Q. HORATIUS FLACCUS • OPERA ET COMMENTARII
CARM. ICARM. IICARM. IIICARM. IVCARM. SAEC.EP.SERM. ISERM. IIEPIST. IEPIST. IIA. P.

carmina i xxxvi


opus et commentarii • varialectio et testimonia • prosodia et metra

Et ture et fidibus iuvat

placare et vituli sanguine debito

custodes Numidae deos,

qui nunc Hesperia sospes ab ultima

5 caris multa sodalibus,

nulli plura tamen dividet oscula

quam dulci Lamiae, memor

actae non alio rege puertiae

mutataeque simul togae.

10 Cressa ne careat pulcra dies nota,

neu promptae modus amphorae

neu morem in Salium sit requies pedum,

neu multi Damalis meri

Bassum Threicia vincat amystide,

15 neu desint epulis rosae

neu vivax apium neu breve lilium.

omnes in Damalin putris

deponent oculos, nec Damalis novo

divelletur adultero

20 lascivis hederis ambitiosior.


Composuit: 730 A.U.C. (24 ÂÑ). Systema: asclepiadeum quartum. Appellatur: Plotius Numida. Nomenclatura: 3 Plotius Numida; 4 Hesperia; 7 Lamia (L. Aelius ); 8 Carpathius; 10 Cressus, Creticus; 12 Salius; 14 Caecilius Bassus; 14 Thrax, Thracius, Threicius



PORPHYRIONIS COMMENTARIVM IN HORATIVM FLACCVM


Hanc oden scribit in honorem Pomponi nomine Numidae, pro cuius salute reuersi ex Mauretania uota solui aequum esse dicit.


1. et tvre et fidibvs ivvat placare. Fidicines hodieque Romae ad sacrificia adhiberi sicut tibicines nemo est qui nesciat.

1. ivvat placare . . .

3. nvmidae deos. Placare pro eo, quod est ‘gratiam referre’ intellegendum, non ut placari irati dicuntur di. C[t]um enim Numidam dicat sospitem redisse, apparet eum deos propitios etiam ante sacrificia habuisse. [Custodes] autem pro conseruatoribus accipiamus.

4. qvi nvnc hesperia sospes ab vltima. Numid[i]a hic ex Mauritania, in qua militauerat, reuersus est; ergo Hesperiam nunc occiduam partem intellege, non ut Hesperia a Vergilio Italia dicitur.

8. actae non alio rege pver[i]tiae. Puertiam pro pueritia per syncopen dixit; significat autem Pomponium hunc Numidam a pueritia Lamia patrono usum.

9. mvtataeqve simvl togae. Praetextae, utique togae mutatae, qua deposita uirilis accipitur. Per hoc significat eos pariter adoleuisse.

10. cressa ne careat pvlchra dies nota. Album calculum Cressam notam dicit, quia Cretensibus mos erat laetos dies calculis albis, quos in pharetras mittebant, notare, tristes autem nigris. Per hoc ergo dicit nunc poeta laetum diem exigendum.

11. nec promptae modvs amforae, // nec morem in salivm sit reqvies pedvm. Per quod significat et largius bibendum et saltandum. Salii autem sacerdotes Martis hodieque tripudiare in sacrificiis Martis dicuntur, unde etiam Salii a saliendo, id est saltando dicti. Ordo est autem: Nec sit requies pedum in Salium morem.

13. nev mvlti damalis meri b. t. v. a. Amystis, ut quidam aiunt, potio quaedam est apud Thracas, alii poculi speciem esse aiunt eo, quod necesse sit uno ductu potionem haurire. Sensus autem est: Damalis, quae multi meri est, id est ebriosa, non uincat Bassum in potando, id est: Bassus quoque multum pote[s]t.

16. nev breve lilivm: quod breuis temporis est, hoc est cito deflorescit.

17. pvtres ocvlos. Putres uino intellege. Videmus enim ex uino oculos quasi languidos fieri.

18. nev damalis n. d. [n.] a. Sensus est, nec nouus adulter, id est amator, Damalim auellet a pristino suo amatore.

20. lascivis hederis ambitiosior. Ambitiosa ab ambitu lacertorum, id est, amplexu Damalis dicta est, quae ob hoc hederae comparata est, quia et illa arbores solet ambire, id est circumdare. Hederas autem lasciuas dixit, quia quasi ludentes uag[a]e serpunt.



