Q. HORATIUS FLACCUS • OPERA ET COMMENTARII
CARM. ICARM. IICARM. IIICARM. IVCARM. SAEC.EP.SERM. ISERM. IIEPIST. IEPIST. IIA. P.

varia lectio et testimonia


opus et commentarii • varialectio et testimonia • prosodia et metra
1      si bene te novi, metues, liberrime lolli,  
2      scurrantis speciem praebere, professus amicum.
 
spetiem
 
3      ut matrona meretrici dispar erit atque  
4      discolor, infido scurrae distabit amicus.
 
scurra
 
5      est huic diversum vitio vitium prope maius,
est huic diversum vitio vitium prope maius,
est huic diversum vitio vitium prope maius,
 
etpost
vicio vicium
propeius
 
6      asperitas agrestis et inconcinna gravisque,  
7      quae se commendat tonsa cute, dentibus atris,
quae se commendat tonsa cute, dentibus atris,
quae se commendat tonsa cute, dentibus atris,
quae se commendat tonsa cute, dentibus atris,
quae se commendat tonsa cute, dentibus atris,
 
quae se
commendat quae se intonsa cutequae cute se intonsa commendatque se comendat tensa cute
conmendat
tensa
tons acute
 
8      dum vult libertas dici mera veraque virtus.
dum vult libertas dici mera veraque virtus.
 
vult
mera dici
 
9      virtus est medium vitiorum et utrimque reductum.
virtus est medium vitiorum et utrimque reductum.
virtus est medium vitiorum et utrimque reductum.
 
viciorum
utrinqueutrumque
redictum
 
10      alter in obsequium plus aequo pronus, et imi,
 
quo
 
11      derisor, lecti sic nutum divitis horret,  
12      sic iterat voces et verba cadentia tollit,
sic iterat voces et verba cadentia tollit,
sic iterat voces et verba cadentia tollit,
 
verat
set
cadencia
 
13      ut puerum saevo credas dictata magistro
 
sevo
 
14      reddere, vel partis mimum tractare secundas;
reddere, vel partis mimum tractare secundas;
 
precispartespatris
minimumnimium
 
15      alter rixatur de lana saepe caprina,
alter rixatur de lana saepe caprina,
alter rixatur de lana saepe caprina,
 
rixatorrixatus
sepe
caprina et
 
16      propugnat nugis armatus: “scilicet ut non
 
nugis armatus: ‘scilicet utnugis, armatus scilicet: ‘ut
animatus
 
17      sit mihi prima fides?” et “vere quod placet ut non
 
quid
 
18      acriter elatrem? pretium aetas altera sordet.”
acriter elatrem? pretium aetas altera sordet.”
acriter elatrem? pretium aetas altera sordet.”
 
precium
etas
aetas
 
19      ambigitur quid enim? castor sciat an dolichos plus;
 
docilisdolicis
 
20      brundisium minuci melius via ducat an appi?
brundisium minuci melius via ducat an appi?
brundisium minuci melius via ducat an appi?
 
brundusium
minutinumici
appii
 
21      quem damnosa venus, quem praeceps alea nudat,
quem damnosa venus, quem praeceps alea nudat,
quem damnosa venus, quem praeceps alea nudat,
 
quemdam nosa
dampnosa
alaea
 
22      gloria quem supra vires et vestit, et unguit,
 
ung&ungitunguet
 
23      quem tenet argenti sitis importuna famesque,
 
importuna
 
24      quem paupertatis pudor et fuga – dives amicus,
 
amicus dives
 
25      saepe decem vitiis instructior, odit et horret,
saepe decem vitiis instructior, odit et horret,
saepe decem vitiis instructior, odit et horret,
saepe decem vitiis instructior, odit et horret,
saepe decem vitiis instructior, odit et horret,
 
sepe
viciis
instructor
horret et odit
orret
 
26      aut, si non odit, regit, ac veluti pia mater
 
velut
 
27      plus quam se sapere et virtutibus esse priorem
 
sepere
 
28      vult, et ait prope vera: “meae – contendere noli –
vult, et ait prope vera: “meae – contendere noli –
vult, et ait prope vera: “meae – contendere noli –
vult, et ait prope vera: “meae – contendere noli –
 
vult
et
ait
maeaemecummihi
 
29      stultitiam patiuntur opes, tibi parvula res est.
stultitiam patiuntur opes, tibi parvula res est.
stultitiam patiuntur opes, tibi parvula res est.
 
