epistulae i ii

Troiani belli scriptorem, Maxime Lolli,

dum tu declamas Romae, Praeneste relegi;

qui, quid sit pulchrum, quid turpe, quid utile, quid non,

planius ac melius Chrysippo et Crantore dicit.

5 Cur ita crediderim, nisi quid te detinet, audi.

Fabula qua Paridis propter narratur amorem

Graecia barbariae lento collisa duello,

stultorum regum et populorum continet aestus.

Antenor censet belli praecidere causam;

10 quid Paris? Ut salvus regnet vivatque beatus,

cogi posse negat. Nestor componere litis

inter Peliden festinat et inter Atriden:

Hunc amor, ira quidem communiter urit utrumque;

quidquid delirant reges, plectuntur Achivi.

15 Seditione, dolis, scelere atque libidine et ira

Iliacos intra muros peccatur et extra.

Rursus, quid virtus et quid sapientia possit

utile proposuit nobis exemplar Ulixen,

qui, domitor Troiae, multorum providus urbes

20 et mores hominum inspexit latumque per aequor,

dum sibi, dum sociis reditum parat, aspera multa

pertulit, adversis rerum immersabilis undis.

Sirenum voces, et Circae pocula nosti –

quae si cum sociis, stultus cupidusque, bibisset,

25 sub domina meretrice fuisset, turpis et excors,

vixisset canis immundus, vel amica luto sus.

Nos numerus sumus, et fruges consumere nati, –

sponsi Penelopae, nebulones Alcinoique –

in cute curanda plus aequo operata iuventus,

30 cui pulchrum fuit in medios dormire dies, et

ad strepitum citharae cessatum ducere somnum.

Ut iugulent hominem, surgunt de nocte latrones –

ut te ipsum serves, non expergisceris? Atqui

si noles sanus, curres hydropicus; et ni

35 posces ante diem librum cum lumine, si non

intendes animum studiis et rebus honestis,

invidia vel amore vigil torquebere. Nam cur

quae laedunt oculum festinas demere; siquid

est animum, differs curandi tempus in annum?

40 Dimidium facti qui coepit habet – sapere aude,

incipe! Vivendi qui recte prorogat horam

rusticus exspectat dum defluat amnis; at ille

labitur, et labetur in omne volubilis aevum.

Quaeritur argentum, puerisque beata creandis

45 uxor, et incultae pacantur vomere silvae;

quod satis est cui contingit – nihil amplius optet.

Non domus et fundus, non aeris acervus et auri

aegroto domini deduxit corpore febris,

non animo curas; valeat possessor oportet,

50 si comportatis rebus bene cogitat uti.

Qui cupit aut metuit iuvat illum sic domus et res

ut lippum pictae tabulae, fomenta podagram,

auriculas citharae collecta sorde dolentis.

Sincerum est nisi vas, quodcumque infundis acescit.

55 Sperne voluptates – nocet empta dolore voluptas;

semper avarus eget – certum voto pete finem.

Invidus alterius macrescit rebus opimis;

invidia Siculi non invenere tyranni

maius tormentum. Qui non moderabitur irae

60 infectum volet esse dolor quod suaserit et mens,

dum poenas odio per vim festinat inulto.

Ira furor brevis est: animum rege; qui nisi paret,

imperat: hunc frenis, hunc tu compesce catena.

Fingit equum tenera docilem cervice magister

65 ire, viam qua monstret eques; venaticus ex quo

tempore cervinam pellem latravit in aula

militat in silvis catulus. Nunc adbibe puro

pectore verba, puer, nunc te melioribus offer –

Quo semel est imbuta recens servabit odorem

70 testa diu. Quodsi cessas aut strenuos anteis,

nec tardum opperior nec praecedentibus insto.