ACRONIS COMMENTARIVM IN HORATIVM FLACCVM


[AD NVMIDAM PLOTIVM.] Metrum primo uersu Glyconium, secundo Asclepiadeum.


1. et ture et fidibus iuuat. In honorem Pomponi Numidae hanc oden scribit, pro cuius salute ex Hispania reuersi uota persoluit laetitiamque conuiuiorum per sacrificia se exhibere commemorat. fidibvs ivvat. Fidicines sacrificiis adhiberi consueuerant [(ex Porph.),] ut Vergilius (georg. II 193): Inflauit cum pinguis ebur Tyrrenus ad aras.

2. placare. Hic non irata aut mitigare aut reconciliare numina posuit, sed pro aut ‘grates referre’ aut ‘uota persoluere’; propitii enim dii reduxerant Numidam sospitem. sangvine debito. Idest uotis peractis. Debetur enim hostia, dum uotis susceptis promittitur.

3. numidae. [Huius Numidae] Genitiuus est.

4. Ordo est: qui nunc sospes reuersus ab ultima Hesperia diuidit multa oscula caris sodalibus, nulli tamen diuidit plura, quam dulci Lamiae, memor pueritiae actae non alio rege et memor simul mutatae togae. hesperia ab vltima. Vltimam Hesperiam Hispanias dixit. Hesperia autem ab Hespero dicta, quasi in occidentali plaga.

6. diuidit oscula. Tamquam quae multis data sufficerent; quae consuetudo amicorum est, dum de longinquo tardius reuertuntur.

8. act<a>e. Peractae. non alio rege. Regem aut diuitem posuit aut patronum. Iuuenalis (1, 135. 136): Optima siluarum interea pelagique uorauit // Rex horum. Puertiae autem pro pueritiae per sincopen dixit, et significat Numidam Lamia patrono usum a pueritia usque ad uirilem aetatem [(ex Porph.);] unde ideo ait rege, uel quod eum Lamia rexerit. Peractae autem pueritiae ait, quia deposita praetexta accipiebant adulescentes togam uirilem. Qua commemoratione uult uideri per hoc, quod simul togas mutauerint, aetatis aequalitatem augere amicitiam. Vnde et Vergilius (Aen. VIIII 275): Mea quem spatiis propioribus aetas.

10. cressa nota. Cretensi. Cretensibus enim mos erat dies laetos albis calculis, nigris contrarios numerare [(ex Porph.)] et ex laetorum dierum numero uitae tempus metiri; malos enim in annorum numero non ducebant.

11. promptae amphorae. Idest prolatum uinum expendatur continuata laetitia.

12. morem in salium. Salii sacerdotes Martis et Herculis dicebantur, qui sacra saltatibus celebrabant, ut (Jerg. Am. VIII 285): Turn Salii ad cantus. Nam proprie Salii a saliundo dicti sunt.

13. neu multi damalis meri. Ebriosam mulierem dicit, quae a Numida amabatur. Vnde hic sensus est: cum Numida certamen bibendi sit Damali, nouo amico, non cum Basso.

14. threicia uincat amistide. Amistis quidam putant quod potionis genus sit aput Thracas, ideo amistis dicta, quia certa mensura clausis oculis potabatur uno ductu [(cons. Porph.).] Alii amysten gemmam intellegi uolunt, quae praesenti usu amethistus dicitur. Clausa enim poculis ebrietatem prohibere credebatur; nam et apium si mandatur, aduersum ebrietatem putatur prodesse.

16. neu uiuax apium. Diu uiriditatem retinens, cuius p<er>enne folium non deficit uiriditate, breve lilivm. Ad tempus rettulit.

17. putres oculos. Nimio potu marcentes [(cf. Porph.)] et libidine resolutos.

19. adultero. Idest a Numida.

20. lasciuis hederis ambitiosior. Quae ambitu et concupiscentia amplexu se illi ita inliget, ut hederae consueuerunt. lascivis. In diuersa discurrentibus et uagis.

Ad graece scripta legenda typus graecus extrahe


GAI M. SEVER • MMDCCLX • MMDCCLXVII