus utrem. | |
99 | cum te servitio longo curaque levarit, | |
100 | et certum vigilans ‘quartae sit partis Ulixes’ | |
101 | audieris ‘heres’: ‘ergo nunc Dama sodalis | |
102 | nusquam est? unde mihi tam fortem tamque fidelem?’ | |
103 | sparge subinde et, si paulum potes inlacrimare, est | |
104 | gaudia prodentem voltum celare. sepulcrum | |
105 | permissum arbitrio sine sordibus exstrue: funus | |
106 | egregie factum laudet vicinia. siquis | |
107 | forte coheredum senior male tussiet, huic tu | |
108 | dic, ex parte tua seu fundi sive domus sit | |
109 | emptor, gaudentem nummo te addicere. sed me | |
110 | imperiosa trahit Proserpina: vive valeque.’ |
serm. ii vi · versus heroi · hoc erat in votis: modus agri non ita magnus...
1 | Hoc erat in votis: modus agri non ita magnus, | |
2 | hortus ubi et tecto vicinus iugis aquae fons | |
3 | et paulum silvae super his foret. auctius atque | |
4 | di melius fecere. bene est. nil amplius oro, | |
5 | Maia nate, nisi ut propria haec mihi munera faxis. | |
6 | si neque maiorem feci ratione mala rem | |
7 | nec sum facturus vitio culpave minorem, | |
8 | si veneror stultus nihil horum ‘o si angulus ille | |
9 | proximus accedat, qui nunc denormat agellum!’ | |
10 | ‘o si urnam argenti fors quae mihi monstret, ut illi, | |
11 | thesauro invento qui mercennarius agrum | |
12 | illum ipsum mercatus aravit, dives amico | |
13 | Hercule!’, si quod adest gratum iuvat, hac prece te oro: | |
14 | pingue pecus domino facias et cetera praeter | |
15 | ingenium, utque soles, custos mihi maximus adsis. | |
16 | ergo ubi me in montes et in arcem ex urbe removi, | |
17 | quid prius inlustrem saturis musaque pedestri? | |
18 | nec mala me ambitio perdit nec plumbeus auster | |
19 | autumnusque gravis, Libitinae quaestus acerbae. | |
20 | Matutine pater, seu Iane libentius audis, | |
21 | unde homines operum primos vitaeque labores | |
22 | instituunt sic dis placitum, tu carminis esto | |
23 | principium. Romae sponsorem me rapis: ‘eia, | |
24 | ne prior officio quisquam respondeat, urge.’ | |
25 | sive aquilo radit terras seu bruma nivalem | |
26 | interiore diem gyro trahit, ire necesse est. | |
27 | postmodo quod mi obsit clare certumque locuto | |
28 | luctandum in turba et facienda iniuria tardis. | |
29 | ‘quid tibi vis, insane?’ et ‘quam rem agis?’ inprobus urget | |
30 | iratis precibus, ‘tu pulses omne quod obstat, | |
31 | ad Maecenatem memori si mente recurras.’ | |
32 | hoc iuvat et melli est, non mentiar. at simul atras | |
33 | ventum est Esquilias, aliena negotia centum | |
34 | per caput et circa saliunt latus. ‘ante secundam | |
35 | Roscius orabat sibi adesses ad Puteal cras.’ | |
36 | ‘de re communi scribae magna atque nova te | |
37 | orabant hodie meminisses, Quinte, reverti.’ | |
38 | ‘inprimat his cura Maecenas signa tabellis.’ | |
39 | dixeris: ‘experiar’: ‘si vis, potes,’ addit et instat. | |
40 | septimus octavo propior iam fugerit annus, | |
41 | ex quo Maecenas me coepit habere suorum | |
42 | in numero, dumtaxat ad hoc, quem tollere raeda | |
43 | vellet iter faciens et cui concredere nugas | |
44 | hoc genus: ‘hora quota est?’ ‘Thraex est Gallina Syro par?’ | |
45 | ‘matutina parum cautos iam frigora mordent’, | |
46 | et quae rimosa bene deponuntur in aure. | |
47 | per totum hoc tempus subiectior in diem et horam | |
48 | invidiae noster. ludos spectaverat, una | |
49 | luserat in campo: ‘fortunae filius’ omnes. | |
50 | frigidus a rostris manat per compita rumor: | |
51 | quicumque obvius est, me consulit: ‘o bone nam te | |
52 | scire, deos quoniam propius contingis oportet, | |
53 | numquid de Dacis audisti?’ ‘nil equidem.’ ‘ut tu | |
54 | semper eris derisor.’ ‘at omnes di exagitent me, | |
55 | si quicquam.’ ‘quid? militibus promissa Triquetra | |
56 | praedia Caesar an est Itala tellure daturus?’ | |
57 | iurantem me scire nihil mirantur ut unum | |
58 | scilicet egregii mortalem altique silenti. | |
59 | perditur haec inter misero lux non sine votis: | |
60 | o rus, quando ego te adspiciam quandoque licebit | |
61 | nunc veterum libris, nunc somno et inertibus horis | |
62 | ducere sollicitae iucunda oblivia vitae? | |
63 | o quando faba Pythagorae cognata simulque | |
64 | uncta satis pingui ponentur holuscula lardo? | |
65 | o noctes cenaeque deum, quibus ipse meique | |
66 | ante Larem proprium vescor vernasque procacis | |
67 | pasco libatis dapibus. prout cuique libido est, | |
68 | siccat inaequalis calices conviva solutus | |
69 | legibus insanis, seu quis capit acria fortis | |
70 | pocula seu modicis uvescit laetius. ergo | |
71 | sermo oritur, non de villis domibusve alienis, | |
72 | nec male necne Lepos saltet; sed, quod magis ad nos | |
73 | pertinet et nescire malum est, agitamus, utrumne | |
74 | divitiis homines an sint virtute beati, | |
75 | quidve ad amicitias, usus rectumne, trahat nos | |
76 | et quae sit natura boni summumque quid eius. | |
77 | Cervius haec inter vicinus garrit anilis | |
78 | ex re fabellas. siquis nam laudat Arelli | |
79 | sollicitas ignarus opes, sic incipit: ‘olim | |
80 | rusticus urbanum murem mus paupere fertur | |
81 | accepisse cavo, veterem vetus hospes amicum, | |
82 | asper et attentus quaesitis, ut tamen artum | |
83 | solveret hospitiis animum. quid multa? neque ille | |
84 | sepositi ciceris nec longae invidit avenae, | |
85 | aridum et ore ferens acinum semesaque lardi | |
86 | frusta dedit, cupiens varia fastidia cena | |
87 | vincere tangentis male singula dente superbo, | |
88 | cum pater ipse domus palea porrectus in horna | |
89 | esset ador loliumque, dapis meliora relinquens. | |
90 | tandem urbanus ad hunc ‘quid te iuvat’ inquit, ‘amice, | |
91 | praerupti nemoris patientem vivere dorso? | |
92 | vis tu homines urbemque feris praeponere silvis? | |
93 | carpe viam, mihi crede, comes, terrestria quando | |
94 | mortalis animas vivunt sortita neque ulla est | |
95 | aut magno aut parvo leti fuga: quo, bone, circa, | |
96 | dum licet, in rebus iucundis vive beatus, | |
97 | vive memor, quam sis aevi brevis.’ haec ubi dicta | |
98 | agrestem pepulere, domo levis exsilit; inde | |
99 | ambo propositum peragunt iter, urbis aventes | |
100 | moenia nocturni subrepere. iamque tenebat | |
101 | nox medium caeli spatium, cum ponit uterque | |
102 | in locuplete domo vestigia, rubro ubi cocco | |
103 | tincta super lectos canderet vestis eburnos | |
104 | multaque de magna superessent fercula cena, | |
105 | quae procul exstructis inerant hesterna canistris. | |
106 | ergo ubi purpurea porrectum in veste locavit | |
107 | agrestem, veluti succinctus cursitat hospes | |
108 | continuatque dapes nec non verniliter ipsis | |
109 | fungitur officiis, praelambens omne quod adfert. | |
110 | ille cubans gaudet mutata sorte bonisque | |
111 | rebus agit laetum convivam, cum subito ingens | |
112 | valvarum strepitus lectis excussit utrumque. | |
113 | currere per totum pavidi conclave magisque | |
114 | exanimes trepidare, simul domus alta Molossis | |
115 | personuit canibus. tum rusticus: ‘haud mihi vita | |
116 | est opus hac’ ait et ‘valeas: me silva cavosque | |
117 | tutus ab insidiis tenui solabitur ervo.’ |
serm. ii vii · versus heroi · 'iamdudum ausculto et cupiens tibi dicere servos...
1 | D. Iamdudum ausculto et cupiens tibi dicere servos | |
2 | pauca reformido. H. Davusne? D. ita, Davus, amicum | |
3 | mancipium domino et frugi quod sit satis, hoc est, | |
4 | ut vitale putes. H. age libertate Decembri, | |
5 | quando ita maiores voluerunt, utere: narra. | |
6 | D. pars hominum vitiis gaudet constanter et urget | |
7 | propositum; pars multa natat, modo recta capessens, | |
8 | interdum pravis obnoxia. saepe notatus | |
9 | cum tribus anellis, modo laeva Priscus inani | |
10 | vixit inaequalis, clavum ut mutaret in horas, | |
11 | aedibus ex magnis subito se conderet unde | |
12 | mundior exiret vix libertinus honeste; | |
13 | iam moechus Romae, iam mallet doctus Athenis | |
14 | vivere, Vortumnis quotquot sunt natus iniquis. | |
15 | scurra Volanerius, postquam illi iusta cheragra | |
16 | contudit articulos, qui pro se tolleret atque | |
17 | mitteret in phimum talos, mercede diurna | |
18 | conductum pavit: quanto constantior isdem | |
19 | in vitiis, tanto levius miser ac prior illo | |
20 | qui iam contento, iam laxo fune laborat. | |
21 | H. non dices hodie, quorsum haec tam putida tendant, | |
22 | furcifer? D. ad te, inquam. H. quo pacto, pessime? D. laudas | |
23 | fortunam et mores antiquae plebis, et idem, | |
24 | siquis ad illa deus subito te agat, usque recuses, | |
25 | aut quia non sentis, quod clamas, rectius esse, | |
26 | aut quia non firmus rectum defendis et haeres | |
27 | nequiquam caeno cupiens evellere plantam. | |
28 | Romae rus optas; absentem rusticus urbem | |
29 | tollis ad astra levis. si nusquam es forte vocatus | |
30 | ad cenam, laudas securum holus ac, velut usquam | |
31 | vinctus eas, ita te felicem dicis amasque, | |
32 | quod nusquam tibi sit potandum. iusserit ad se | |
33 | Maecenas serum sub lumina prima venire | |
34 | convivam: ‘nemon oleum fert ocius? ecquis | |
35 | audit?’ cum magno blateras clamore fugisque. | |
36 | Mulvius et scurrae, tibi non referenda precati, | |
37 | discedunt. ‘etenim fateor me’ dixerit ille | |
38 | ‘duci ventre levem, nasum nidore supinor, | |
39 | inbecillus, iners, siquid vis, adde, popino. | |
40 | tu cum sis quod ego et fortassis nequior, ultro | |
41 | insectere velut melior verbisque decoris | |
42 | obvolvas vitium?’ quid, si me stultior ipso | |
43 | quingentis empto drachmis deprenderis? aufer | |
44 | me voltu terrere; manum stomachumque teneto, | |
45 | dum quae Crispini docuit me ianitor edo. | |
46 | te coniunx aliena capit, meretricula Davum: | |
47 | peccat uter nostrum cruce dignius? acris ubi me | |
48 | natura intendit, sub clara nuda lucerna | |
49 | quaecumque excepit turgentis verbera caudae | |
50 | clunibus aut agitavit equum lasciva supinum, | |
51 | dimittit neque famosum neque sollicitum, ne | |
52 | ditior aut formae melioris meiat eodem. | |
53 | tu cum proiectis insignibus, anulo equestri | |
54 | Romanoque habitu, prodis ex iudice Dama, | |
55 | turpis odoratum caput obscurante lacerna, | |
56 | non es quod simulas? metuens induceris atque | |
57 | altercante libidinibus tremis ossa pavore. | |
58 | quid refert, uri virgis ferroque necari | |
59 | auctoratus eas, an turpi clausus in arca, | |
60 | quo te demisit peccati conscia erilis, | |
61 | contractum genibus tangas caput? estne marito | |
62 | matronae peccantis in ambo iusta potestas, | |
63 | in corruptorem vel iustior? illa tamen se | |
64 | non habitu mutatve loco peccatve superne, | |
65 | cum te formidet mulier neque credat amanti. | |
66 | ibis sub furcam prudens dominoque furenti | |
67 | conmittes rem omnem et vitam et cum corpore famam | |
68 | evasti: credo, metues doctusque cavebis: | |
69 | quaeres, quando iterum paveas iterumque perire | |
70 | possis, o totiens servus. quae belua ruptis, | |
71 | cum semel effugit, reddit se prava catenis? | |
72 | ‘non sum moechus’ ais. neque ego hercule fur, ubi vasa | |
73 | praetereo sapiens argentea. tolle periclum: | |
74 | iam vaga prosiliet frenis natura remotis. | |
75 | tune mihi dominus, rerum imperiis hominumque | |
76 | tot tantisque minor, quem ter vindicta quaterque | |
77 | inposita haud umquam misera formidine privet? | |
78 | adde super, dictis quod non levius valeat; nam, | |
79 | sive vicarius est, qui servo paret, uti mos | |
80 | vester ait, seu conservus, tibi quid sum ego? nempe | |
81 | tu, mihi qui imperitas, aliis servis miser atque | |
82 | duceris ut nervis alienis mobile lignum. | |
83 | quisnam igitur liber? sapiens sibi qui imperiosus, | |
84 | quem neque pauperies neque mors neque vincula terrent, | |
85 | responsare cupidinibus, contemnere honores | |
86 | fortis, et in se ipso totus, teres atque rotundus, | |
87 | externi nequid valeat per leve morari, | |
88 | in quem manca ruit semper fortuna. potesne | |
89 | ex his ut proprium quid noscere? quinque talenta | |
90 | poscit te mulier, vexat foribusque repulsum | |
91 | perfundit gelida, rursus vocat: eripe turpi | |
92 | colla iugo liber, ‘liber sum’ dic age. non quis. | |
93 | urget enim dominus mentem non lenis et acris | |
94 | subiectat lasso stimulos versatque negantem. | |
95 | vel cum Pausiaca torpes, insane, tabella, | |
96 | qui peccas minus atque ego, cum Fulvi Rutubaeque | |
97 | aut Pacideiani contento poplite miror | |
98 | proelia rubrica picta aut carbone, velut si | |
99 | re vera pugnent, feriant vitentque moventes | |
100 | arma viri? nequam et cessator Davus; at ipse | |
101 | subtilis veterum iudex et callidus audis. | |
102 | nil ego, si ducor libo fumante: tibi ingens | |
103 | virtus atque animus cenis responsat opimis? | |
104 | obsequium ventris mihi perniciosius est cur? | |
105 | tergo plector enim. qui tu inpunitior illa, | |
106 | quae parvo sumi nequeunt, obsonia captas? | |
107 | nempe inamarescunt epulae sine fine petitae | |
108 | inlusique pedes vitiosum ferre recusant | |
109 | corpus. an hic peccat, sub noctem qui puer uvam | |
110 | furtiva mutat strigili: qui praedia vendit, | |
111 | nil servile gulae parens habet? adde, quod idem | |
112 | non horam tecum esse potes, non otia recte | |
113 | ponere teque ipsum vitas fugitivus et erro, | |
114 | iam vino quaerens, iam somno fallere curam, | |
115 | frustra: nam comes atra premit sequiturque fugacem. | |
116 | H. unde mihi lapidem? D. quorsum est opus? H. unde sagittas? | |
117 | D. aut insanit homo aut versus facit. H. ocius hinc te | |
118 | ni rapis, accedes opera agro nona Sabino. |
serm. ii viii · versus heroi · 'ut nasidieni iuvit te cena beati...