stulticiam
paciunturpatiantur
parvula
 
30      arta decet sanum comitem toga, desine mecum
arta decet sanum comitem toga, desine mecum
arta decet sanum comitem toga, desine mecum
 
arctaatra
toga
dessinedissine
 
31      certare.” eutrapelus cuicumque nocere volebat  
32      vestimenta dabat pretiosa; beatus enim iam
 
preñiosa
 
33      cum pulchris tunicis sumet nova consilia et spes,
cum pulchris tunicis sumet nova consilia et spes,
cum pulchris tunicis sumet nova consilia et spes,
 
pulcris
fumetsumit
&spesexspes
 
34      dormiet in lucem, scorto postponet honestum  
35      officium, nummos alienos pascet, ad imum
officium, nummos alienos pascet, ad imum
 
offitium
pascet ad
 
36      thraex erit, aut olitoris aget mercede caballum.
thraex erit, aut olitoris aget mercede caballum.
thraex erit, aut olitoris aget mercede caballum.
thraex erit, aut olitoris aget mercede caballum.
thraex erit, aut olitoris aget mercede caballum.
thraex erit, aut olitoris aget mercede caballum.
 
thraxthrextraxtrex
traxerit
at
helitorisholitoris
agiteget
mecede
 
37      arcanum neque tu scrutaberis illius unquam,
arcanum neque tu scrutaberis illius unquam,
arcanum neque tu scrutaberis illius unquam,
arcanum neque tu scrutaberis illius unquam,
arcanum neque tu scrutaberis illius unquam,
 
archanum
nec
scrutaveris
iliusolliusullius
unquam
 
38      commissumque teges et vino tortus, et ira.  
39      nec tua laudabis studia, aut aliena reprendes,
nec tua laudabis studia, aut aliena reprendes,
 
ne
rependensrependesrepraendesreprehendis
 
40      nec, cum venari volet ille, poemata panges
nec, cum venari volet ille, poemata panges
nec, cum venari volet ille, poemata panges
nec, cum venari volet ille, poemata panges
 
ne
necum
volt& & ille
pangasplangasplanges
 
41      (gratia sic fratrum geminorum, amphionis atque
(gratia sic fratrum geminorum, amphionis atque
(gratia sic fratrum geminorum, amphionis atque
 
gracia
si
amphyonis
 
42      zethi, dissiluit, donec suspecta severo
 
tethizeti
 
43      conticuit lyra). fraternis cessisse putatur
conticuit lyra). fraternis cessisse putatur
conticuit lyra). fraternis cessisse putatur
 
continuit
lira
probatur
 
44      moribus amphion; tu cede potentis amici
 
caede
 
45      lenibus imperiis, quotiensque educet in agros
lenibus imperiis, quotiensque educet in agros
lenibus imperiis, quotiensque educet in agros
 
levibus
quociensque
quociens quoque ducitquociensque educitquotiens educetquotiens quoque ducitquotiensque ducetquotiensque ducitquotiensque educit
 
46      aetolis onerata plagis iumenta canesque,
aetolis onerata plagis iumenta canesque,
 
aeoliisaetholiisaetholisaetholusaetoliisetholis
honerata
 
47      surge et inhumanae senium depone camenae,
surge et inhumanae senium depone camenae,
 
sinium
camaenaecamenecamoenae
 
48      cenes ut pariter pulmenta laboribus empta:
 
caenes
 
49      romanis sollemne viris opus, utile famae
romanis sollemne viris opus, utile famae
 
solennesollempnesollenne
utilae
 
50      vitaeque et membris, praesertim cum valeas et
 
presertim
 
51      vel cursu superare canem vel viribus aprum  
52      possis. adde, virilia quod speciosius arma
 
spetiosius
 
53      non est qui tractet; scis, quo clamore coronae
non est qui tractet; scis, quo clamore coronae
 
quo damore
corone
 
54      proelia sustineas campestria. denique saevam
 
praeliaprelia
 
55      militiam puer et cantabrica bella tulisti,
 
miliciam
 
56      sub duce qui templis parthorum signa refigit
sub duce qui templis parthorum signa refigit
 
partorum
refixit
 
57      nunc, et, si quid abest, italis adiudicat armis.
nunc, et, si quid abest, italis adiudicat armis.
nunc, et, si quid abest, italis adiudicat armis.
 
abest: italis. adiudicat
aliis
arvis
 
58      ac ne te retrahas et inexcusabilis absis;
ac ne te retrahas et inexcusabilis absis;
 
inexcussabilis
abstes
 
59      quamvis nil extra numerum fecisse modumque  
60      curas, interdum nugaris rure paterno  
61      (partitur lintres exercitus, actia pugna
(partitur lintres exercitus, actia pugna
(partitur lintres exercitus, actia pugna
 
partitus
lyntres
ex ecritus
 
62      te duce per pueros hostili more refertur;
 
mole
 
63      adversarius est frater, lacus hadria, donec
 
adria
 
64      alterutrum velox victoria fronde coronet) –  
65      ñonsentire suis studiis qui crediderit te
ñonsentire suis studiis qui crediderit te
 
studio suo
te, ¦¦ fautor utroque – te ¦¦ fautor, utroque
 
66      fautor utroque tuum laudabit pollice ludum.  
67      protinus ut moneam (siquid monitoris eges) tu
protinus ut moneam (siquid monitoris eges) tu
 
protenus
et
eges tuegestues gestu
 
68      quid de quoque viro et cui dicas saepe videto.
quid de quoque viro et cui dicas saepe videto.
quid de quoque viro et cui dicas saepe videto.
 
