Q. HORATIUS FLACCUS • OPERA ET COMMENTARII
CARM. I • CARM. II • CARM. III • CARM. IV • CARM. SAEC. • EP. • SERM. I • SERM. II • EPIST. I • EPIST. II • A. P.

varia lectio et testimonia

opus et commentarii • varialectio et testimonia • prosodia et metra
1      iustum et tenacem propositi virum  
2      non civium ardor prava iubentium,  
3       non voltus instantis tyranni
non voltus instantis tyranni
 		vultis – vultus
tiranni
 
4       mente quatit solida neque auster,  
   
5      dux inquieti turbidus hadriae,
dux inquieti turbidus hadriae,
 		inqui&is
adriae – adrie
 
6      nec fulminantis magna manus iovis:
nec fulminantis magna manus iovis:
 		iovis manus
domus
 
7       si fractus inlabatur orbis,
si fractus inlabatur orbis,
 		illabatur – illabetur – inlabetur – inlabitur
iovis
 
8       inpavidum ferient ruinae.
 		impavidum
 
   
9      hac arte pollux et vagus hercules  
10      enisus arcis attigit igneas,
 		enisum – enixus – innisus
 
11       quos inter augustus recumbens  
12       purpureo bibet ore nectar,
 		bibit
 
   
13      hac te merentem, bacche pater, tuae
 		bache
 
14      vexere tigres indocili iugum
 		tygres
 
15       collo trahentes, hac quirinus
 		ac
 
16       martis equis acheronta fugit,
 		patris
 
   
17      gratum elocuta consiliantibus
gratum elocuta consiliantibus
 		eloquuta
consilientibus
 
18      iunone divis: ‘ilion, ilion
iunone divis: ‘ilion, ilion
 		divus
ilion, ion
 
19       fatalis incestusque iudex  
20       et mulier peregrina vertit  
   
21      in pulverem, ex quo destituit deos
in pulverem, ex quo destituit deos
 		qua
destuit – distituit
 
22      mercede pacta laomedon, mihi
mercede pacta laomedon, mihi
 		pancta
laumedon
 
23       castaeque damnatum minervae
castaeque damnatum minervae
 		damnatam – dampnatum – dannatum
minerve
 
24       cum populo et duce fraudulento.
cum populo et duce fraudulento.
 		popolo
fraudolento
 
   
25      iam nec lacaenae splendet adulterae
 		lacenae – lacene
 
26      famosus hospes nec priami domus  
27       periura pugnaces achivos
 		peiura – per iura
 
28       hectoreis opibus refringit,
 		haectoreis
 
   
29      nostrisque ductum seditionibus
 		sedicionibus
 
30      bellum resedit: protinus et gravis
 		graves
 
31       iras et invisum nepotem,  
32       troica quem peperit sacerdos,
 		troia
 
   
33      marti redonabo. illum ego lucidas
 		ego
 
34      inire sedes, discere nectaris
 		ducere
 
35       sucos et adscribi quietis
sucos et adscribi quietis
 		succos – sucus
ascribi – asscribi
 
36       ordinibus patiar deorum.
 		paciar
 
   
37      dum longus inter saeviat ilion
 		seviat
 
38      romamque pontus, qualibet exsules
romamque pontus, qualibet exsules
 		portus
exules
 
39       in parte regnanto beati;
 		regnando
 
40       dum priami paridisque busto  
   
41      insultet armentum et catulos ferae  
42      celent inultae, stet capitolium
 		caelent
 
43       fulgens triumphatisque possit  
44       roma ferox dare iura medis.  
   
45      horrenda late nomen in ultimas  
46      extendat oras, qua medius liquor
extendat oras, qua medius liquor
extendat oras, qua medius liquor
 		extendet
horas
quas
 
47       secernit europen ab afro,
secernit europen ab afro,
secernit europen ab afro,
 		decernit
europoen – heuropen
affro
 
48       qua tumidus rigat arva nilus.  
   
49      aurum inrepertum et sic melius situm,  
50      cum terra celat, spernere fortior
 		caelat
 
51       quam cogere humanos in usus
 		in humanos
 
52       omne sacrum rapiente dextra,
 		dextera
 
   
53      quicumque mundo terminus obstitit,
quicumque mundo terminus obstitit,
 		quacumque
mundi
 
54      hunc tanget armis, visere gestiens,
 		tangat
 
55       qua parte debacchentur ignes,
 		debacchantur – debachantur – debachentur – dibachentur – dicit baccentur
 
56       qua nebulae pluviique rores.
 		pluvieq. et rores
 
   
57      sed bellicosis fata quiritibus
 		set
 
58      hac lege dico, ne nimium pii  
59       rebusque fidentes avitae  
60       tecta velint reparare troiae.
 		tæcta
 
   
61      troiae renascens alite lugubri  
62      fortuna tristi clade iterabitur  
63       ducente victrices catervas  
64       coniuge me iovis et sorore.  
   
65      ter si resurgat murus aeneus  
66      auctore phoebo, ter pereat meis
auctore phoebo, ter pereat meis
 		ductore – structore
phebo
 
67       excisus argivis, ter uxor
 		et
 
68       capta virum puerosque ploret.’  
   
69      non hoc iocosae conveniet lyrae.
non hoc iocosae conveniet lyrae.
non hoc iocosae conveniet lyrae.
non hoc iocosae conveniet lyrae.
 		conveniat – conveniens
haec iocosae convenient – haec iocosae conveniunt
lirae – lyre
lyrae
 
70      quo, musa, tendis? desine pervicax
 		tendes
 
71       referre sermones deorum et  
72       magna modis tenuare parvis.  
   

TESTIMONIA


Ln. 1—4. ‘... nisi forte delirare illis videtur Flaccus in lyricis * dicit: iustum — solida’ Lactantius instit. diu V 13

Ln. 1. ‘iustum — solida’ Vincentius Bellon. V 70

Ln. 1. ‘virum iustum et propositi tenacem * ardor civium prava iubentium, non iustis — solida’ Hildebert. moral. philos. p. 978

Ln. 7 sq. Hieronymus epist. 6 ad Iulianum (Vallars. *17-a)

Ln. 7. id. epist. 118 ad Iulianum 2 (Vallars. I 787-b)

Ln. 7. ‘quod in lyrico carmine super iusti praeconio dicitur: si — ruinae’ Hieronymus epist. 129 ad Demetrium 7 (Vallars. I 976-a)

Ln. 7. ‘quem in Flaccus in lyrico carmine ait: si — ruinae’ Hyeronimus comment. in epist. ad *hesios lib. III c. 5 (Vallars. VII 653-c)

Ln. 18 sq. ‘Ilion — iudex’ Porph. ad epist. II 1, 11

Ad graece scripta legenda typus graecus extrahe

GAI M. SEVER • MMDCCLX • MMDCCLXVII