1 | H. Ut Nasidieni iuvit te cena beati? | |
2 | nam mihi quaerenti convivam dictus here illic | |
3 | de medio potare die. F. sic, ut mihi numquam | |
4 | in vita fuerit melius. H. da, si grave non est, | |
5 | quae prima iratum ventrem placaverit esca. | |
6 | F. in primis Lucanus aper: leni fuit austro | |
7 | captus, ut aiebat cenae pater: acria circum | |
8 | rapula, lactucae, radices, qualia lassum | |
9 | pervellunt stomachum, siser, allec, faecula Coa. | |
10 | his ut sublatis puer alte cinctus acernam | |
11 | gausape purpureo mensam pertersit et alter | |
12 | sublegit quodcumque iaceret inutile quodque | |
13 | posset cenantis offendere, ut Attica virgo | |
14 | cum sacris Cereris procedit fuscus Hydaspes | |
15 | Caecuba vina ferens, Alcon Chium maris expers. | |
16 | hic erus ‘Albanum, Maecenas, sive Falernum | |
17 | te magis adpositis delectat, habemus utrumque’. | |
18 | H. divitias miseras! sed quis cenantibus una, | |
19 | Fundani, pulcre fuerit tibi, nosse laboro. | |
20 | F. summus ego et prope me Viscus Thurinus et infra, | |
21 | si memini, Varius; cum Servilio Balatrone | |
22 | Vibidius, quos Maecenas adduxerat umbras. | |
23 | Nomentanus erat super ipsum, Porcius infra, | |
24 | ridiculus totas semel absorbere placentas; | |
25 | Nomentanus ad hoc, qui, siquid forte lateret, | |
26 | indice monstraret digito; nam cetera turba, | |
27 | nos, inquam, cenamus avis, conchylia, piscis, | |
28 | longe dissimilem noto celantia sucum, | |
29 | ut vel continuo patuit, cum passeris atque | |
30 | ingustata mihi porrexerit ilia rhombi. | |
31 | post hoc me docuit melimela rubere minorem | |
32 | ad lunam delecta. quid hoc intersit, ab ipso | |
33 | audieris melius. tum Vibidius Balatroni | |
34 | ‘nos nisi damnose bibimus, moriemur inulti’, | |
35 | et calices poscit maiores. vertere pallor | |
36 | tum parochi faciem nil sic metuentis ut acris | |
37 | potores, vel quod maledicunt liberius vel | |
38 | fervida quod subtile exsurdant vina palatum. | |
39 | invertunt Allifanis vinaria tota | |
40 | Vibidius Balatroque secutis omnibus: imi | |
41 | convivae lecti nihilum nocuere lagoenis. | |
42 | adfertur squillas inter murena natantis | |
43 | in patina porrecta. sub hoc erus ‘haec gravida’ inquit | |
44 | ‘capta est, deterior post partum carne futura. | |
45 | his mixtum ius est: oleo, quod prima Venafri | |
46 | pressit cella; garo de sucis piscis Hiberi; | |
47 | vino quinquenni, verum citra mare nato, | |
48 | dum coquitur (cocto Chium sic convenit, ut non | |
49 | hoc magis ullum aliud) pipere albo, non sine aceto, | |
50 | quod Methymnaeam vitio mutaverit uvam. | |
51 | erucas viridis, inulas ego primus amaras | |
52 | monstravi incoquere; inlutos Curtillus echinos, | |
53 | ut melius muria quod testa marina remittat’. | |
54 | interea suspensa gravis aulaea ruinas | |
55 | in patinam fecere, trahentia pulveris atri | |
56 | quantum non Aquilo Campanis excitat agris. | |
57 | nos maius veriti, postquam nihil esse pericli | |
58 | sensimus, erigimur; Rufus posito capite, ut si | |
59 | filius inmaturus obisset, flere. quis esset | |
60 | finis, ni sapiens sic Nomentanus amicum | |
61 | tolleret: ‘heu, Fortuna, quis est crudelior in nos | |
62 | te deus? ut semper gaudes inludere rebus | |
63 | humanis!’ Varius mappa conpescere risum | |
64 | vix poterat. Balatro suspendens omnia naso | |
65 | ‘haec est condicio vivendi’ aiebat, ‘eoque | |
66 | responsura tuo numquam est par fama labori. | |
67 | tene, ut ego accipiar laute, torquerier omni | |
68 | sollicitudine districtum, ne panis adustus, | |
69 | ne male conditum ius adponatur, ut omnes | |
70 | praecincti recte pueri comptique ministrent. | |
71 | adde hos praeterea casus, aulaea ruant si, | |
72 | ut modo; si patinam pede lapsus frangat agaso. | |
73 | sed convivatoris, uti ducis, ingenium res | |
74 | adversae nudare solent, celare secundae’. | |
75 | Nasidienus ad haec ‘tibi di, quaecumque preceris, | |
76 | commoda dent: ita vir bonus es convivaque comis’ | |
77 | et soleas poscit. tum in lecto quoque videres | |
78 | stridere secreta divisos aure susurros. | |
79 | H. nullos his mallem ludos spectasse; sed illa | |
80 | redde age quae deinceps risisti. F. Vibidius dum | |
81 | quaerit de pueris, num sit quoque fracta lagoena, | |
82 | quod sibi poscenti non dentur pocula, dumque | |
83 | ridetur fictis rerum Balatrone secundo, | |
84 | Nasidiene, redis mutatae frontis, ut arte | |
85 | emendaturus fortunam; deinde secuti | |
86 | mazonomo pueri magno discerpta ferentes | |
87 | membra gruis sparsi sale multo non sine farre, | |
88 | pinguibus et ficis pastum iecur anseris albae | |
89 | et leporum avolsos, ut multo suavius, armos, | |
90 | quam si cum lumbis quis edit. tum pectore adusto | |
91 | vidimus et merulas poni et sine clune palumbis, | |
92 | suavis res, si non causas narraret earum et | |
93 | naturas dominus; quem nos sic fugimus ulti, | |
94 | ut nihil omnino gustaremus, velut illis | |
95 | Canidia adflasset, peior serpentibus Afris. |
epist. i i · versus heroi · prima dicte mihi, summa dicende camena...
1 | Prima dicte mihi, summa dicende Camena, | |
2 | spectatum satis et donatum iam rude quaeris, | |
3 | Maecenas, iterum antiquo me includere ludo? | |
4 | Non eadem est aetas, non mens. Veianius, armis | |
5 | Herculis ad postem fixis, latet abditus agro, | |
6 | ne populum extrema totiens exoret harena. | |
7 | Est mihi purgatam crebro qui personet aurem: | |
8 | “Solve senescentem mature, sanus, equum, ne | |
9 | peccet ad extremum ridendus et ilia ducat.” | |
10 | Nunc itaque et versus, et cetera ludicra pono: | |
11 | quid verum atque decens curo et rogo, et omnis in hoc sum, | |
12 | condo et compono quae mox depromere possim. | |
13 | Ac ne forte roges quo me duce, quo lare tuter – | |
14 | nullius addictus iurare in verba magistri, | |
15 | quo me cumque rapit tempestas – deferor hospes. | |
16 | Nunc agilis fio, et mersor civilibus undis, | |
17 | virtutis verae custos rigidusque satelles, | |
18 | nunc in Aristippi furtim praecepta relabor, | |
19 | et mihi res, non me rebus subiungere conor. | |
20 | Ut nox longa quibus mentitur amica, diesque | |
21 | longa videtur opus debentibus, ut piger annus | |
22 | pupillis quos dura premit custodia matrum: | |
23 | sic mihi tarda fluunt ingrataque tempora, quae spem | |
24 | consiliumque morantur agendi naviter id quod | |
25 | aeque pauperibus prodest, locupletibus aeque, | |
26 | aeque neglectum pueris senibusque nocebit. | |
27 | Restat ut his ego me ipse regam solerque elementis – | |
28 | non possis oculo quantum contendere Lynceus, | |
29 | non tamen idcirco contemnas, lippus, inungi; | |
30 | nec, quia desperes invicti membra Glyconis, | |
31 | nodosa corpus nolis prohibere cheragra. | |
32 | Est quadam prodire tenus, si non datur ultra. | |
33 | Fervet avaritia miseroque cupidine pectus – | |
34 | sunt verba et voces, quibus hunc lenire dolorem | |
35 | possis, et magnam morbi deponere partem. | |
36 | Laudis amore tumes – sunt certa piacula, quae te | |
37 | ter pure lecto poterunt recreare libello. | |
38 | Invidus, iracundus, iners, vinosus, amator, | |
39 | nemo adeo ferus est ut non mitescere possit, | |
40 | si modo culturae patientem commodet aurem. | |
41 | Virtus est vitium fugere, et sapientia prima | |
42 | stultitia caruisse. Vides quae maxima credis | |
43 | esse mala – exiguum censum turpemque repulsam – | |
44 | quanto devites animi capitisque labore. | |
45 | Impiger extremos curris mercator ad Indos, | |
46 | per mare pauperiem fugiens, per saxa, per ignes: | |
47 | ne cures ea quae stulte miraris et optas, | |
48 | discere, et audire, et meliori credere non vis? | |
49 | Quis circum pagos et circum compita pugnax | |
50 | magna coronari contemnat Olympia, cui spes, | |
51 | cui sit condicio dulcis sine pulvere palmae? | |
52 | Vilius argentum est auro, virtutibus aurum. | |
53 | “O cives, cives, quaerenda pecunia primum est; | |
54 | virtus post nummos” – haec Ianus summus ab imo | |
55 | prodocet, haec recinunt iuvenes dictata senesque | |
56 | [laevo suspensi loculos tabulamque lacerto.] | |
57 | Est animus tibi, sunt mores, est lingua fidesque, | |
58 | sed quadringentis sex septem milia desunt – | |
59 | plebs eris. At pueri ludentes “Rex eris” aiunt, | |
60 | “Si recte facies.” Hic murus aeneus esto – | |
61 | nil conscire sibi, nulla pallescere culpa. | |
62 | Roscia, dic sodes, melior lex an puerorum est | |
63 | nenia, quae regnum recte facientibus offert, | |
64 | et maribus Curiis et decantata Camillis? | |
65 | Isne tibi melius suadet, qui “Rem facias, rem, | |
66 | si possis, recte, si non, quocumque modo, rem” – | |
67 | ut propius spectes lacrimosa poemata Pupi, | |
68 | an qui Fortunae te responsare superbae | |
69 | liberum et erectum praesens hortatur et aptat? | |
70 | Quodsi me populus Romanus forte roget cur | |
71 | non ut porticibus sic iudiciis fruar isdem | |
72 | nec sequar aut fugiam quae diligit ipse vel odit, | |
73 | Olim quod vulpes aegroto cauta leoni | |
74 | respondit referam: “Quia me vestigia terrent, | |
75 | omnia te adversum spectantia, nulla retrorsum.” | |
76 | Belua multorum es capitum, nam quid sequar aut quem? | |
77 | Pars hominum gestit conducere publica, sunt qui | |
78 | frustis et pomis viduas venentur avaras, | |
79 | excipiantque senes, quos in vivaria mittant; | |
80 | multis occulto crescit res fenore. Verum | |
81 | esto aliis alios rebus studiisque teneri – | |
82 | idem eadem possunt horam durare probantes? | |
83 | “Nullus in orbe sinus Bais praelucet amoenis” – | |
84 | si dixit dives, lacus et mare sentit amorem | |
85 | festinantis eri; cui si vitiosa libido | |
86 | fecerit auspicium: “Cras ferramenta Teanum | |
87 | tolletis, fabri”; lectus genialis in aula est – | |
88 | nil ait esse prius, melius nil caelibe vita; | |
89 | si non est, iurat bene solis esse maritis. | |
90 | Quo teneam voltus mutantem Protea nodo? | |
91 | Quid pauper? Ride – mutat cenacula, lectos, | |
92 | balnea, tonsores; conducto navigio aeque | |
93 | nauseat ac locuples, quem ducit priva triremis. | |
94 | Si curatus inaequali tonsore capillos | |
95 | occurri, rides; si forte subucula pexae | |
96 | trita subest tunicae, vel si toga dissidet impar, | |
97 | rides. Quid mea cum pugnat sententia secum, | |
98 | quod petiit spernit, repetit quod nuper omisit, | |
99 | aestuat, et vitae disconvenit ordine toto, | |
100 | diruit, aedificat, mutat quadrata rotundis – | |
101 | insanire putas sollemnia me, neque rides, | |
102 | nec medici credis, nec curatoris egere | |
103 | a praetore dati, rerum tutela mearum | |
104 | cum sis, et prave sectum stomacheris ob unguem | |
105 | de te pendentis, te respicientis amici. | |
106 | Ad summam: sapiens uno minor est Iove, dives, | |
107 | liber, honoratus, pulcher, rex denique regum, | |
108 | praecipue sanus, nisi cum pitvita molesta est. |
epist. i ii · versus heroi · troiani belli scriptorem, maxime lolli...
1 | Troiani belli scriptorem, Maxime Lolli, | |
2 | dum tu declamas Romae, Praeneste relegi; | |
3 | qui, quid sit pulchrum, quid turpe, quid utile, quid non, | |
4 | planius ac melius Chrysippo et Crantore dicit. | |
5 | Cur ita crediderim, nisi quid te detinet, audi. | |
6 | Fabula qua Paridis propter narratur amorem | |
7 | Graecia barbariae lento collisa duello, | |
8 | stultorum regum et populorum continet aestus. | |
9 | Antenor censet belli praecidere causam; | |
10 | quid Paris? Ut salvus regnet vivatque beatus, | |
11 | cogi posse negat. Nestor componere litis | |
12 | inter Peliden festinat et inter Atriden: | |
13 | Hunc amor, ira quidem communiter urit utrumque; | |
14 | quidquid delirant reges, plectuntur Achivi. | |
15 | Seditione, dolis, scelere atque libidine et ira | |
16 | Iliacos intra muros peccatur et extra. | |
17 | Rursus, quid virtus et quid sapientia possit | |
18 | utile proposuit nobis exemplar Ulixen, | |
19 | qui, domitor Troiae, multorum providus urbes | |
20 | et mores hominum inspexit latumque per aequor, | |
21 | dum sibi, dum sociis reditum parat, aspera multa | |
22 | pertulit, adversis rerum immersabilis undis. | |
23 | Sirenum voces, et Circae pocula nosti – | |
24 | quae si cum sociis, stultus cupidusque, bibisset, | |
25 | sub domina meretrice fuisset, turpis et excors, | |
26 | vixisset canis immundus, vel amica luto sus. | |
27 | Nos numerus sumus, et fruges consumere nati, – | |
28 | sponsi Penelopae, nebulones Alcinoique – | |
29 | in cute curanda plus aequo operata iuventus, | |
30 | cui pulchrum fuit in medios dormire dies, et | |
31 | ad strepitum citharae cessatum ducere somnum. | |
32 | Ut iugulent hominem, surgunt de nocte latrones – | |
33 | ut te ipsum serves, non expergisceris? Atqui | |
34 | si noles sanus, curres hydropicus; et ni | |
35 | posces ante diem librum cum lumine, si non | |
36 | intendes animum studiis et rebus honestis, | |
37 | invidia vel amore vigil torquebere. Nam cur | |
38 | quae laedunt oculum festinas demere; siquid | |
39 | est animum, differs curandi tempus in annum? | |
40 | Dimidium facti qui coepit habet – sapere aude, | |
41 | incipe! Vivendi qui recte prorogat horam | |
42 | rusticus exspectat dum defluat amnis; at ille | |
43 | labitur, et labetur in omne volubilis aevum. | |
44 | Quaeritur argentum, puerisque beata creandis | |
45 | uxor, et incultae pacantur vomere silvae; | |
46 | quod satis est cui contingit – nihil amplius optet. | |
47 | Non domus et fundus, non aeris acervus et auri | |
48 | aegroto domini deduxit corpore febris, | |
49 | non animo curas; valeat possessor oportet, | |
50 | si comportatis rebus bene cogitat uti. | |
51 | Qui cupit aut metuit iuvat illum sic domus et res | |
52 | ut lippum pictae tabulae, fomenta podagram, | |
53 | auriculas citharae collecta sorde dolentis. | |
54 | Sincerum est nisi vas, quodcumque infundis acescit. | |
55 | Sperne voluptates – nocet empta dolore voluptas; | |
56 | semper avarus eget – certum voto pete finem. | |
57 | Invidus alterius macrescit rebus opimis; | |
58 | invidia Siculi non invenere tyranni | |
59 | maius tormentum. Qui non moderabitur irae | |
60 | infectum volet esse dolor quod suaserit et mens, | |
61 | dum poenas odio per vim festinat inulto. | |
62 | Ira furor brevis est: animum rege; qui nisi paret, | |
63 | imperat: hunc frenis, hunc tu compesce catena. | |
64 | Fingit equum tenera docilem cervice magister | |
65 | ire, viam qua monstret eques; venaticus ex quo | |
66 | tempore cervinam pellem latravit in aula | |
67 | militat in silvis catulus. Nunc adbibe puro | |
68 | pectore verba, puer, nunc te melioribus offer – | |
69 | Quo semel est imbuta recens servabit odorem | |
70 | testa diu. Quodsi cessas aut strenuos anteis, | |
71 | nec tardum opperior nec praecedentibus insto. |
epist. i iii · versus heroi · iuli flore, quibus terrarum militet oris...
1 | Iuli Flore, quibus terrarum militet oris | |
2 | Claudius Augusti privignus, scire laboro. | |
3 | Thracane vos Hebrusque nivali compede vinctus, | |
4 | an freta vicinas inter currentia turris, | |
5 | an pingues Asiae campi collesque morantur? | |
6 | quid studiosa cohors operum struit? hoc quoque curo. | |
7 | quis sibi res gestas Augusti scribere sumit? | |
8 | bella quis et paces longum diffundit in aevum? | |
9 | quid Titius, Romana brevi venturus in ora, | |
10 | Pindarici fontis qui non expalluit haustus, | |
11 | fastidire lacus et rivos ausus apertos? | |
12 | ut valet? ut meminit nostri? fidibusne Latinis | |
13 | Thebanos aptare modos studet auspice Musa, | |
14 | an tragica desaevit et ampullatur in arte? | |
15 | quid mihi Celsus agit? monitus multumque monendus – | |
16 | privatas ut quaerat opes, et tangere vitet | |
17 | scripta Palatinus quaecumque recepit Apollo, | |
18 | ne, si forte suas repetitum venerit olim | |
19 | grex avium plumas, moveat cornicula risum | |
20 | furtivis nudata coloribus. ipse quid audes? | |
21 | quae circumvolitas agilis thyma? non tibi parvum | |
22 | ingenium, non incultum est et turpiter hirtum – | |
23 | seu linguam causis acuis, seu civica iura | |
24 | respondere paras, seu condis amabile carmen – | |
25 | prima feres hederae victricis praemia. quodsi | |
26 | frigida curarum fomenta relinquere posses, | |
27 | quo te caelestis sapientia duceret ires. | |
28 | hoc opus, hoc studium parvi properemus et ampli, | |
29 | si patriae volumus, si nobis vivere cari. | |
30 | debes hoc etiam rescribere sit tibi curae | |
31 | quantae conveniat Munatius. an male sarta | |
32 | gratia nequiquam coit et rescinditur, ac vos | |
33 | seu calidus sanguis, seu rerum inscitia vexat | |
34 | indomita cervice feros? ubicumque locorum | |
35 | vivitis, indigni fraternum rumpere foedus – | |
36 | pascitur in vestrum reditum votiva iuvenca. |
epist. i iv · versus heroi · albi, nostrorum sermonum candide iudex...
1 | Albi, nostrorum sermonum candide iudex, | |
2 | quid nunc te dicam facere in regione Pedana? | |
3 | Scribere quod Cassi Parmensis opuscula vincat, | |
4 | an tacitum silvas inter reptare salubris, | |
5 | curantem quidquid dignum sapiente bonoque est? | |
6 | Non tu corpus eras sine pectore – di tibi formam, | |
7 | di tibi divitias dederunt, artemque fruendi. | |
8 | Quid voveat dulci nutricula maius alumno – | |
9 | qui sapere et fari possit quae sentiat, et cui | |
10 | gratia fama, valetudo contingat abunde, | |
11 | et mundus victus non deficiente crumina? | |
12 | Inter spem curamque, timores inter et iras | |
13 | omnem crede diem tibi diluxisse supremum. | |
14 | Grata superveniet quae non sperabitur hora. | |
15 | Me pinguem et nitidum bene curata cute vises, | |
16 | cum ridere voles, – Epicuri de grege porcum. |
epist. i v · versus heroi · si potes archiacis conviva recumbere lectis...
1 | Si potes Archiacis conviva recumbere lectis, | |
2 | nec modica cenare times holus omne patella – | |
3 | supremo te sole domi, Torquate, manebo. | |
4 | Vina bibes iterum Tauro diffusa palustris | |
5 | inter Minturnas Sinuessanumque Petrinum | |
6 | (si melius quid habes, arcesse, vel imperium fer). | |
7 | Iamdudum splendet focus, et tibi munda supellex; | |
8 | mitte levis spes et certamina divitiarum, | |
9 | et Moschi causam – cras nato Caesare festus | |
10 | dat veniam somnumque dies; impune licebit | |
11 | aestivam sermone benigno tendere noctem. | |
12 | Quo mihi fortunam si non conceditur uti? | |
13 | Parcus ob heredis curam nimiumque severus | |
14 | assidet insano; potare et spargere flores | |
15 | incipiam patiarque vel inconsultus haberi. | |
16 | Quid non ebrietas dissignat? Operta recludit, | |
17 | spes iubet esse ratas, ad proelia trudit inertem, | |
18 | sollicitis animis onus eximit, addocet artis. | |
19 | Fecundi calices quem non fecere disertum? | |
20 | Contracta quem non in paupertate solutum? | |
21 | Haec ego procurare et idoneus imperor, et non | |
22 | invitus, ne turpe toral, ne sordida mappa | |
23 | corruget naris, ne non et cantharus, et lanx | |
24 | ostendat tibi te, ne fidos inter amicos | |
25 | sit qui dicta foras eliminet, ut coeat par | |
26 | iungaturque pari. Butram tibi, Septiciumque, | |
27 | et nisi cena prior potiorque puella Sabinum | |
28 | detinet adsumam; locus est et pluribus umbris | |
29 | (sed nimis arta premunt olidae convivia caprae). | |
30 | Tu quotus esse velis rescribe, et, rebus omissis, | |
31 | atria servantem postico falle clientem. |
epist. i vi · versus heroi · nil admirari prope res est una, numici...
1 | Nil admirari prope res est una, Numici, | |
2 | solaque quae possit facere et servare beatum. | |
3 | Hunc solem, et stellas, et decedentia certis | |
4 | tempora momentis sunt qui formidine nulla | |
5 | imbuti spectent – quid censes munera terrae? | |
6 | Quid maris extremos Arabas ditantis et Indos; | |
7 | ludicra, quid plausus, et amici dona Quiritis, – | |
8 | quo spectanda modo, quo sensu credis et ore? | |
9 | Qui timet his adversa fere miratur eodem | |
10 | quo cupiens pacto; pavor est utrubique molestus, | |
11 | improvisa simul species exterret utrumque. | |
12 | Gaudeat an doleat, cupiat, metuatne – quid ad rem, | |
13 | si quidquid vidit melius peiusve sua spe | |
14 | defixis oculis animoque et corpore torpet? | |
15 | Insani sapiens nomen ferat, aequus iniqui – | |
16 | ultra quam satis est virtutem si petat ipsam. | |
17 | I nunc, argentum et marmor vetus aeraque et artis | |
18 | suspice, cum gemmis Tyrios mirare colores; | |
19 | gaude quod spectant oculi te mille loquentem; | |
20 | navus mane Forum, et vespertinus pete tectum – | |
21 | ne plus frumenti dotalibus emetat agris | |
22 | Mutus, et – indignum quod sit peioribus ortus – | |
23 | hic tibi sit potius quam tu mirabilis illi. | |
24 | Quidquid sub terra est in apricum proferet aetas, | |
25 | defodiet condetque nitentia. Cum bene notum | |
26 | porticus Agrippae, via te conspexerit Appi, | |
27 | ire tamen restat Numa quo devenit et Ancus. | |
28 | Si latus aut renes morbo temptantur acuto, | |
29 | quaere fugam morbi. Vis recte vivere? (Quis non?) | |
30 | Si virtus hoc una potest dare, fortis omissis | |
31 | hoc age deliciis. Virtutem verba putas, et | |
32 | lucum ligna? Cave ne portus occupet alter, | |
33 | ne Cibyratica, ne Bithyna negotia perdas; | |
34 | mille talenta rotundentur, totidem altera porro, et | |
35 | tertia succedant, et quae pars quadret acervum. | |
36 | Scilicet uxorem cum dote fidemque, et amicos, | |
37 | et genus, et formam regina Pecunia donat; | |
38 | ac bene nummatum decorat Suadela Venusque. | |
39 | Mancupiis locuples, eget aeris Cappadocum rex; | |
40 | ne fueris hic tu. Chlamydes Lucullus, ut aiunt, | |
41 | si posset centum scaenae praebere rogatus, | |
42 | “Qui possum tot?” ait; “Tamen et quaeram, et quot habebo | |
43 | mittam”; post paulo scribit sibi milia quinque | |
44 | esse domi chlamydum; partem vel tolleret omnes. | |
45 | Exilis domus est ubi non et multa supersunt, | |
46 | et dominum fallunt, et prosunt furibus. Ergo | |
47 | si res sola potest facere et servare beatum, | |
48 | hoc primus repetas opus, hoc postremus omittas. | |
49 | Si fortunatum species et gratia praestat, | |
50 | mercemur servum qui dictet nomina, laevum | |
51 | qui fodicet latus, et cogat trans pondera dextram | |
52 | porrigere: “Hic multum in Fabia valet, ille Velina; | |
53 | cui libet hic fascis dabit, eripietque curule | |
54 | cui volet, importunus, ebur”; “frater”, “pater” adde, | |
55 | ut cuique est aetas ita quemque facetus adopta. | |
56 | Si “bene qui cenat – bene vivit”, lucet – eamus | |
57 | quo ducit gula, piscemur, venemur (ut olim | |
58 | Gargilius, qui mane plagas, venabula servos | |
59 | differtum transire Forum populumque iubebat, | |
60 | unus ut e multis populo spectante referret | |
61 | emptum mulus aprum); crudi tumidique lavemur, | |
62 | quid deceat, quid non obliti, Caerite cera | |
63 | digni, remigium vitiosum Ithacensis Ulixei, | |
64 | cui potior patria fuit interdicta voluptas. | |
65 | Si, Mimnermus uti censet, sine amore iocisque | |
66 | nil est iucundum, vivas in amore iocisque. | |
67 | Vive, vale. Siquid novisti rectius istis | |
68 | candidus, imperti; si nil, his utere mecum. |
epist. i vii · versus heroi · quinque dies tibi pollicitus me rure futurum...
1 | Quinque dies tibi pollicitus me rure futurum; | |
2 | Sextilem totum, mendax, desideror. Atqui | |
3 | si me vivere vis sanum recteque valentem – | |
4 | quam mihi das aegro, dabis aegrotare timenti, | |
5 | Maecenas, veniam, dum ficus prima calorque | |
6 | dissignatorem decorat lictoribus atris, | |
7 | dum pueris omnis pater et matercula pallet | |
8 | officiosaque sedulitas et opella forensis | |
9 | adducit febris et testamenta resignat. | |
10 | Quodsi bruma nives Albanis illinet agris, | |
11 | ad mare descendet vates tuus et sibi parcet, | |
12 | contractusque leget; te, dulcis amice, reviset | |
13 | cum Zephyris, si concedes, et hirundine prima. | |
14 | Non quo more piris vesci Calaber iubet hospes | |
15 | tu me fecisti locupletem vescere sodes. | |
16 | “Iam satis est!” “At tu, quantum vis, tolle.” “Benigne!” | |
17 | “Non invisa feres pueris munuscula parvis.” | |
18 | “Tam teneor dono quam si dimittar onustus.” | |
19 | “Ut libet... Haec porcis hodie comedenda relinques.” | |
20 | Prodigus et stultus donat quae spernit et odit; | |
21 | haec seges ingratos tulit et feret omnibus annis. | |
22 | Vir bonus et sapiens dignis ait esse paratus, | |
23 | nec tamen ignorat quid distent aera lupinis; | |
24 | Dignum praestabo me etiam pro laude merentis. | |
25 | Quodsi me noles usquam discedere, reddes | |
26 | forte latus, nigros angusta fronte capillos, | |
27 | reddes dulce loqui, reddes ridere decorum, et | |
28 | inter vina fugam Cinarae maerere protervae. | |
29 | Forte per angustam tenuis nitedula rimam | |
30 | repserat in cumeram frumenti, pastaque rursus | |
31 | ire foras pleno tendebat corpore frustra. | |
32 | Cui mustela procul: “Si vis,” ait, “effugere istinc, | |
33 | macra cavum repetes artum quem macra subisti.” | |
34 | Hac ego si compellor imagine, cuncta resigno – | |
35 | nec somnum plebis laudo satur altilium, nec | |
36 | otia divitiis Arabum liberrima muto. | |
37 | Saepe verecundum laudasti; rexque paterque | |
38 | audisti coram, nec verbo parcius absens; | |
39 | inspice si possum donata reponere laetus. | |
40 | Haud male Telemachus, proles patientis Ulixei: | |
41 | “Non est aptus equis Ithace locus, ut neque planis | |
42 | porrectus spatiis, nec multae prodigus herbae; | |
43 | Atride, magis apta tibi tua dona relinquam.” | |
44 | Parvum parva decent; mihi iam non regia Roma, | |
45 | sed vacuum Tibur placet aut imbelle Tarentum. | |
46 | Strenuus et fortis causisque Philippus agendis | |
47 | clarus ab officiis octavam circiter horam | |
48 | dum redit, atque foro nimium distare Carinas | |
49 | iam grandis natu queritur, conspexit, ut aiunt, | |
50 | adrasum quemdam vacua tonsoris in umbra | |
51 | cultello proprios purgantem leniter unguis. | |
52 | “Demetri” – puer hic non laeve iussa Philippi | |
53 | accipiebat – “abi, quaere et refer, unde domo, quis, | |
54 | cuius fortunae, quo sit patre, quove patrono.” | |
55 | It, redit, et narrat, Volteium nomine Menam; | |
56 | praeconem, tenui censu, sine crimine, notum | |
57 | et properare loco, et cessare, et quaerere et uti; | |
58 | gaudentem parvisque sodalibus, et lare certo, | |
59 | et ludis, et post decisa negotia Campo. | |
60 | “Scitari libet ex ipso quodcumque refers; dic | |
61 | ad cenam veniat.” Non sane credere Mena, | |
62 | mirari secum tacitus. Quid multa? “Benigne,” | |
63 | respondet. “Neget ille mihi?” “Negat improbus, et te | |
64 | neglegit aut horret.” Volteium mane Philippus | |
65 | vilia vendentem tunicato scruta popello | |
66 | occupat et salvere iubet prior; ille Philippo | |
67 | excusare laborem et mercennaria vincla, | |
68 | quod non mane domum venisset, denique quod non | |
69 | providisset eum. “Sic ignovisse putato | |
70 | me tibi si cenas hodie mecum.” “Ut libet.” “Ergo | |
71 | post nonam venies; nunc i, rem, strenuus, auge.” | |
72 | Ut ventum ad cenam est, dicenda tacenda locutus | |
73 | tandem dormitum dimittitur... Hic ubi saepe | |
74 | occultum visus decurrere piscis ad hamum, | |
75 | mane cliens et iam certus conviva, iubetur | |
76 | rura suburbana indictis comes ire Latinis. | |
77 | Impositus mannis arvum caelumque Sabinum | |
78 | non cessat laudare. Videt ridetque Philippus, | |
79 | et sibi dum requiem, dum risus undique quaerit, | |
80 | dum septem donat sestertia, mutua septem | |
81 | promittit, persuadet uti mercetur agellum. | |
82 | Mercatur... Ne te longis ambagibus ultra | |
83 | quam satis est morer – ex nitido fit rusticus, atque | |
84 | sulcos et vineta crepat mera, praeparat ulmos, | |
85 | immoritur studiis, et amore senescit habendi. | |
86 | Verum ubi oves furto, morbo periere capellae, | |
87 | spem mentita seges, bos est enectus arando – | |
88 | offensus damnis, media de nocte caballum | |
89 | arripit iratusque Philippi tendit ad aedis. | |
90 | Quem simul aspexit scabrum intonsumque Philippus, | |
91 | “Durus,” ait, “Voltei, nimis attentusque videris | |
92 | esse mihi.” “Pol me miserum, patrone, vocares, | |
93 | si velles,” inquit, “verum mihi ponere nomen. | |
94 | Quod te per Genium dextramque deosque Penatis | |
95 | obsecro et obtestor, vitae me redde priori.” | |
96 | Qui semel aspexit quantum dimissa petitis | |
97 | praestent – mature redeat repetatque relicta. | |
98 | Metiri se quemque suo modulo ac pede verum est. |
epist. i viii · versus heroi · celso gaudere et bene rem gerere albinovano...
1 | Celso gaudere et bene rem gerere Albinovano, | |
2 | Musa, rogata refer, comiti scribaeque Neronis. | |
3 | Si quaeret quid agam, dic, multa et pulcra minantem, | |
4 | vivere nec recte, nec suaviter; haud quia grando | |
5 | contuderit vitis, oleamve momorderit aestus, | |
6 | nec quia longinquis armentum aegrotet in agris, | |
7 | sed quia, mente minus validus quam corpore toto, | |
8 | nil audire velim, nil discere quod levet aegrum. | |
9 | Fidis offendar medicis; irascar amicis, | |
10 | cur me funesto properent arcere veterno; | |
11 | quae nocuere sequar, fugiam quae profore credam; | |
12 | Romae Tibur amem, ventosus, Tibure Romam. | |
13 | Post haec ut valeat, quo pacto rem gerat et se, | |
14 | ut placeat iuveni percontare utque cohorti. | |
15 | Si dicet “recte”, primum gaudere, subinde | |
16 | praeceptum auriculis hoc instillare memento: | |
17 | ut tu fortunam, sic nos te, Celse, feremus. |
epist. i ix · versus heroi · septimius, claudi, nimirum intellegit unus...
1 | Septimius, Claudi, nimirum intellegit unus | |
2 | quanti me facias, nam cum rogat et prece cogit | |
3 | scilicet ut tibi se laudare et tradere coner, | |
4 | dignum mente domoque legentis honesta Neronis. | |
5 | Munere cum fungi propioris censet amici, | |
6 | quid possim videt ac novit me valdius ipso. | |
7 | Multa quidem dixi cur, excusatus, abirem; | |
8 | sed timui mea ne finxisse minora putarer, | |
9 | dissimulator opis propriae, mihi commodus uni. | |
10 | Sic ego maioris fugiens opprobria culpae, | |
11 | frontis ad urbanae descendi praemia. Quodsi | |
12 | depositum laudas ob amici iussa pudorem, | |
13 | scribe tui gregis hunc, et fortem crede bonumque. |
epist. i x · versus heroi · urbis amatorem fuscum salvere iubemus...
1 | Urbis amatorem Fuscum salvere iubemus, | |
2 | ruris amatores. Hac in re scilicet una | |
3 | multum dissimiles, at cetera paene gemelli, | |
4 | fraternis animis; quidquid negat alter et alter, | |
5 | annuimus pariter, vetuli notique columbi. | |
6 | Tu nidum servas, ego laudo ruris amoeni | |
7 | rivos, et musco circumlita saxa nemusque. | |
8 | Quid quaeris? Vivo et regno – simul ista reliqui | |
9 | quae vos ad caelum fertis rumore secundo; | |
10 | utque sacerdotis fugitivus liba recuso – | |
11 | pane egeo, iam mellitis potiore placentis. | |
12 | Vivere naturae si convenienter oportet, | |
13 | ponendaeque domo quaerenda est area primum – | |
14 | novistine locum potiorem rure beato? | |
15 | Est ubi plus tepeant hiemes? Ubi gratior aura | |
16 | leniat et rabiem Canis, et momenta Leonis, | |
17 | cum semel accepit solem furibundus acutum? | |
18 | Est ubi divellat somnos minus invida cura? | |
19 | Deterius Libycis olet aut nitet herba lapillis? | |
20 | Purior in vicis aqua tendit rumpere plumbum | |
21 | quam quae per pronum trepidat cum murmure rivum? | |
22 | Nempe inter varias nutritur silva columnas, | |
23 | laudaturque domus longos quae prospicit agros; | |
24 | naturam expelles furca, tamen usque recurret, | |
25 | et mala perrumpet furtim fastidia victrix. | |
26 | Non qui Sidonio contendere, callidus, ostro | |
27 | nescit Aquinatem potantia vellera fucum | |
28 | certius accipiet damnum propiusve medullis | |
29 | quam qui non poterit vero distinguere falsum. | |
30 | Quem res plus nimio delectavere secundae – | |
31 | mutatae quatient; siquid mirabere, pones | |
32 | invitus. Fuge magna; licet sub paupere tecto | |
33 | reges et regum vita praecurrere amicos. | |
34 | Cervus equum pugna melior communibus herbis | |
35 | pellebat, donec minor in certamine longo | |
36 | imploravit opes hominis frenumque recepit; | |
37 | sed postquam, victor violens, discessit ab hoste, | |
38 | non equitem dorso, non frenum depulit ore. | |
39 | Sic qui, pauperiem veritus, potiore metallis | |
40 | libertate caret, dominum vehet improbus atque | |
41 | serviet aeternum, quia parvo nesciet uti. | |
42 | Cui non conveniet sua res, ut calceus olim | |
43 | si pede maior erit – subvertet, si minor – uret. | |
44 | Laetus sorte tua vives sapienter, Aristi, | |
45 | nec me dimittes incastigatum, ubi plura | |
46 | cogere quam satis est ac non cessare videbor. | |
47 | Imperat aut servit collecta pecunia cuique; | |
48 | tortum digna sequi potius quam ducere funem. | |
49 | Haec tibi dictabam post fanum putre Vacunae, | |
50 | excepto quod non simul esses – cetera laetus. |
epist. i xi · versus heroi · quid tibi visa chios, bullati, notaque lesbos...
1 | Quid tibi visa Chios, Bullati, notaque Lesbos, | |
2 | quid concinna Samos, quid Croesi regia Sardis, | |
3 | Zmyrna quid et Colophon? Maiora minorane fama? | |
4 | Cunctane prae Ñampo et Tiberino flumine sordent? | |
5 | An venit in votum Attalicis ex urbibus una? | |
6 | An Lebedum laudas odio maris atque viarum? | |
7 | (Scis Lebedus quid sit? Gabiis desertior atque | |
8 | Fidenis vicus; tamen illic vivere vellem, | |
9 | oblitusque meorum, obliviscendus et illis, | |
10 | Neptunum procul e terra spectare furentem.) | |
11 | Sed neque qui Capua Romam petit, imbre lutoque | |
12 | aspersus, volet in caupona vivere; nec qui | |
13 | frigus collegit furnos et balnea laudat | |
14 | ut fortunatam plene praestantia vitam. | |
15 | Nec, si te validus iactaverit Auster in alto, | |
16 | idcirco navem trans Aegaeum mare vendas. | |
17 | Incolumi Rhodos et Mytilene pulchra facit quod | |
18 | paenula solstitio, campestre nivalibus auris, | |
19 | per brumam Tiberis, Sextili mense caminus. | |
20 | Dum licet, ac voltum servat Fortuna benignum, | |
21 | Romae laudetur Samos, et Chios, et Rhodos absens. | |
22 | Tu, quamcumque deus tibi fortunaverit horam, | |
23 | grata sume manu, neu dulcia differ in annum, | |
24 | ut quocumque loco fueris vixisse libenter | |
25 | te dicas. Nam si ratio et prudentia curas, | |
26 | non locus effusi late maris arbiter aufert – | |
27 | caelum, non animum mutant qui trans mare currunt. | |
28 | Strenua nos exercet inertia; navibus atque | |
29 | quadrigis petimus bene vivere. Quod petis hic est, | |
30 | est Ulubris; animus si te non deficit aequus. |
epist. i xii · versus heroi · fructibus agrippae siculis, quos colligis, icci...
1 | Fructibus Agrippae Siculis, quos colligis, Icci, | |
2 | si recte frueris, non est ut copia maior | |
3 | ab Iove donari possit tibi. Tolle querellas – | |
4 | pauper enim non est cui rerum suppetit usus. | |
5 | Si ventri bene, si lateri est pedibusque tuis – nil | |
6 | divitiae poterunt regales addere maius. | |
7 | Si forte in medio positorum abstemius herbis | |
8 | vivis et urtica, sic vives protinus, ut te | |
9 | confestim liquidus Fortunae rivus inauret, – | |
10 | vel quia naturam mutare pecunia nescit, | |
11 | vel quia cuncta putas una virtute minora. | |
12 | Miramur si Democriti pecus edit agellos | |
13 | cultaque, dum peregre est animus sine corpore velox. | |
14 | Cum tu inter scabiem tantam et contagia lucri | |
15 | nil parvum sapias et adhuc sublimia cures – | |
16 | quae mare conpescant causae, quid temperet annum, | |
17 | stellae sponte sua iussaene vagentur et errent, | |
18 | quid premat obscurum lunae, quid proferat orbem, | |
19 | quid velit et possit rerum concordia discors, | |
20 | Empedocles an Stertinium deliret acumen... | |
21 | Verum seu piscis, seu porrum et caepe trucidas, | |
22 | utere Pompeio Grospho, et siquid petet, ultro | |
23 | defer (nil Grosphus nisi verum orabit et aequum). | |
24 | Vilis amicorum est annona bonis ubi quid deest. | |
25 | Ne tamen ignores quo sit Romana loco res – | |
26 | Cantaber Agrippae, Claudi virtute Neronis | |
27 | Armenius cecidit; ius imperiumque Phraates | |
28 | Caesaris accepit genibus minor. Aurea fruges | |
29 | Italiae pleno defudit Copia cornu. |
epist. i xiii · versus heroi · ut proficiscentem docui te saepe diuque...
1 | Augusto reddes signata volumina, Vinni, | |
2 | si validus, si laetus erit, si denique poscet – | |
3 | ne studio nostri pecces, odiumque libellis | |
4 | sedulus importes opera vehementi minister. | |
5 | Si te forte meae gravis uret sarcina chartae, | |
6 | abicito potius, quam quo perferre iuberis | |
7 | clitellas ferus impingas, Asinaeque paternum | |
8 | cognomen vertas in risum, et fabula fias. | |
9 | Viribus uteris per clivos flumina lamas; | |
10 | victor propositi simul ac perveneris illuc, | |
11 | sic positum servabis onus ne forte sub ala | |
12 | fasciculum portes librorum, ut rusticus agnum, | |
13 | ut vinosa glomus furtivae Pirria lanae, | |
14 | ut cum pilleolo soleas conviva tribulis. | |
15 | Ne vulgo narres te sudavisse ferendo | |
16 | carmina – quae possint oculos aurisque morari | |
17 | Caesaris. Oratus multa prece, nitere porro, | |
18 | vade, vale! Cave ne titubes mandataque frangas. | |
19 | vade, vale! Cave ne titubes mandataque frangas. |
epist. i xiv · versus heroi · vilice silvarum et mihi me reddentis agelli...
1 | Villice silvarum et mihi me reddentis agelli, | |
2 | quem tu fastidis, habitatum quinque focis, et | |
3 | quinque bonos solitum Variam dimittere patres, | |
4 | certemus – spinas animone ego fortius an tu | |
5 | evellas agro, et melior sit Horatius an res? | |
6 | Me quamvis Lamiae pietas et cura moratur | |
7 | fratrem maerentis, rapto de fratre dolentis | |
8 | insolabiliter, tamen istuc mens animusque | |
9 | fert, et avet spatiis obstantia rumpere claustra. | |
10 | Rure ego viventem, tu dicis in urbe beatum | |
11 | (cui placet alterius sua nimirum est odio sors); | |
12 | stultus uterque locum immeritum causatur inique. | |
13 | In culpa est animus, qui se non effugit umquam. | |
14 | Tu mediastinus tacita prece rura petebas, | |
15 | nunc urbem et ludos et balnea vilicus optas. | |
16 | Me constare mihi scis et discedere tristem | |
17 | quandocumque trahunt invisa negotia Romam. | |
18 | Non eadem miramur, eo disconvenit inter | |
19 | meque et te; nam quae deserta et inhospita tesqua | |
20 | credis amoena vocat mecum qui sentit, et odit | |
21 | quae tu pulchra putas. Fornix tibi et uncta popina | |
22 | incutiunt Urbis desiderium, video; et quod | |
23 | angulus iste feret piper et tus ocius uva, | |
24 | nec vicina subest vinum praebere taberna | |
25 | quae possit tibi, nec meretrix tibicina, cuius | |
26 | ad strepitum salias terrae gravis. Et tamen urges | |
27 | iampridem non tacta ligonibus arva, bovemque | |
28 | disiunctum curas et strictis frondibus exples; | |
29 | addit opus pigro rivus, si decidit imber, | |
30 | multa mole docendus aprico parcere prato. | |
31 | Nunc age quid nostrum concentum dividat audi. | |
32 | Quem tenues decuere togae nitidique capilli, | |
33 | quem scis immunem Cinarae placuisse rapaci, | |
34 | quem bibulum liquidi media de luce Falerni – | |
35 | cena brevis iuvat et prope rivum somnus in herba. | |
36 | Nec lusisse pudet, sed non incidere ludum. | |
37 | Non istic obliquo oculo mea commoda quisquam | |
38 | limat, non odio obscuro morsuque venenat – | |
39 | rident vicini glaebas et saxa moventem. | |
40 | Cum servis urbana diaria rodere mavis, | |
41 | horum tu in numerum voto ruis; invidet usum | |
42 | lignorum et pecoris tibi calo argutus, et horti. | |
43 | Optat ephippia bos piger, optat arare caballus. | |
44 | Quam scit uterque, libens, censebo, exerceat artem. |
epist. i xv · versus heroi · quae sit hiems veliae, quod caelum, vala, salerni...
1 | Quae sit hiems Veliae? Quod caelum, Vala, Salerni? | |
2 | Quorum hominum regio, et qualis via? Nam mihi Baias | |
3 | Musa supervacuas Antonius, et tamen illis | |
4 | me facit invisum, gelida cum perluor unda | |
5 | per medium frigus. Sane murteta relinqui, | |
6 | dictaque cessantem nervis elidere morbum | |
7 | sulphura contemni vicus gemit; invidus aegris | |
8 | qui caput et stomachum supponere fontibus audent | |
9 | Clusinis, Gabiosque petunt et frigida rura. | |
10 | Mutandus locus est, et deversoria nota | |
11 | praeteragendus equus. “Quo tendis? Non mihi Cumas | |
12 | est iter, aut Baias,” laeva stomachosus habena | |
13 | dicet eques (sed equi frenato est auris in ore). | |
14 | Maior utrum populum frumenti copia pascat, | |
15 | collectosne bibant imbris, puteosne perennis | |
16 | iugis aquae? (Nam vina nihil moror illius orae; | |
17 | rure meo possum quidvis perferre patique; | |
18 | ad mare cum veni, generosum et lene requiro – | |
19 | quod curas abigat, quod cum spe divite manet | |
20 | in venas animumque meum, quod verba ministret, | |
21 | quod me Lucanae iuvenem commendet amicae.) | |
22 | Tractus uter plures lepores, uter educet apros, | |
23 | utra magis piscis et echinos aequora celent – | |
24 | pinguis ut inde domum possim Phaeaxque reverti, | |
25 | scribere te nobis, tibi nos accredere par est. | |
26 | Maenius, ut rebus maternis atque paternis | |
27 | fortiter absumptis, urbanus coepit haberi, | |
28 | scurra vagus – non qui certum praesaepe teneret, | |
29 | impransus non qui civem dignosceret hoste; | |
30 | quaelibet in quemvis opprobria fingere saevus; | |
31 | pernicies et tempestas barathrumque macelli, | |
32 | quidquid quaesierat ventri donabat avaro. | |
33 | Hic, ubi nequitiae fautoribus et timidis nil | |
34 | aut paulum abstulerat, patinas cenabat omasi | |
35 | vilis et agninae (tribus ursis quod satis esset); | |
36 | scilicet ut ventres lamna candente nepotum | |
37 | diceret urendos, corrector Bestius. Idem, | |
38 | quidquid erat nactus praedae maioris, ubi omne | |
39 | verterat in fumum et cinerem, “Non hercule miror,” | |
40 | aiebat, “siqui comedunt bona; cum sit obeso | |
41 | nil melius turdo, nil volva pulchrius ampla.” | |
42 | Nimirum hic ego sum – nam tuta et parvola laudo | |
43 | cum res deficiunt, satis inter vilia fortis; | |
44 | verum ubi quid melius contingit et unctius, idem | |
45 | “Vos sapere, et solos,” aio, “bene vivere, quorum | |
46 | conspicitur nitidis fundata pecunia villis.” |
epist. i xvi · versus heroi · ne perconteris, fundus meus, optime quincti...
1 | Ne perconteris fundus meus, optime Quincti, | |
2 | arvo pascat erum, an bacis opulentet olivae, | |
3 | pomisne, an pratis, an amicta vitibus ulmo – | |
4 | scribetur tibi forma loquaciter et situs agri. | |
5 | Continui montes si dissocientur opaca | |
6 | valle, sed ut veniens dextrum latus aspiciat sol, | |
7 | laevum discedens curru fugiente vaporet. | |
8 | Temperiem laudes. Quid si rubicunda benigni | |
9 | corna vepres et pruna ferant, si quercus et ilex | |
10 | multa fruge pecus, multa dominum iuvet umbra – | |
11 | dicas adductum propius frondere Tarentum. | |
12 | Fons etiam, rivo dare nomen idoneus, ut nec | |
13 | frigidior Thraecam nec purior ambiat Hebrus, | |
14 | infirmo capiti fluit utilis, utilis alvo. | |
15 | Hae latebrae dulces et, iam si credis, amoenae | |
16 | incolumem tibi me praestant septembribus horis. | |
17 | Tu recte vivis, si curas esse quod audis. | |
18 | Iactamus iam pridem omnis te Roma beatum; | |
19 | sed vereor ne cui de te plus quam tibi credas, | |
20 | neve putes alium sapiente bonoque beatum, | |
21 | neu, si te populus sanum recteque valentem | |
22 | dictitet, occultam febrem sub tempus edendi | |
23 | dissimules, donec manibus tremor incidat unctis | |
24 | (stultorum incurata pudor malus ulcera celat). | |
25 | Siquis bella tibi terra pugnata marique | |
26 | dicat, et his verbis vacuas permulceat auris: | |
27 | “Tene magis salvum populus velit, an populum tu, | |
28 | servet in ambiguo qui consulit et tibi et Urbi | |
29 | Iuppiter,” Augusti laudes agnoscere possis; | |
30 | cum pateris sapiens emendatusque vocari, | |
31 | respondesne tuo, dic sodes, nomine? “Nempe | |
32 | vir bonus et prudens dici delector ego ac tu.” | |
33 | Qui dedit hoc hodie cras, si volet, auferet, ut, si | |
34 | detulerit fasces indigno, detrahet idem. | |
35 | “Pone, meum est,” inquit; pono tristisque recedo. | |
36 | Idem si clamet furem, neget esse pudicum, | |
37 | contendat laqueo collum pressisse paternum, | |
38 | mordear opprobriis falsis mutemque colores? | |
39 | Falsus honor iuvat et mendax infamia terret | |
40 | quem nisi mendosum et medicandum? Vir bonus est quis? | |
41 | “Qui consulta patrum, qui leges iuraque servat, | |
42 | quo multae magnaeque secantur iudice lites, | |
43 | quo res sponsore et quo causae teste tenentur.” | |
44 | Sed videt hunc omnis domus et vicinia tota | |
45 | introrsum turpem, speciosum pelle decora. | |
46 | “Nec furtum feci, nec fugi” – si mihi dicat | |
47 | servus, “habes pretium, loris non ureris,” aio; | |
48 | “Non hominem occidi” – “Non pasces in cruce corvos;” | |
49 | “Sum bonus et frugi” – “Renuit negitatque Sabellus.” | |
50 | Cautus enim metuit foveam lupus, accipiterque | |
51 | suspectos laqueos, et opertum miluus hamum; | |
52 | Oderunt peccare boni virtutis amore; | |
53 | tu nihil admittes in te formidine poenae: | |
54 | sit spes fallendi, miscebis sacra profanis. | |
55 | Nam de mille fabae modiis cum subripis unum, | |
56 | damnum est, non facinus mihi pacto lenius isto. | |
57 | Vir bonus, omne forum quem spectat et omne tribunal, | |
58 | quandocumque deos vel porco vel bove placat, | |
59 | “Iane pater” clare, clare cum dixit “Apollo,” | |
60 | labra movet metuens audiri: “Pulchra Laverna! | |
61 | Da mihi fallere, da iusto sanctoque videri, | |
62 | noctem peccatis et fraudibus obice nubem!” | |
63 | Qui melior servo, qui liberior sit avarus, | |
64 | in triviis fixum cum se demittit ob assem, – | |
65 | non video. Nam qui cupiet, metuet quoque; porro | |
66 | qui metuens vivet, liber mihi non erit unquam. | |
67 | Perdidit arma, locum virtutis deseruit qui | |
68 | semper in augenda festinat et obruitur re. | |
69 | “Vendere cum possis captivum, occidere noli – | |
70 | serviet utiliter; sine pascat, durus, aretque, | |
71 | naviget ac mediis hiemet mercator in undis, | |
72 | annonae prosit, portet frumenta penusque.” | |
73 | Vir bonus et sapiens audebit dicere: “Pentheu, | |
74 | rector Thebarum, quid me perferre patique | |
75 | indignum coges?” “Adimam bona.” “Nempe pecus, rem, | |
76 | lectos, argentum: tollas licet.” “In manicis et | |
77 | compedibus saevo te sub custode tenebo.” | |
78 | “Ipse deus simul atque volam me solvet.” Opinor | |
79 | hoc sentit: “Moriar.” Mors ultima linea rerum est. |
epist. i xvii · versus heroi · quamvis, scaeva, satis per te tibi consulis et scis...
1 | Quamvis, Scaeva, satis per te tibi consulis, et scis | |
2 | quo tandem pacto deceat maioribus uti, | |
3 | disce docendus adhuc quae censet amiculus (ut si | |
4 | caecus iter monstrare velit; tamen aspice siquid | |
5 | et nos quod cures proprium fecisse loquamur). | |
6 | Si te grata quies et primam somnus in horam | |
7 | delectat, si te pulvis strepitusque rotarum, | |
8 | si laedit caupona – Ferentinum ire iubebo; | |
9 | nam neque divitibus contingunt gaudia solis, | |
10 | nec vixit male qui natus moriensque fefellit. | |
11 | Si prodesse tuis pauloque benignius ipsum | |
12 | te tractare voles – accedes siccus ad unctum. | |
13 | “Si pranderet holus patienter, regibus uti | |
14 | nollet Aristippus.” “Si sciret regibus uti, | |
15 | fastidiret holus qui me notat.” Utrius horum | |
16 | verba probes et facta doce, vel, iunior, audi | |
17 | cur sit Aristippi potior sententia. Namque | |
18 | mordacem Cynicum sic eludebat, ut aiunt: | |
19 | “Scurror ego ipse mihi, populo tu; rectius hoc et | |
20 | splendidius multo est. Equos ut me portet, alat rex, | |
21 | officium facio; tu poscis vilia – verum | |
22 | dante minor, quamvis fers te nullius egentem.” | |
23 | Omnis Aristippum decuit color, et status, et res; | |
24 | temptantem maiora, fere praesentibus aequum. | |
25 | Contra, quem duplici panno patientia velat | |
26 | mirabor vitae via si conversa decebit. | |
27 | Alter purpureum non exspectabit amictum, | |
28 | quidlibet indutus celeberrima per loca vadet, | |
29 | personamque feret, non inconcinnus, utramque. | |
30 | Alter Mileti textam cane peius et angui | |
31 | vitabit chlamydem, morietur frigore, si non | |
32 | rettuleris pannum. Refer, et sine vivat ineptus! | |
33 | Res gerere, et captos ostendere civibus hostis – | |
34 | attingit solium Iovis, et caelestia temptat; | |
35 | principibus placuisse viris non ultima laus est. | |
36 | Non cuivis homini contingit adire Corinthum. | |
37 | Sedit qui timuit ne non succederet. “Esto; | |
38 | quid? Qui pervenit – fecitne viriliter?” Atqui | |
39 | hic est, aut nusquam quod quaerimus. Hic onus horret | |
40 | ut parvis animis et parvo corpore maius, | |
41 | hic subit et perfert; aut virtus nomen inane est, | |
42 | aut decus et pretium recte petit experiens vir. | |
43 | Coram rege suo de paupertate tacentes | |
44 | plus poscente ferent – distat sumasne pudenter | |
45 | an rapias; atqui rerum caput hoc erat, hic fons. | |
46 | “Indotata mihi soror est, paupercula mater, | |
47 | et fundus nec vendibilis, nec pascere firmus” | |
48 | qui dicit clamat: “Victum date!” Succinit alter: | |
49 | “Et mihi.” Dividuo findetur munere quadra. | |
50 | Sed tacitus pasci si posset corvus, haberet | |
51 | plus dapis et rixae multo minus invidiaeque. | |
52 | Brundisium comes aut Surrentum ductus amoenum | |
53 | qui queritur salebras, et acerbum frigus, et imbris, | |
54 | aut cistam effractam et subducta viatica plorat, | |
55 | nota refert meretricis acumina saepe catellam, | |
56 | saepe periscelidem raptam sibi flentis, uti mox | |
57 | nulla fides damnis verisque doloribus assit. | |
58 | Nec semel irrisus triviis attollere curat | |
59 | fracto crure planum, licet illi plurima manet | |
60 | lacrima, per sanctum iuratus dicat Osirim: | |
61 | “Credite, non ludo! Crudeles, tollite claudum!” | |
62 | “Quaere peregrinum,” vicinia rauca reclamat. |
epist. i xviii · versus heroi · si bene te novi, metues, liberrime lolli...
1 | Si bene te novi, metues, liberrime Lolli, | |
2 | scurrantis speciem praebere, professus amicum. | |
3 | Ut matrona meretrici dispar erit atque | |
4 | discolor, infido scurrae distabit amicus. | |
5 | Est huic diversum vitio vitium prope maius, | |
6 | asperitas agrestis et inconcinna gravisque, | |
7 | quae se commendat tonsa cute, dentibus atris, | |
8 | dum vult libertas dici mera veraque virtus. | |
9 | Virtus est medium vitiorum et utrimque reductum. | |
10 | Alter in obsequium plus aequo pronus, et imi, | |
11 | derisor, lecti sic nutum divitis horret, | |
12 | sic iterat voces et verba cadentia tollit, | |
13 | ut puerum saevo credas dictata magistro | |
14 | reddere, vel partis mimum tractare secundas; | |
15 | Alter rixatur de lana saepe caprina, | |
16 | propugnat nugis armatus: “Scilicet ut non | |
17 | sit mihi prima fides?” et “Vere quod placet ut non | |
18 | acriter elatrem? Pretium aetas altera sordet.” | |
19 | Ambigitur quid enim? Castor sciat an Dolichos plus; | |
20 | Brundisium Minuci melius via ducat an Appi? | |
21 | Quem damnosa venus, quem praeceps alea nudat, | |
22 | gloria quem supra vires et vestit, et unguit, | |
23 | quem tenet argenti sitis importuna famesque, | |
24 | quem paupertatis pudor et fuga – dives amicus, | |
25 | saepe decem vitiis instructior, odit et horret, | |
26 | aut, si non odit, regit, ac veluti pia mater | |
27 | plus quam se sapere et virtutibus esse priorem | |
28 | vult, et ait prope vera: “Meae – contendere noli – | |
29 | stultitiam patiuntur opes, tibi parvula res est. | |
30 | Arta decet sanum comitem toga, desine mecum | |
31 | certare.” Eutrapelus cuicumque nocere volebat | |
32 | vestimenta dabat pretiosa; beatus enim iam | |
33 | cum pulchris tunicis sumet nova consilia et spes, | |
34 | dormiet in lucem, scorto postponet honestum | |
35 | officium, nummos alienos pascet, ad imum | |
36 | Thraex erit, aut olitoris aget mercede caballum. | |
37 | Arcanum neque tu scrutaberis illius unquam, | |
38 | commissumque teges et vino tortus, et ira. | |
39 | Nec tua laudabis studia, aut aliena reprendes, | |
40 | nec, cum venari volet ille, poemata panges | |
41 | (gratia sic fratrum geminorum, Amphionis atque | |
42 | Zethi, dissiluit, donec suspecta severo | |
43 | conticuit lyra). Fraternis cessisse putatur | |
44 | moribus Amphion; tu cede potentis amici | |
45 | lenibus imperiis, quotiensque educet in agros | |
46 | Aetolis onerata plagis iumenta canesque, | |
47 | surge et inhumanae senium depone Camenae, | |
48 | cenes ut pariter pulmenta laboribus empta: | |
49 | Romanis sollemne viris opus, utile famae | |
50 | vitaeque et membris, praesertim cum valeas et | |
51 | vel cursu superare canem vel viribus aprum | |
52 | possis. Adde, virilia quod speciosius arma | |
53 | non est qui tractet; scis, quo clamore coronae | |
54 | proelia sustineas campestria. Denique saevam | |
55 | militiam puer et Cantabrica bella tulisti, | |
56 | sub duce qui templis Parthorum signa refigit | |
57 | nunc, et, si quid abest, Italis adiudicat armis. | |
58 | Ac ne te retrahas et inexcusabilis absis; | |
59 | quamvis nil extra numerum fecisse modumque | |
60 | curas, interdum nugaris rure paterno | |
61 | (partitur lintres exercitus, Actia pugna | |
62 | te duce per pueros hostili more refertur; | |
63 | adversarius est frater, lacus Hadria, donec | |
64 | alterutrum velox Victoria fronde coronet) – | |
65 | ñonsentire suis studiis qui crediderit te | |
66 | fautor utroque tuum laudabit pollice ludum. | |
67 | Protinus ut moneam (siquid monitoris eges) tu | |
68 | quid de quoque viro et cui dicas saepe videto. | |
69 | Percontatorem fugito; nam garrulus idem est, | |
70 | nec retinent patulae commissa fideliter aures, | |
71 | et semel emissum volat irrevocabile verbum. | |
72 | Non ancilla tuum iecur ulceret ulla puerve | |
73 | intra marmoreum venerandi limen amici, | |
74 | ne dominus pueri pulchri caraeve puellae | |
75 | munere te parvo beet aut incommodus angat. | |
76 | Qualem commendes etiam atque etiam aspice, ne mox | |
77 | incutiant aliena tibi peccata pudorem; | |
78 | fallimur et quondam non dignum tradimus, ergo | |
79 | quem sua culpa premet deceptus omitte tueri, | |
80 | ut penitus notum, si temptent crimina, serves | |
81 | tuterisque tuo fidentem praesidio – qui | |
82 | dente Theonino cum circumroditur, ecquid | |
83 | ad te post paulo ventura pericula sentis? | |
84 | Nam tua res agitur, paries cum proximus ardet, | |
85 | et neglecta solent incendia sumere vires. | |
86 | Dulcis inexpertis cultura potentis amici; | |
87 | expertus metuet. Tu, dum tua navis in alto est, | |
88 | hoc age ne mutata retrorsum te ferat aura. | |
89 | Oderunt hilarem tristes tristemque iocosi, | |
90 | sedatum celeres, agilem navumque remissi; | |
90 | [potores liquidi media de luce Falerni] | |
91 | oderunt porrecta negantem pocula, quamvis | |
92 | nocturnos iures te formidare tepores. | |
93 | Deme supercilio nubem; plerumque modestus | |
94 | occupat obscuri speciem, taciturnus acerbi. | |
95 | Inter cuncta leges et percontabere doctos – | |
96 | qua ratione queas traducere leniter aevum, | |
97 | num te semper inops agitet vexetque cupido, | |
98 | num pavor et rerum mediocriter utilium spes; | |
99 | virtutem doctrina paret naturane donet; | |
100 | quid minuat curas, quid te tibi reddat amicum, | |
101 | quid pure tranquille – honos, an dulce lucellum, | |
102 | an secretum iter, et fallentis semita vitae. | |
103 | Me quotiens reficit gelidus Digentia rivus, | |
104 | quem Mandela bibit, rugosus frigore pagus, | |
105 | quid sentire putas, quid credis, amice, precari? | |
106 | Sit mihi quod nunc est, etiam minus, ut mihi vivam | |
107 | quod superest aevi, siquid superesse volunt di; | |
108 | sit bona librorum et provisae frugis in annum, | |
109 | copia neu fluitem dubiae spe pendulus horae. | |
110 | Sed satis est orare Iovem quae ponit et aufert; | |
111 | det vitam, det opes – aequum mi animum ipse parabo. |
epist. i xix · versus heroi · prisco si credis, maecenas docte, cratino...
1 | Prisco si credis, Maecenas docte, Cratino, | |
2 | nulla placere diu nec vivere carmina possunt | |
3 | quae scribuntur aquae potoribus. Ut male sanos | |
4 | adscripsit Liber Satyris Faunisque poetas | |
5 | vina fere dulces oluerunt mane Camenae. | |
6 | Laudibus arguitur vini vinosus Homerus, | |
7 | Ennius ipse pater numquam nisi potus ad arma | |
8 | prosiluit dicenda. “Forum putealque Libonis | |
9 | mandabo siccis, adimam cantare severis” – | |
10 | hoc simul edixi, non cessavere poetae | |
11 | nocturno certare mero, putere diurno. | |
12 | Quid? Siquis voltu torvo, ferus, et pede nudo | |
13 | exiguaeque togae simulet textore Catonem, | |
14 | virtutemne repraesentet moresque Catonis? | |
15 | Rupit Iarbitam Timagenis aemula lingua, | |
16 | dum studet urbanus tenditque disertus haberi. | |
17 | Decipit exemplar vitiis imitabile; quodsi | |
18 | pallerem casu – biberent exsangue cuminum. | |
19 | O imitatores, servum pecus, ut mihi saepe | |
20 | bilem, saepe iocum vestri movere tumultus! | |
21 | Libera per vacuum posui vestigia princeps, | |
22 | non aliena meo pressi pede. Qui sibi fidet | |
23 | dux reget examen. Parios ego primus iambos | |
24 | ostendi Latio, numeros animosque secutus | |
25 | Archilochi, non res et agentia verba Lycamben. | |
26 | Ac ne me foliis ideo brevioribus ornes, | |
27 | quod timui mutare modos et carminis artem; | |
28 | temperat Archilochi musam pede mascula Sappho, | |
29 | temperat Alcaeus, sed rebus et ordine dispar, | |
30 | nec socerum quaerit, quem versibus oblinat atris, | |
31 | nec sponsae laqueum famoso carmine nectit. | |
32 | Hunc ego, non alio dictum prius ore, Latinus | |
33 | vulgavi fidicen. Iuvat immemorata ferentem | |
34 | ingenuis oculisque legi manibusque teneri. | |
35 | Scire velis mea cur ingratus opuscula lector | |
36 | laudet ametque domi, premat extra limen, iniquus? | |
37 | Non ego ventosae plebis suffragia venor, | |
38 | impensis cenarum et tritae munere vestis; | |
39 | non ego nobilium scriptorum auditor et altor, | |
40 | grammaticas ambire tribus et pulpita dignor. | |
41 | Hinc illae lacrimae. “Spissis indigna theatris | |
42 | scripta pudet recitare, et nugis addere pondus,” | |
43 | si dixi, “Rides,” ait, “et Iovis auribus ista | |
44 | servas; fidis enim manare poetica mella | |
45 | te solum, tibi pulcher.” Ad haec ego naribus uti | |
46 | formido, et, luctantis acuto ne secer ungui, | |
47 | “Displicet iste locus,” clamo et diludia posco. | |
48 | Ludus enim genuit trepidum certamen et iram, | |
49 | ira – truces inimicitias et funebre bellum. |
epist. i xx · versus heroi · vortumnum ianumque, liber, spectare videris...
1 | Vertumnum Ianumque, liber, spectare videris. | |
2 | Scilicet ut prostes Sosiorum pumice mundus. | |
3 | Odisti clavis et grata sigilla pudico; | |
4 | paucis ostendi gemis et communia laudas, | |
5 | non ita nutritus. Fuge quo descendere gestis. | |
6 | Non erit emisso reditus tibi. “Quid miser egi? | |
7 | Quid volui?” dices ubi quid te laeserit; et scis | |
8 | in breve te cogi cum plenus languet amator. | |
9 | Quodsi non odio peccantis desipit augur, | |
10 | carus eris Romae donec te deserat aetas. | |
11 | Contrectatus ubi manibus sordescere vulgi | |
12 | coeperis, aut tineas pasces taciturnus inertis, | |
13 | aut fugies Uticam, aut vinctus mitteris Ilerdam. | |
14 | Ridebit monitor non exauditus, ut ille | |
15 | qui male parentem in rupis protrusit asellum | |
16 | iratus, – quis enim invitum servare laboret? | |
17 | Hoc quoque te manet ut pueros elementa docentem | |
18 | occupet extremis in vicis balba senectus. | |
19 | Cum tibi sol tepidus pluris admoverit auris, | |
20 | me libertino natum patre, et in tenui re | |
21 | maiores pinnas nido extendisse loqueris | |
22 | (ut quantum generi demas virtutibus addas); | |
23 | me primis Urbis belli placuisse domique; | |
24 | corporis exigui, praecanum, solibus aptum; | |
25 | irasci celerem, tamen ut placabilis essem. | |
26 | Forte meum siquis te percontabitur aevum, | |
27 | me quater undenos sciat implevisse Decembris | |
28 | collegam Lepidum quo duxit Lollius anno. |
epist. ii i · versus heroi · cum tot sustineas et tanta negotia solus...
1 | Cum tot sustineas et tanta negotia solus, | |
2 | res Italas armis tuteris, moribus ornes, | |
3 | legibus emendes, in publica commoda peccem, | |
4 | si longo sermone morer tua tempora, Caesar. | |
5 | Romulus et Liber pater et cum Castore Pollux, | |
6 | post ingentia facta deorum in templa recepti, | |
7 | dum terras hominumque colunt genus, aspera bella | |
8 | conponunt, agros adsignant, oppida condunt, | |
9 | ploravere suis non respondere favorem | |
10 | speratum meritis. diram qui contudit hydram | |
11 | notaque fatali portenta labore subegit, | |
12 | comperit invidiam supremo fine domari. | |
13 | urit enim fulgore suo qui praegravat artis | |
14 | infra se positas; exstinctus amabitur idem: | |
15 | praesenti tibi maturos largimur honores | |
16 | iurandasque tuum per numen ponimus aras, | |
17 | nil oriturum alias, nil ortum tale fatentes. | |
18 | sed tuus hic populus sapiens et iustus in uno | |
19 | te nostris ducibus, te Grais anteferendo, | |
20 | cetera nequaquam simili ratione modoque | |
21 | aestimat et, nisi quae terris semota suisque | |
22 | temporibus defuncta videt, fastidit et odit, | |
23 | sic fautor veterum, ut tabulas peccare vetantis, | |
24 | quas bis quinque viri sanxerunt, foedera regum | |
25 | vel Gabiis vel cum rigidis aequata Sabinis, | |
26 | pontificum libros, annosa volumina vatum | |
27 | dictitet Albano Musas in monte locutas. | |
28 | si, quia Graiorum sunt antiquissima quaeque | |
29 | scripta vel optima, Romani pensantur eadem | |
30 | scriptores trutina, non est quod multa loquamur: | |
31 | nil intra est olea, nil extra est in nuce duri; | |
32 | venimus ad summum fortunae: pingimus atque | |
33 | psallimus et luctamur Achivis doctius unctis. | |
34 | si meliora dies, ut vina, poemata reddit, | |
35 | scire velim, chartis pretium quotus adroget annus. | |
36 | scriptor abhinc annos centum qui decidit, inter | |
37 | perfectos veteresque referri debet an inter | |
38 | vilis atque novos? excludat iurgia finis. | |
39 | ‘est vetus atque probus, centum qui perficit annos.’ | |
40 | quid? qui deperiit minor uno mense vel anno, | |
41 | inter quos referendus erit? veteresne poetas | |
42 | an quos et praesens et postera respuat aetas? | |
43 | ‘iste quidem veteres inter ponetur honeste, | |
44 | qui vel mense brevi vel toto est iunior anno.’ | |
45 | utor permisso caudaeque pilos ut equinae | |
46 | paulatim vello et demo unum, demo etiam unum, | |
47 | dum cadat elusus ratione ruentis acervi | |
48 | qui redit ad fastus et virtutem aestimat annis | |
49 | miraturque nihil nisi quod Libitina sacravit. | |
50 | Ennius, et sapiens et fortis et alter Homerus, | |
51 | ut critici dicunt, leviter curare videtur | |
52 | quo promissa cadant et somnia Pythagorea; | |
53 | Naevius in manibus non est et mentibus haeret | |
54 | paene recens? adeo sanctum est vetus omne poema. | |
55 | ambigitur quotiens, uter utro sit prior, aufert | |
56 | Pacuvius docti famam senis, Accius alti, | |
57 | dicitur Afrani toga convenisse Menandro, | |
58 | Plautus ad exemplar Siculi properare Epicharmi, | |
59 | vincere Caecilius gravitate, Terentius arte. | |
60 | hos ediscit et hos arto stipata theatro | |
61 | spectat Roma potens, habet hos numeratque poetas | |
62 | ad nostrum tempus Livi scriptoris ab aevo. | |
63 | interdum volgus rectum videt, est ubi peccat: | |
64 | si veteres ita miratur laudatque poetas, | |
65 | ut nihil anteferat, nihil illis conparet, errat; | |
66 | si quaedam nimis antique, si pleraque dure | |
67 | dicere credit eos, ignave multa fatetur, | |
68 | et sapit et mecum facit et Iove iudicat aequo. | |
69 | non equidem insector delendave carmina Livi | |
70 | esse reor, memini quae plagosum mihi parvo | |
71 | Orbilium dictare; sed emendata videri | |
72 | pulchraque et exactis minimum distantia miror. | |
73 | inter quae verbum emicuit si forte decorum, | |
74 | si versus paulo concinnior unus et alter, | |
75 | iniuste totum ducit venditque poema. | |
76 | indignor quicquam reprendi, non quia crasse | |
77 | conpositum inlepideve putetur, sed quia nuper, | |
78 | nec veniam antiquis, sed honorem et praemia posci. | |
79 | recte necne crocum floresque perambulet Attae | |
80 | fabula si dubitem, clament periisse pudorem | |
81 | cuncti paene patres, ea cum reprendere coner, | |
82 | quae gravis Aesopus, quae doctus Roscius egit: | |
83 | vel quia nil rectum, nisi quod placuit sibi, ducunt, | |
84 | vel quia turpe putant parere minoribus et quae | |
85 | inberbes didicere, senes perdenda fateri. | |
86 | iam Saliare Numae carmen qui laudat et illud, | |
87 | quod mecum ignorat, solus volt scire videri, | |
88 | ingeniis non ille favet plauditque sepultis, | |
89 | nostra sed inpugnat, nos nostraque lividus odit. | |
90 | quod si tam Graecis novitas invisa fuisset | |
91 | quam nobis, quid nunc esset vetus? aut quid haberet | |
92 | quod legeret tereretque viritim publicus usus? | |
93 | ut primum positis nugari Graecia bellis | |
94 | coepit et in vitium fortuna labier aequa, | |
95 | nunc athletarum studiis, nunc arsit equorum, | |
96 | marmoris aut eboris fabros aut aeris amavit, | |
97 | suspendit picta voltum mentemque tabella, | |
98 | nunc tibicinibus, nunc est gavisa tragoedis; | |
99 | sub nutrice puella velut si luderet infans, | |
100 | quod cupide petiit, mature plena reliquit. | |
101 | [quid placet aut odio est, quod non mutabile credas?] | |
102 | hoc paces habuere bonae ventique secundi. | |
103 | Romae dulce diu fuit et sollemne reclusa | |
104 | mane domo vigilare, clienti promere iura, | |
105 | cautos nominibus rectis expendere nummos, | |
106 | maiores audire, minori dicere per quae | |
107 | crescere res posset, minui damnosa libido. | |
108 | mutavit mentem populus levis et calet uno | |
109 | scribendi studio: pueri patresque severi | |
110 | fronde comas vincti cenant et carmina dictant. | |
111 | ipse ego, qui nullos me adfirmo scribere versus, | |
112 | invenior Parthis mendacior et prius orto | |
113 | sole vigil calamum et chartas et scrinia posco. | |
114 | navem agere ignarus navis timet, habrotonum aegro | |
115 | non audet nisi qui didicit dare; quod medicorum est | |
116 | promittunt medici, tractant fabrilia fabri: | |
117 | scribimus indocti doctique poemata passim. | |
118 | hic error tamen et levis haec insania quantas | |
119 | virtutes habeat, sic collige: vatis avarus | |
120 | non temere est animus: versus amat, hoc studet unum; | |
121 | detrimenta, fugas servorum, incendia ridet; | |
122 | non fraudem socio puerove incogitat ullam | |
123 | pupillo; vivit siliquis et pane secundo, | |
124 | militiae quamquam piger et malus, utilis urbi, | |
125 | si das hoc, parvis quoque rebus magna iuvari. | |
126 | os tenerum pueri balbumque poeta figurat, | |
127 | torquet ab obscaenis iam nunc sermonibus aurem, | |
128 | mox etiam pectus praeceptis format amicis, | |
129 | asperitatis et invidiae corrector et irae; | |
130 | recte facta refert, orientia tempora notis | |
131 | instruit exemplis, inopem solatur et aegrum. | |
132 | castis cum pueris ignara puella mariti | |
133 | disceret unde preces, vatem ni Musa dedisset? | |
134 | poscit opem chorus et praesentia numina sentit, | |
135 | caelestis inplorat aquas docta prece blandus, | |
136 | avertit morbos, metuenda pericula pellit, | |
137 | inpetrat et pacem et locupletem frugibus annum: | |
138 | carmine di superi placantur, carmine Manes. | |
139 | agricolae prisci, fortes parvoque beati, | |
140 | condita post frumenta levantes tempore festo | |
141 | corpus et ipsum animum spe finis dura ferentem | |
142 | cum sociis operum et pueris et coniuge fida | |
143 | Tellurem porco, Silvanum lacte piabant, | |
144 | floribus et vino Genium memorem brevis aevi. | |
145 | Fescennina per hunc inventa licentia morem | |
146 | versibus alternis opprobria rustica fudit, | |
147 | libertasque recurrentis accepta per annos | |
148 | lusit amabiliter, donec iam saevos apertam | |
149 | in rabiem coepit verti iocus et per honestas | |
150 | ire domos inpune minax. doluere cruento | |
151 | dente lacessiti; fuit intactis quoque cura | |
152 | condicione super communi; quin etiam lex | |
153 | poenaque lata, malo quae nollet carmine quemquam | |
154 | describi: vertere modum, formidine fustis | |
155 | ad bene dicendum delectandumque redacti. | |
156 | Graecia capta ferum victorem cepit et artis | |
157 | intulit agresti Latio. sic horridus ille | |
158 | defluxit numerus Saturnius et grave virus | |
159 | munditiae pepulere; sed in longum tamen aevum | |
160 | manserunt hodieque manent vestigia ruris. | |
161 | serus enim Graecis admovit acumina chartis | |
162 | et post Punica bella quietus quaerere coepit, | |
163 | quid Sophocles et Thespis et Aeschylos utile ferrent. | |
164 | temptavit quoque rem si digne vertere posset, | |
165 | et placuit sibi, natura sublimis et acer; | |
166 | nam spirat tragicum satis et feliciter audet; | |
167 | sed turpem putat inscite metuitque lituram. | |
168 | creditur, ex medio quia res accersit, habere | |
169 | sudoris minimum, sed habet comoedia tanto | |
170 | plus oneris, quanto veniae minus. adspice, Plautus | |
171 | quo pacto partis tutetur amantis ephebi, | |
172 | ut patris attenti, lenonis ut insidiosi, | |
173 | quantus sit Dossennus edacibus in parasitis, | |
174 | quam non adstricto percurrat pulpita socco. | |
175 | gestit enim nummum in loculos demittere, post hoc | |
176 | securus, cadat an recto stet fabula talo. | |
177 | quem tulit ad scaenam ventoso Gloria curru, | |
178 | exanimat lentus spectator, sedulus inflat: | |
179 | sic leve, sic parvum est, animum quod laudis avarum | |
180 | subruit aut reficit. valeat res ludicra, si me | |
181 | palma negata macrum, donata reducit opimum. | |
182 | saepe etiam audacem fugat hoc terretque poetam, | |
183 | quod numero plures, virtute et honore minores, | |
184 | indocti stolidique et depugnare parati, | |
185 | si discordet eques, media inter carmina poscunt | |
186 | aut ursum aut pugiles; his nam plebecula gaudet. | |
187 | verum equitis quoque iam migravit ab aure voluptas | |
188 | omnis ad incertos oculos et gaudia vana. | |
189 | quattuor aut pluris aulaea premuntur in horas, | |
190 | dum fugiunt equitum turmae peditumque catervae; | |
191 | mox trahitur manibus regum fortuna retortis, | |
192 | esseda festinant, pilenta, petorrita, naves, | |
193 | captivum portatur ebur, captiva Corinthus. | |
194 | si foret in terris, rideret Democritus, seu | |
195 | diversum confusa genus panthera camelo | |
196 | sive elephans albus volgi converteret ora; | |
197 | spectaret populum ludis attentius ipsis, | |
198 | ut sibi praebentem nimio spectacula plura; | |
199 | scriptores autem narrare putaret asello | |
200 | fabellam surdo. nam quae pervincere voces | |
201 | evaluere sonum, referunt quem nostra theatra? | |
202 | Garganum mugire putes nemus aut mare Tuscum: | |
203 | tanto cum strepitu ludi spectantur et artes | |
204 | divitiaeque peregrinae; quibus oblitus actor | |
205 | cum stetit in scaena, concurrit dextera laevae. | |
206 | ‘dixit adhuc aliquid?’ ‘nil sane.’ ‘quid placet ergo?’ | |
207 | ‘lana Tarentino violas imitata veneno.’ | |
208 | ac ne forte putes me quae facere ipse recusem, | |
209 | cum recte tractent alii, laudare maligne: | |
210 | ille per extentum funem mihi posse videtur | |
211 | ire poeta meum qui pectus inaniter angit, | |
212 | inritat, mulcet, falsis terroribus inplet, | |
213 | ut magus, et modo me Thebis, modo ponit Athenis. | |
214 | verum age et his, qui se lectori credere malunt | |
215 | quam spectatoris fastidia ferre superbi, | |
216 | curam redde brevem, si munus Apolline dignum | |
217 | vis conplere libris et vatibus addere calcar, | |
218 | ut studio maiore petant Helicona virentem. | |
219 | multa quidem nobis facimus mala saepe poetae – | |
220 | ut vineta egomet caedam mea cum tibi librum | |
221 | sollicito damus aut fesso; cum laedimur, unum | |
222 | siquis amicorum est ausus reprehendere versum; | |
223 | cum loca iam recitata revolvimus inrevocati; | |
224 | cum lamentamur non adparere labores | |
225 | nostros et tenui deducta poemata filo; | |
226 | cum speramus eo rem venturam, ut simul atque | |
227 | carmina rescieris nos fingere, commodus ultro | |
228 | arcessas et egere vetes et scribere cogas. | |
229 | sed tamen est operae pretium cognoscere, qualis | |
230 | aedituos habeat belli spectata domique | |
231 | virtus, indigno non committenda poetae. | |
232 | gratus Alexandro regi magno fuit ille | |
233 | Choerilus, incultis qui versibus et male natis | |
234 | rettulit acceptos, regale nomisma, Philippos. | |
235 | sed veluti tractata notam labemque remittunt | |
236 | atramenta, fere scriptores carmine foedo | |
237 | splendida facta linunt. idem rex ille, poema | |
238 | qui tam ridiculum tam care prodigus emit, | |
239 | edicto vetuit, nequis se praeter Apellen | |
240 | pingeret aut alius Lysippo duceret aera | |
241 | fortis Alexandri voltum simulantia. quodsi | |
242 | iudicium subtile videndis artibus illud | |
243 | ad libros et ad haec Musarum dona vocares, | |
244 | Boeotum in crasso iurares aere natum. | |
245 | at neque dedecorant tua de se iudicia atque | |
246 | munera quae multa dantis cum laude tulerunt | |
247 | dilecti tibi Vergilius Variusque poetae | |
248 | nec magis expressi voltus per aenea signa | |
249 | quam per vatis opus mores animique virorum | |
250 | clarorum adparent. nec sermones ego mallem | |
251 | repentis per humum quam res conponere gestas | |
252 | terrarumque situs et flumina dicere et arces | |
253 | montibus inpositas et barbara regna tuisque | |
254 | auspiciis totum confecta duella per orbem | |
255 | claustraque custodem pacis cohibentia Ianum | |
256 | et formidatam Parthis te principe Romam, | |
257 | si quantum cuperem possem quoque; sed neque parvom | |
258 | carmen maiestas recipit tua nec meus audet | |
259 | rem temptare pudor quam vires ferre recusent. | |
260 | sedulitas autem, stulte quem diligit, urget, | |
261 | praecipue cum se numeris commendat et arte. | |
262 | discit enim citius meminitque libentius illud | |
263 | quod quis deridet quam quod probat et veneratur. | |
264 | nil moror officium quod me gravat ac neque ficto | |
265 | in peius voltu proponi cereus usquam | |
266 | nec prave factis decorari versibus opto, | |
267 | ne rubeam pingui donatus munere et una | |
268 | cum scriptore meo capsa porrectus operta | |
269 | deferar in vicum vendentem tus et odores | |
270 | et piper et quidquid chartis amicitur ineptis. |
epist. ii ii · versus heroi · flore, bono claroque fidelis amice neroni...
1 | Flore, bono claroque fidelis amice Neroni, | |
2 | siquis forte velit puerum tibi vendere natum | |
3 | Tibure vel Gabiis et tecum sic agat: ‘hic et | |
4 | candidus et talos a vertice pulcher ad imos | |
5 | fiet eritque tuus nummorum milibus octo, | |
6 | verna ministeriis ad nutus aptus erilis, | |
7 | litterulis Graecis imbutus, idoneus arti | |
8 | cuilibet: argilla quidvis imitaberis uda; | |
9 | quin etiam canet, indoctum, sed dulce bibenti. | |
10 | multa fidem promissa levant, ubi plenius aequo | |
11 | laudat venalis qui volt extrudere merces: | |
12 | res urget me nulla; meo sum pauper in aere. | |
13 | nemo hoc mangonum faceret tibi; non temere a me | |
14 | quivis ferret idem. semel hic cessavit et, ut fit, | |
15 | in scalis latuit metuens pendentis habenae,’ | |
16 | des nummos, excepta nihil te si fuga laedat: | |
17 | ille ferat pretium poenae securus, opinor. | |
18 | prudens emisti vitiosum, dicta tibi est lex: | |
19 | insequeris tamen hunc et lite moraris iniqua? | |
20 | dixi me pigrum proficiscenti tibi, dixi | |
21 | talibus officiis prope mancum, ne mea saevus | |
22 | iurgares ad te quod epistula nulla rediret. | |
23 | quid tum profeci, mecum facientia iura | |
24 | si tamen attemptas? quereris super hoc etiam, quod | |
25 | exspectata tibi non mittam carmina mendax. | |
26 | Luculli miles collecta viatica multis | |
27 | aerumnis, lassus dum noctu stertit, ad assem | |
28 | perdiderat. post hoc vehemens lupus et sibi et hosti | |
29 | iratus pariter, ieiunis dentibus acer, | |
30 | praesidium regale loco deiecit, ut aiunt, | |
31 | summe munito et multarum divite rerum. | |
32 | clarus ob id factum donis ornatur honestis | |
33 | accipit et bis dena super sestertia nummum. | |
34 | forte sub hoc tempus castellum evertere praetor | |
35 | nescio quod cupiens hortari coepit eundem | |
36 | verbis quae timido quoque possent addere mentem: | |
37 | ‘i bone, quo virtus tua te vocat, i pede fausto, | |
38 | grandia laturus meritorum praemia. quid stas?’ | |
39 | post haec ille catus, quantumvis rusticus, ‘ibit, | |
40 | ibit eo quo vis qui zonam perdidit’ inquit. | |
41 | Romae nutriri mihi contigit atque doceri, | |
42 | iratus Grais quantum nocuisset Achilles. | |
43 | adiecere bonae paulo plus artis Athenae, | |
44 | scilicet ut vellem curvo dinoscere rectum | |
45 | atque inter silvas Academi quaerere verum. | |
46 | dura sed emovere loco me tempora grato | |
47 | civilisque rudem belli tulit aestus in arma | |
48 | Caesaris Augusti non responsura lacertis. | |
49 | unde simul primum me dimisere Philippi, | |
50 | decisis humilem pinnis inopemque paterni | |
51 | et laris et fundi paupertas inpulit audax | |
52 | ut versus facerem; sed quod non desit habentem | |
53 | quae poterunt umquam satis expurgare cicutae, | |
54 | ni melius dormire putem quam scribere versus? | |
55 | singula de nobis anni praedantur euntes: | |
56 | eripuere iocos, venerem, convivia, ludum; | |
57 | tendunt extorquere poemata: quid faciam vis? | |
58 | denique non omnes eadem mirantur amantque: | |
59 | carmine tu gaudes, hic delectatur iambis, | |
60 | ille Bioneis sermonibus et sale nigro. | |
61 | tres mihi convivae prope dissentire videntur | |
62 | poscentes vario multum diversa palato: | |
63 | quid dem? quid non dem? renuis quod tu, iubet alter; | |
64 | quod petis, id sane est invisum acidumque duobus. | |
65 | praeter cetera me Romaene poemata censes | |
66 | scribere posse inter tot curas totque labores? | |
67 | hic sponsum vocat, hic auditum scripta relictis | |
68 | omnibus officiis; cubat hic in colle Quirini, | |
69 | hic extremo in Aventino, visendus uterque; | |
70 | intervalla vides humane commoda. ‘verum | |
71 | purae sunt plateae, nihil ut meditantibus obstet.’ | |
72 | festinat calidus mulis gerulisque redemptor, | |
73 | torquet nunc lapidem, nunc ingens machina tignum, | |
74 | tristia robustis luctantur funera plaustris, | |
75 | hac rabiosa fugit canis, hac lutulenta ruit sus: | |
76 | i nunc et versus tecum meditare canoros. | |
77 | scriptorum chorus omnis amat nemus et fugit urbem, | |
78 | rite cliens Bacchi somno gaudentis et umbra: | |
79 | tu me inter strepitus nocturnos atque diurnos | |
80 | vis canere et contracta sequi vestigia vatum? | |
81 | ingenium, sibi quod vacuas desumpsit Athenas | |
82 | et studiis annos septem dedit insenuitque | |
83 | libris et curis, statua taciturnius exit | |
84 | plerumque et risu populum quatit: hic ego rerum | |
85 | fluctibus in mediis et tempestatibus urbis | |
86 | verba lyrae motura sonum conectere digner? | |
87 | frater erat Romae consulti rhetor, ut alter | |
88 | alterius sermone meros audiret honores, | |
89 | Gracchus ut hic illi, foret huic ut Mucius ille. | |
90 | qui minus argutos vexat furor iste poetas? | |
91 | carmina compono, hic elegos: mirabile visu | |
92 | caelatumque novem Musis opus. adspice primum, | |
93 | quanto cum fastu, quanto molimine circum | |
94 | spectemus vacuam Romanis vatibus aedem; | |
95 | mox etiam, si forte vacas, sequere et procul audi, | |
96 | quid ferat et qua re sibi nectat uterque coronam: | |
97 | caedimur et totidem plagis consumimus hostem | |
98 | lento Samnites ad lumina prima duello; | |
99 | discedo Alcaeus puncto illius; ille meo quis? | |
100 | quis nisi Callimachus? si plus adposcere visus, | |
101 | fit Mimnermus et optivo cognomine crescit. | |
102 | multa fero, ut placem genus inritabile vatum, | |
103 | cum scribo et supplex populi suffragia capto; | |
104 | idem finitis studiis et mente recepta | |
105 | obturem patulas inpune legentibus auris. | |
106 | ridentur mala qui conponunt carmina; verum | |
107 | gaudent scribentes et se venerantur et ultro, | |
108 | si taceas, laudant quidquid scripsere beati. | |
109 | at qui legitimum cupiet fecisse poema, | |
110 | cum tabulis animum censoris sumet honesti: | |
111 | audebit, quaecumque parum splendoris habebunt | |
112 | et sine pondere erunt et honore indigna ferentur | |
113 | verba movere loco, quamvis invita recedant | |
114 | et versentur adhuc inter penetralia Vestae; | |
115 | obscurata diu populo bonus eruet atque | |
116 | proferet in lucem speciosa vocabula rerum, | |
117 | quae priscis memorata Catonibus atque Cethegis | |
118 | nunc situs informis premit et deserta vetustas; | |
119 | adsciscet nova, quae genitor produxerit usus. | |
120 | vemens et liquidus puroque simillimus amni | |
121 | fundet opes Latiumque beabit divite lingua; | |
122 | luxuriantia conpescet, nimis aspera sano | |
123 | levabit cultu, virtute carentia tollet: | |
124 | ludentis speciem dabit et torquebitur, ut qui | |
125 | nunc Satyrum, nunc agrestem Cyclopa movetur. | |
126 | praetulerim scriptor delirus inersque videri, | |
127 | dum mea delectent mala me vel denique fallant, | |
128 | quam sapere et ringi. fuit haud ignobilis Argis, | |
129 | qui se credebat miros audire tragoedos | |
130 | in vacuo laetus sessor plausorque theatro, | |
131 | cetera qui vitae servaret munia recto | |
132 | more, bonus sane vicinus, amabilis hospes, | |
133 | comis in uxorem, posset qui ignoscere servis | |
134 | et signo laeso non insanire lagoenae, | |
135 | posset qui rupem et puteum vitare patentem. | |
136 | hic ubi cognatorum opibus curisque refectus | |
137 | expulit elleboro morbum bilemque meraco | |
138 | et redit ad sese, ‘pol me occidistis, amici, | |
139 | non servastis,’ ait, ‘cui sic extorta voluptas | |
140 | et demptus per vim mentis gratissimus error.’ | |
141 | nimirum sapere est abiectis utile nugis | |
142 | et tempestivum pueris concedere ludum | |
143 | ac non verba sequi fidibus modulanda Latinis, | |
144 | sed verae numerosque modosque ediscere vitae. | |
145 | quocirca mecum loquor haec tacitusque recordor: | |
146 | si tibi nulla sitim finiret copia lymphae, | |
147 | narrares medicis: quod quanto plura parasti, | |
148 | tanto plura cupis, nulline faterier audes? | |
149 | si volnus tibi monstrata radice vel herba | |
150 | non fieret levius, fugeres radice vel herba | |
151 | proficiente nihil curarier: audieras, cui | |
152 | rem di donarent, illi decedere pravam | |
153 | stultitiam, et, cum sis nihilo sapientior ex quo | |
154 | plenior es, tamen uteris monitoribus isdem? | |
155 | at si divitiae prudentem reddere possent, | |
156 | si cupidum timidumque minus te, nempe ruberes, | |
157 | viveret in terris te siquis avarior uno. | |
158 | si proprium est, quod quis libra mercatus et aere est, | |
159 | quaedam, si credis consultis, mancipat usus: | |
160 | qui te pascit ager tuus est, et vilicus Orbi, | |
161 | cum segetes occat tibi mox frumenta daturus, | |
162 | te dominum sentit. das nummos, accipis uvam, | |
163 | pullos, ova, cadum temeti: nempe modo isto | |
164 | paulatim mercaris agrum, fortasse trecentis | |
165 | aut etiam supra nummorum milibus emptum. | |
166 | quid refert, vivas numerato nuper an olim, | |
167 | emptor Aricini quoniam Veientis et arvi | |
168 | emptum cenat holus, quamvis aliter putat? emptis | |
169 | sub noctem gelidam lignis calefactat aenum; | |
170 | sed vocat usque suum, qua populus adsita certis | |
171 | limitibus vicina refugit iurgia: tamquam | |
172 | sit proprium quicquam, puncto quod mobilis horae | |
173 | nunc prece, nunc pretio, nunc vi, nunc morte suprema | |
174 | permutet dominos et cedat in altera iura. | |
175 | sic quia perpetuus nulli datur usus et heres | |
176 | heredem alterius velut unda supervenit undam, | |
177 | quid vici prosunt aut horrea? quidve Calabris | |
178 | saltibus adiecti Lucani, si metit Orcus | |
179 | grandia cum parvis, non exorabilis auro? | |
180 | gemmas, marmor, ebur, Tyrrhena sigilla, tabellas, | |
181 | argentum, vestis Gaetulo murice tinctas | |
182 | sunt qui non habeant, est qui non curat habere. | |
183 | cur alter fratrum cessare et ludere et ungui | |
184 | praeferat Herodis palmetis pinguibus, alter | |
185 | dives et inportunus ad umbram lucis ab ortu | |
186 | silvestrem flammis et ferro mitiget agrum, | |
187 | scit Genius, natale comes qui temperat astrum, | |
188 | naturae deus humanae mortalis, in unum. | |
189 | quodque caput voltu mutabilis, albus et ater. | |
190 | utar et ex modico, quantum res poscet, acervo | |
191 | tollam nec metuam, quid de me iudicet heres, | |
192 | quod non plura datis invenerit; et tamen idem | |
193 | scire volam, quantum simplex hilarisque nepoti | |
194 | discrepet et quantum discordet parcus avaro. | |
195 | distat enim, spargas tua prodigus an neque sumptum | |
196 | invitus facias neque plura parare labores | |
197 | ac potius, puer ut festis Quinquatribus olim, | |
198 | exiguo gratoque fruaris tempore raptim. | |
199 | pauperies inmunda domus procul absit: ego utrum | |
200 | nave ferar magna an parva, ferar unus et idem. | |
201 | non agimur tumidis velis aquilone secundo, | |
202 | non tamen adversis aetatem ducimus austris, | |
203 | viribus, ingenio, specie, virtute, loco, re | |
204 | extremi primorum, extremis usque priores. | |
205 | non es avarus: abi. quid? cetera iam simul isto | |
206 | cum vitio fugere? caret tibi pectus inani | |
207 | ambitione? caret mortis formidine et ira? | |
208 | somnia, terrores magicos, miracula, sagas, | |
209 | nocturnos lemures portentaque Thessala rides? | |
210 | natalis grate numeras? ignoscis amicis? | |
211 | lenior et melior fis accedente senecta? | |
212 | quid te exempta iuvat spinis de pluribus una? | |
213 | vivere si recte nescis, decede peritis. | |
214 | lusisti satis, edisti satis atque bibisti: | |
215 | tempus abire tibi est, ne potum largius aequo | |
216 | rideat et pulset lasciva decentius aetas. |
a. p. i · versus heroi · humano capiti cervicem pictor equinam...
1 | Humano capiti cervicem pictor equinam | |
2 | iungere si velit et varias inducere plumas | |
3 | undique conlatis membris, ut turpiter atrum | |
4 | desinat in piscem mulier formosa superne, | |
5 | spectatum admissi risum teneatis, amici? | |
6 | credite, Pisones, isti tabulae fore librum | |
7 | persimilem, cuius, velut aegri somnia, vanae | |
8 | fingentur species, ut nec pes nec caput uni | |
9 | reddatur formae. pictoribus atque poetis | |
10 | quidlibet audendi semper fuit aequa potestas.’ | |
11 | scimus, et hanc veniam petimusque damusque vicissim; | |
12 | sed non ut placidis coeant inmitia, non ut | |
13 | serpentes avibus geminentur, tigribus agni. | |
14 | inceptis gravibus plerumque et magna professis | |
15 | purpureus, late qui splendeat, unus et alter | |
16 | adsuitur pannus, cum lucus et ara Dianae | |
17 | et properantis aquae per amoenos ambitus agros | |
18 | aut flumen Rhenum aut pluvius describitur arcus; | |
19 | sed nunc non erat his locus. et fortasse cupressum | |
20 | scis simulare: quid hoc, si fractis enatat exspes | |
21 | navibus, aere dato qui pingitur? amphora coepit | |
22 | institui: currente rota cur urceus exit? | |
23 | denique sit quodvis, simplex dumtaxat et unum. | |
24 | maxima pars vatum, pater et iuvenes patre digni, | |
25 | decipimur specie recti: brevis esse laboro, | |
26 | obscurus fio; sectantem levia nervi | |
27 | deficiunt animique; professus grandia turget; | |
28 | serpit humi tutus nimium timidusque procellae: | |
29 | qui variare cupit rem prodigialiter unam, | |
30 | delphinum silvis adpingit, fluctibus aprum: | |
31 | in vitium ducit culpae fuga, si caret arte. | |
32 | Aemilium circa ludum faber imus et unguis | |
33 | exprimet et mollis imitabitur aere capillos, | |
34 | infelix operis summa, quia ponere totum | |
35 | nesciet: hunc ego me, si quid componere curem, | |
36 | non magis esse velim quam naso vivere pravo, | |
37 | spectandum nigris oculis nigroque capillo. | |
38 | sumite materiam vestris, qui scribitis, aequam | |
39 | viribus et versate diu, quid ferre recusent, | |
40 | quid valeant umeri. cui lecta potenter erit res, | |
41 | nec facundia deseret hunc nec lucidus ordo. | |
42 | ordinis haec virtus erit et venus, aut ego fallor, | |
43 | ut iam nunc dicat iam nunc debentia dici, | |
44 | pleraque differat et praesens in tempus omittat. | |
45 | [46] in verbis etiam tenuis cautusque serendis | |
46 | [45] hoc amet, hoc spernat promissi carminis auctor. | |
47 | dixeris egregie, notum si callida verbum | |
48 | reddiderit iunctura novum. si forte necesse est | |
49 | indiciis monstrare recentibus abdita rerum et | |
50 | fingere cinctutis non exaudita Cethegis, | |
51 | continget dabiturque licentia sumpta pudenter, | |
52 | et nova fictaque nuper habebunt verba fidem, si | |
53 | Graeco fonte cadent parce detorta. quid autem | |
54 | Caecilio Plautoque dabit Romanus ademptum | |
55 | Vergilio Varioque? ego cur, adquirere pauca | |
56 | si possum, invideor, cum lingua Catonis et Enni | |
57 | sermonem patrium ditaverit et nova rerum | |
58 | nomina protulerit? licuit semperque licebit | |
59 | signatum praesente nota producere nomen. | |
60 | ut silvae foliis pronos mutantur in annos, | |
61 | prima cadunt: ita verborum vetus interit aetas, | |
62 | et iuvenum ritu florent modo nata vigentque. | |
63 | debemur morti nos nostraque: sive receptus | |
64 | terra Neptunus classes Aquilonibus arcet, | |
65 | regis opus, sterilisve diu palus aptaque remis | |
66 | vicinas urbes alit et grave sentit aratrum, | |
67 | seu cursum mutavit iniquum frugibus amnis | |
68 | doctus iter melius: mortalia facta peribunt, | |
69 | nedum sermonum stet honos et gratia vivax. | |
70 | multa renascentur quae iam cecidere cadentque | |
71 | quae nunc sunt in honore vocabula, si volet usus, | |
72 | quem penes arbitrium est et ius et norma loquendi. | |
73 | res gestae regumque ducumque et tristia bella | |
74 | quo scribi possent numero, monstravit Homerus; | |
75 | versibus inpariter iunctis querimonia primum, | |
76 | post etiam inclusa est voti sententia compos; | |
77 | quis tamen exiguos elegos emiserit auctor, | |
78 | grammatici certant et adhuc sub iudice lis est; | |
79 | Archilochum proprio rabies armavit iambo; | |
80 | hunc socci cepere pedem grandesque cothurni, | |
81 | alternis aptum sermonibus et popularis | |
82 | vincentem strepitus et natum rebus agendis; | |
83 | Musa dedit fidibus divos puerosque deorum | |
84 | et pugilem victorem et equum certamine primum | |
85 | et iuvenum curas et libera vina referre: | |
86 | descriptas servare vices operumque colores | |
87 | cur ego si nequeo ignoroque poeta salutor? | |
88 | cur nescire pudens prave quam discere malo? | |
89 | versibus exponi tragicis res comica non volt; | |
90 | indignatur item privatis ac prope socco | |
91 | dignis carminibus narrari cena Thyestae: | |
92 | singula quaeque locum teneant sortita decentem. | |
93 | interdum tamen et vocem comoedia tollit | |
94 | iratusque Chremes tumido delitigat ore; | |
95 | et tragicus plerumque dolet sermone pedestri, | |
96 | Telephus et Peleus cum pauper et exsul uterque | |
97 | proicit ampullas et sesquipedalia verba, | |
98 | si curat cor spectantis tetigisse querella. | |
99 | non satis est pulchra esse poemata: dulcia sunto | |
100 | et quocumque volent animum auditoris agunto. | |
101 | ut ridentibus adrident, ita flentibus adflent | |
102 | humani voltus. si vis me flere, dolendum est | |
103 | primum ipsi tibi: tum tua me infortunia laedent, | |
104 | Telephe vel Peleu; male si mandata loqueris, | |
105 | aut dormitabo aut ridebo. tristia maestum | |
106 | voltum verba decent, iratum plena minarum, | |
107 | ludentem lasciva, severum seria dictu. | |
108 | format enim natura prius nos intus ad omnem | |
109 | fortunarum habitum: iuvat aut inpellit ad iram | |
110 | aut ad humum maerore gravi deducit et angit: | |
111 | post effert animi motus interprete lingua. | |
112 | si dicentis erunt fortunis absona dicta, | |
113 | Romani tollent equites peditesque cachinnum. | |
114 | intererit multum, Davosne loquatur an heros, | |
115 | maturusne senex an adhuc florente iuventa | |
116 | fervidus, et matrona potens an sedula nutrix, | |
117 | mercatorne vagus cultorne virentis agelli, | |
118 | Colchus an Assyrius, Thebis nutritus an Argis. | |
119 | aut famam sequere aut sibi convenientia finge | |
120 | scriptor. honoratum si forte reponis Achillem, | |
121 | inpiger, iracundus, inexorabilis, acer | |
122 | iura neget sibi nata, nihil non adroget armis. | |
123 | sit Medea ferox invictaque, flebilis Ino, | |
124 | perfidus Ixion, Io vaga, tristis Orestes. | |
125 | siquid inexpertum scaenae conmittis et audes | |
126 | personam formare novam, servetur ad imum, | |
127 | qualis ab incepto processerit, et sibi constet. | |
128 | difficile est proprie communia dicere, tuque | |
129 | rectius Iliacum carmen deducis in actus | |
130 | quam si proferres ignota indictaque primus: | |
131 | publica materies privati iuris erit, si | |
132 | non circa vilem patulumque moraberis orbem | |
133 | nec verbo verbum curabis reddere fidus | |
134 | interpres nec desilies imitator in artum, | |
135 | unde pedem proferre pudor vetet aut operis lex, | |
136 | nec sic incipies, ut scriptor cyclicus olim: | |
137 | ‘fortunam Priami cantabo et nobile bellum.’ | |
138 | quid dignum tanto feret hic promissor hiatu? | |
139 | parturient montes, nascetur ridiculus mus. | |
140 | quanto rectius hic, qui nil molitur inepte: | |
141 | ‘dic mihi, Musa, virum, captae post tempora Troiae | |
142 | qui mores hominum multorum vidit et urbes. | |
143 | non fumum ex fulgore, sed ex fumo dare lucem | |
144 | cogitat, ut speciosa dehinc miracula promat, | |
145 | Antiphaten Scyllamque et cum Cyclope Charybdim; | |
146 | nec reditum Diomedis ab interitu Meleagri | |
147 | nec gemino bellum Troianum orditur ab ovo: | |
148 | semper ad eventum festinat et in medias res | |
149 | non secus ac notas auditorem rapit et quae | |
150 | desperat tractata nitescere posse relinquit | |
151 | atque ita mentitur, sic veris falsa remiscet, | |
152 | primo ne medium, medio ne discrepet imum. | |
153 | tu, quid ego et populus mecum desideret, audi, | |
154 | si plausoris eges aulaea manentis et usque | |
155 | sessuri, donec cantor ‘vos plaudite’ dicat. | |
156 | aetatis cuiusque notandi sunt tibi mores, | |
157 | mobilibusque decor naturis dandus et annis. | |
158 | reddere qui voces iam scit puer et pede certo | |
159 | signat humum, gestit paribus conludere et iram | |
160 | colligit ac ponit temere et mutatur in horas. | |
161 | inberbis iuvenis, tandem custode remoto, | |
162 | gaudet equis canibusque et aprici gramine campi, | |
163 | cereus in vitium flecti, monitoribus asper, | |
164 | utilium tardus provisor, prodigus aeris, | |
165 | sublimis cupidusque et amata relinquere pernix. | |
166 | conversis studiis aetas animusque virilis | |
167 | quaerit opes et amicitias, inservit honori, | |
168 | conmisisse cavet quod mox mutare laboret. | |
169 | multa senem circumveniunt incommoda, vel quod | |
170 | quaerit et inventis miser abstinet ac timet uti, | |
171 | vel quod res omnis timide gelideque ministrat, | |
172 | dilator, spe longus, iners avidusque futuri, | |
173 | difficilis, querulus, laudator temporis acti | |
174 | se puero, castigator censorque minorum. | |
175 | multa ferunt anni venientes commoda secum, | |
176 | multa recedentes adimunt: ne forte seniles | |
177 | mandentur iuveni partes pueroque viriles: | |
178 | semper in adiunctis aevoque morabitur aptis. | |
179 | aut agitur res in scaenis aut acta refertur. | |
180 | segnius inritant animos demissa per aurem | |
181 | quam quae sunt oculis subiecta fidelibus et quae | |
182 | ipse sibi tradit spectator: non tamen intus | |
183 | digna geri promes in scaenam multaque tolles | |
184 | ex oculis, quae mox narret facundia praesens: | |
185 | ne pueros coram populo Medea trucidet | |
186 | aut humana palam coquat exta nefarius Atreus | |
187 | aut in avem Procne vertatur, Cadmus in anguem. | |
188 | quodcumque ostendis mihi sic, incredulus odi. | |
189 | neve minor neu sit quinto productior actu | |
190 | fabula quae posci volt et spectanda reponi. | |
191 | nec deus intersit, nisi dignus vindice nodus | |
192 | inciderit, nec quarta loqui persona laboret. | |
193 | actoris partis chorus officiumque virile | |
194 | defendat, neu quid medios intercinat actus | |
195 | quod non proposito conducat et haereat apte. | |
196 | ille bonis faveatque et consilietur amice | |
197 | et regat iratos et amet pacare tumentis, | |
198 | ille dapes laudet mensae brevis, ille salubrem | |
199 | iustitiam legesque et apertis otia portis, | |
200 | ille tegat conmissa deosque precetur et oret, | |
201 | ut redeat miseris, abeat Fortuna superbis. | |
202 | tibia non ut nunc orichalco vincta tubaeque | |
203 | aemula, sed tenuis simplexque foramine pauco | |
204 | adspirare et adesse choris erat utilis atque | |
205 | nondum spissa nimis complere sedilia flatu; | |
206 | quo sane populus numerabilis, utpote parvos, | |
207 | et frugi castusque verecundusque coibat. | |
208 | postquam coepit agros extendere victor et urbis | |
209 | latior amplecti murus vinoque diurno | |
210 | placari Genius festis inpune diebus, | |
211 | accessit numerisque modisque licentia maior. | |
212 | indoctus quid enim saperet liberque laborum | |
213 | rusticus urbano confusus, turpis honesto? | |
214 | sic priscae motumque et luxuriem addidit arti | |
215 | tibicen traxitque vagus per pulpita vestem; | |
216 | sic etiam fidibus voces crevere severis, | |
217 | et tulit eloquium insolitum facundia praeceps | |
218 | utiliumque sagax rerum et divina futuri | |
219 | sortilegis non discrepuit sententia Delphis. | |
220 | carmine qui tragico vilem certavit ob hircum, | |
221 | mox etiam agrestis satyros nudavit et asper | |
222 | incolumi gravitate iocum temptavit eo quod | |
223 | inlecebris erat et grata novitate morandus | |
224 | spectator functusque sacris et potus et exlex. | |
225 | verum ita risores, ita commendare dicacis | |
226 | conveniet satyros, ita vertere seria ludo, | |
227 | ne, quicumque deus, quicumque adhibebitur heros, | |
228 | regali conspectus in auro nuper et ostro, | |
229 | migret in obscuras humili sermone tabernas | |
230 | aut, dum vitat humum, nubis et inania captet. | |
231 | effutire levis indigna tragoedia versus, | |
232 | ut festis matrona moveri iussa diebus, | |
233 | intererit satyris paulum pudibunda protervis. | |
234 | non ego inornata et dominantia nomina solum | |
235 | verbaque, Pisones, satyrorum scriptor amabo | |
236 | nec sic enitar tragico differre colori, | |
237 | ut nihil intersit, Davusne loquatur et audax | |
238 | Pythias, emuncto lucrata Simone talentum, | |
239 | an custos famulusque dei Silenus alumni. | |
240 | ex noto fictum carmen sequar, ut sibi quivis | |
241 | speret idem, sudet multum frustraque laboret | |
242 | ausus idem: tantum series iuncturaque pollet, | |
243 | tantum de medio sumptis accedit honoris. | |
244 | silvis deducti caveant me iudice Fauni, | |
245 | ne velut innati triviis ac paene forenses | |
246 | aut nimium teneris iuvenentur versibus umquam | |
247 | aut inmunda crepent ignominiosaque dicta. | |
248 | offenduntur enim, quibus est equus et pater et res, | |
249 | nec, siquid fricti ciceris probat et nucis emptor, | |
250 | aequis accipiunt animis donantve corona. | |
251 | syllaba longa brevi subiecta vocatur iambus, | |
252 | pes citus: unde etiam trimetris adcrescere iussit | |
253 | nomen iambeis, cum senos redderet ictus, | |
254 | primus ad extremum similis sibi: non ita pridem, | |
255 | tardior ut paulo graviorque veniret ad auris, | |
256 | spondeos stabilis in iura paterna recepit | |
257 | commodus et patiens, non ut de sede secunda | |
258 | cederet aut quarta socialiter. hic et in Acci | |
259 | nobilibus trimetris adparet rarus et Enni | |
260 | in scaenam missos cum magno pondere versus | |
261 | aut operae celeris nimium curaque carentis | |
262 | aut ignoratae premit artis crimine turpi. | |
263 | non quivis videt inmodulata poemata iudex | |
264 | et data Romanis venia est indigna poetis. | |
265 | idcircone vager scribamque licenter? an omnis | |
266 | visuros peccata putem mea, tutus et intra | |
267 | spem veniae cautus? vitavi denique culpam, | |
268 | non laudem merui. vos exemplaria Graeca | |
269 | nocturna versate manu, versate diurna. | |
270 | at vestri proavi Plautinos et numeros et | |
271 | laudavere sales, nimium patienter utrumque, | |
272 | ne dicam stulte, mirati, si modo ego et vos | |
273 | scimus inurbanum lepido seponere dicto | |
274 | legitimumque sonum digitis callemus et aure. | |
275 | ignotum tragicae genus invenisse Camenae | |
276 | dicitur et plaustris vexisse poemata Thespis, | |
277 | quae canerent agerentque peruncti faecibus ora. | |
278 | post hunc personae pallaeque repertor honestae | |
279 | Aeschylus et modicis instravit pulpita tignis | |
280 | et docuit magnumque loqui nitique cothurno. | |
281 | successit vetus his comoedia, non sine multa | |
282 | laude; sed in vitium libertas excidit et vim | |
283 | dignam lege regi: lex est accepta chorusque | |
284 | turpiter obticuit sublato iure nocendi. | |
285 | nil intemptatum nostri liquere poetae | |
286 | nec minimum meruere decus vestigia Graeca | |
287 | ausi deserere et celebrare domestica facta | |
288 | vel qui praetextas vel qui docuere togatas. | |
289 | nec virtute foret clarisve potentius armis | |
290 | quam lingua Latium, si non offenderet unum | |
291 | quemque poetarum limae labor et mora. vos, o | |
292 | Pompilius sanguis, carmen reprehendite, quod non | |
293 | multa dies et multa litura coercuit atque | |
294 | praesectum deciens non castigavit ad unguem. | |
295 | ingenium misera quia fortunatius arte | |
296 | credit et excludit sanos Helicone poetas | |
297 | Democritus, bona pars non unguis ponere curat, | |
298 | non barbam, secreta petit loca, balnea vitat. | |
299 | nanciscetur enim pretium nomenque poetae, | |
300 | si tribus Anticyris caput insanabile numquam | |
301 | tonsori Licino conmiserit. o ego laevus, | |
302 | qui purgor bilem sub verni temporis horam. | |
303 | non alius faceret meliora poemata; verum | |
304 | nil tanti est. ergo fungar vice cotis, acutum | |
305 | reddere quae ferrum valet exsors ipsa secandi; | |
306 | munus et officium, nil scribens ipse, docebo, | |
307 | unde parentur opes, quid alat formetque poetam, | |
308 | quid deceat, quid non, quo virtus, quo ferat error. | |
309 | scribendi recte sapere est et principium et fons. | |
310 | rem tibi Socraticae poterunt ostendere chartae | |
311 | verbaque provisam rem non invita sequentur. | |
312 | qui didicit, patriae quid debeat et quid amicis, | |
313 | quo sit amore parens, quo frater amandus et hospes, | |
314 | quod sit conscripti, quod iudicis officium, quae | |
315 | partes in bellum missi ducis, ille profecto | |
316 | reddere personae scit convenientia cuique. | |
317 | respicere exemplar vitae morumque iubebo | |
318 | doctum imitatorem et vivas hinc ducere voces. | |
319 | interdum speciosa locis morataque recte | |
320 | fabula nullius veneris, sine pondere et arte, | |
321 | valdius oblectat populum meliusque moratur | |
322 | quam versus inopes rerum nugaeque canorae. | |
323 | Grais ingenium, Grais dedit ore rotundo | |
324 | Musa loqui, praeter laudem nullius avaris. | |
325 | Romani pueri longis rationibus assem | |
326 | discunt in partis centum diducere. ‘dicat | |
327 | filius Albini: si de quincunce remota est | |
328 | uncia, quid superat? poteras dixisse’. ‘triens’. ‘eu, | |
329 | rem poteris servare tuam. redit uncia, quid fit? | |
330 | ‘semis.’ an, haec animos aerugo et cura peculi | |
331 | cum semel imbuerit, speremus carmina fingi | |
332 | posse linenda cedro et levi servanda cupresso? | |
333 | aut prodesse volunt aut delectare poetae | |
334 | aut simul et iucunda et idonea dicere vitae. | |
335 | quidquid praecipies, esto brevis, ut cito dicta | |
336 | percipiant animi dociles teneantque fideles: | |
337 | omne supervacuum pleno de pectore manat. | |
338 | ficta voluptatis causa sint proxima veris: | |
339 | ne quodcumque volet poscat sibi fabula credi | |
340 | neu pransae Lamiae vivum puerum extrahat alvo. | |
341 | centuriae seniorum agitant expertia frugis, | |
342 | celsi praetereunt austera poemata Ramnes: | |
343 | omne tulit punctum, qui miscuit utile dulci | |
344 | lectorem delectando pariterque monendo. | |
345 | hic meret aera liber Sosiis, hic et mare transit | |
346 | et longum noto scriptori prorogat aevum. | |
347 | sunt delicta tamen, quibus ignovisse velimus: | |
348 | nam neque chorda sonum reddit quem volt manus et mens, | |
349 | poscentique gravem persaepe remittit acutum, | |
350 | nec semper feriet quodcumque minabitur arcus. | |
351 | verum ubi plura nitent in carmine, non ego paucis | |
352 | offendar maculis, quas aut incuria fudit | |
353 | aut humana parum cavit natura. quid ergo est? | |
354 | ut scriptor si peccat idem librarius usque, | |
355 | quamvis est monitus, venia caret, et citharoedus | |
356 | ridetur, chorda qui semper oberrat eadem, | |
357 | sic mihi, qui multum cessat, fit Choerilus ille, | |
358 | quem bis terve bonum cum risu miror; et idem | |
359 | indignor, quandoque bonus dormitat Homerus; | |
360 | verum operi longo fas est obrepere somnum. | |
361 | ut pictura poesis: erit quae, si propius stes, | |
362 | te capiat magis, et quaedam, si longius abstes; | |
363 | haec amat obscurum, volet haec sub luce videri, | |
364 | iudicis argutum quae non formidat acumen; | |
365 | haec placuit semel, haec deciens repetita placebit. | |
366 | o maior iuvenum, quamvis et voce paterna | |
367 | fingeris ad rectum et per te sapis, hoc tibi dictum | |
368 | tolle memor, certis medium et tolerabile rebus | |
369 | recte concedi: consultus iuris et actor | |
370 | causarum mediocris abest virtute diserti | |
371 | Messallae nec scit quantum Cascellius Aulus, | |
372 | sed tamen in pretio est: mediocribus esse poetis | |
373 | non homines, non di, non concessere columnae. | |
374 | ut gratas inter mensas symphonia discors | |
375 | et crassum unguentum et Sardo cum melle papaver | |
376 | offendunt, poterat duci quia cena sine istis: | |
377 | sic animis natum inventumque poema iuvandis, | |
378 | si paulum summo decessit, vergit ad imum. | |
379 | ludere qui nescit, campestribus abstinet armis | |
380 | indoctusque pilae discive trochive quiescit, | |
381 | ne spissae risum tollant inpune coronae: | |
382 | qui nescit versus, tamen audet fingere. quidni? | |
383 | liber et ingenuus, praesertim census equestrem | |
384 | summam nummorum vitioque remotus ab omni. | |
385 | tu nihil invita dices faciesve Minerva: | |
386 | id tibi iudicium est, ea mens. siquid tamen olim | |
387 | scripseris, in Maeci descendat iudicis auris | |
388 | et patris et nostras nonumque prematur in annum | |
389 | membranis intus positis: delere licebit, | |
390 | quod non edideris, nescit vox missa reverti. | |
391 | silvestris homines sacer interpresque deorum | |
392 | caedibus et victu foedo deterruit Orpheus, | |
393 | dictus ob hoc lenire tigres rabidosque leones; | |
394 | dictus et Amphion, Thebanae conditor urbis, | |
395 | saxa movere sono testudinis et prece blanda | |
396 | ducere quo vellet. fuit haec sapientia quondam, | |
397 | publica privatis secernere, sacra profanis, | |
398 | concubitu prohibere vago, dare iura maritis, | |
399 | oppida moliri, leges incidere ligno. | |
400 | sic honor et nomen divinis vatibus atque | |
401 | carminibus venit. post hos insignis Homerus | |
402 | Tyrtaeusque mares animos in Martia bella | |
403 | versibus exacuit; dictae per carmina sortes | |
404 | et vitae monstrata via est et gratia regum | |
405 | Pieriis temptata modis ludusque repertus | |
406 | et longorum operum finis: ne forte pudori | |
407 | sit tibi Musa lyrae sollers et cantor Apollo. | |
408 | natura fieret laudabile carmen an arte, | |
409 | quaesitum est: ego nec studium sine divite vena | |
410 | nec rude quid prosit video ingenium: alterius sic | |
411 | altera poscit opem res et coniurat amice. | |
412 | qui studet optatam cursu contingere metam, | |
413 | multa tulit fecitque puer, sudavit et alsit, | |
414 | abstinuit venere et vino; qui Pythia cantat | |
415 | tibicen, didicit prius extimuitque magistrum. | |
416 | nunc satis est dixisse ‘ego mira poemata pango; | |
417 | occupet extremum scabies; mihi turpe relinqui est | |
418 | et quod non didici sane nescire fateri’. | |
419 | ut praeco, ad merces turbam qui cogit emendas, | |
420 | adsentatores iubet ad lucrum ire poeta | |
421 | dives agris, dives positis in fenore nummis. | |
422 | si vero est, unctum qui recte ponere possit | |
423 | et spondere levi pro paupere et eripere artis | |
424 | litibus inplicitum, mirabor, si sciet inter– | |
425 | noscere mendacem verumque beatus amicum. | |
426 | tu seu donaris seu quid donare voles cui, | |
427 | nolito ad versus tibi factos ducere plenum | |
428 | laetitiae; clamabit enim ‘pulchre, bene, recte’, | |
429 | pallescet, super his etiam stillabit amicis | |
430 | ex oculis rorem, saliet, tundet pede terram. | |
431 | ut, qui conducti plorant in funere, dicunt | |
432 | et faciunt prope plura dolentibus ex animo, sic | |
433 | derisor vero plus laudatore movetur. | |
434 | reges dicuntur multis urgere culillis | |
435 | et torquere mero, quem perspexisse laborent | |
436 | an sit amicitia dignus; si carmina condes, | |
437 | numquam te fallent animi sub vulpe latentes. | |
438 | Quintilio siquid recitares, ‘corrige sodes | |
439 | hoc’ aiebat ‘et hoc’. mulius te posse negares | |
440 | bis terque expertum frustra: delere iubebat | |
441 | et male tornatos incudi reddere versus. | |
442 | si defendere delictum quam vertere malles, | |
443 | nullum ultra verbum aut operam insumebat inanem, | |
444 | quin sine rivali teque et tua solus amares. | |
445 | vir bonus et prudens versus reprehendet inertis, | |
446 | culpabit duros, incomptis adlinet atrum | |
447 | transverso calamo signum, ambitiosa recidet | |
448 | ornamenta, parum claris lucem dare coget, | |
449 | arguet ambigue dictum, mutanda notabit: | |
450 | fiet Aristarchus; non dicet ‘cur ego amicum | |
451 | offendam in nugis?’ hae nugae seria ducent | |
452 | in mala derisum semel exceptumque sinistre. | |
453 | ut mala quem scabies aut morbus regius urget | |
454 | aut fanaticus error et iracunda Diana, | |
455 | vesanum tetigisse timent fugiuntque poetam | |
456 | qui sapiunt, agitant pueri incautique sequuntur. | |
457 | hic, dum sublimis versus ructatur et errat, | |
458 | si veluti merulis intentus decidit auceps | |
459 | in puteum foveamve, licet ‘succurrite’ longum | |
460 | clamet, ‘io cives’, non sit qui tollere curet. | |
461 | si curet quis opem ferre et demittere funem, | |
462 | ‘qui scis, an prudens huc se deiecerit atque | |
463 | servari nolit?’ dicam Siculique poetae | |
464 | narrabo interitum. ‘deus inmortalis haberi | |
465 | dum cupit Empedocles, ardentem frigidus Aetnam | |
466 | insiluit. sit ius liceatque perire poetis: | |
467 | invitum qui servat, idem facit occidenti. | |
468 | nec semel hoc fecit nec, si retractus erit, iam | |
469 | fiet homo et ponet famosae mortis amorem. | |
470 | nec satis adparet, cur versus factitet, utrum | |
471 | minxerit in patrios cineres an triste bidental | |
472 | moverit incestus: certe furit ac velut ursus, | |
473 | obiectos caveae valuit si frangere clatros, | |
474 | indoctum doctumque fugat recitator acerbus; | |
475 | quem vero arripuit, tenet occiditque legendo, | |
476 | non missura cutem nisi plena cruoris hirudo’. |
Ad graece scripta legenda typus graecus extrahe
GAI M. SEVER • MMDCCLX • MMDCCLXVII