quid, de quoque viro, et
sepe
caveto
 
69      percontatorem fugito; nam garrulus idem est,
percontatorem fugito; nam garrulus idem est,
percontatorem fugito; nam garrulus idem est,
percontatorem fugito; nam garrulus idem est,
percontatorem fugito; nam garrulus idem est,
 
percunctatorem
garulus
idemst
test
est
 
70      nec retinent patulae commissa fideliter aures,
 
auraes
 
71      et semel emissum volat irrevocabile verbum.
 
volat emissum semel
 
72      non ancilla tuum iecur ulceret ulla puerve
 
amcilla
 
73      intra marmoreum venerandi limen amici,  
74      ne dominus pueri pulchri caraeve puellae
ne dominus pueri pulchri caraeve puellae
ne dominus pueri pulchri caraeve puellae
ne dominus pueri pulchri caraeve puellae
ne dominus pueri pulchri caraeve puellae
 
te dominus pulcri pueri
dominidomus
pueri dominuspuri dominus
pulchri pueri
caeraevecarevekareve
 
75      munere te parvo beet aut incommodus angat.  
76      qualem commendes etiam atque etiam aspice, ne mox
qualem commendes etiam atque etiam aspice, ne mox
qualem commendes etiam atque etiam aspice, ne mox
 
qulem
commendas
eciam atque eciam respice
 
77      incutiant aliena tibi peccata pudorem;
 
incu vantincuciant
 
78      fallimur et quondam non dignum tradimus, ergo
fallimur et quondam non dignum tradimus, ergo
 
quendam
dignos
 
79      quem sua culpa premet deceptus omitte tueri,
quem sua culpa premet deceptus omitte tueri,
 
quae
premit
premit & deceptuspremet, deceptus
 
80      ut penitus notum, si temptent crimina, serves
ut penitus notum, si temptent crimina, serves
 
utpaenitus
crimine
 
81      tuterisque tuo fidentem praesidio – qui
tuterisque tuo fidentem praesidio – qui
tuterisque tuo fidentem praesidio – qui
 
tuerisque
fidens estfidenterfidentesfindentem
presidio
 
82      dente theonino cum circumroditur, ecquid
 
&quidecquiet quid
 
83      ad te post paulo ventura pericula sentis?
ad te post paulo ventura pericula sentis?
 
paulo post
paulum
 
84      nam tua res agitur, paries cum proximus ardet,
 
iam tuanam iam tuatum tuatunc tua
 
85      et neglecta solent incendia sumere vires.
 
neclecta
 
86      dulcis inexpertis cultura potentis amici;
dulcis inexpertis cultura potentis amici;
 
inexperti
amici: ¦¦ expertus metuet – amici. ¦¦ expertus metuet
 
87      expertus metuet. tu, dum tua navis in alto est,
expertus metuet. tu, dum tua navis in alto est,
expertus metuet. tu, dum tua navis in alto est,
 
metuit
altost
est
 
88      hoc age ne mutata retrorsum te ferat aura.
hoc age ne mutata retrorsum te ferat aura.
hoc age ne mutata retrorsum te ferat aura.
 
cave
motata
unda
 
89      oderunt hilarem tristes tristemque iocosi,
 
hylares
 
90      sedatum celeres, agilem navumque remissi;
sedatum celeres, agilem navumque remissi;
sedatum celeres, agilem navumque remissi;
 
agiles
gnavuumquemanuumque
remissi, ¦¦ oderunt – remissi, ¦¦ potores bibuli media de nocte falerni ¦¦ oderunt – remissi, ¦¦ potores liquidi media de luce falerni ¦¦ oderunt – remissi, ¦¦ potores vetuli media de nocte falerni ¦¦ oderunt – remissi, ¦¦ potores bibuli media de nocte phalerni ¦¦ oderunt
 
91      oderunt porrecta negantem pocula, quamvis
 
negantem porrecta
 
92      nocturnos iures te formidare tepores.
 
vapores
 
93      deme supercilio nubem; plerumque modestus  
94      occupat obscuri speciem, taciturnus acerbi.
 
spetiem
 
95      inter cuncta leges et percontabere doctos
 
doctus
 
96      qua ratione queas traducere leniter aevum,
qua ratione queas traducere leniter aevum,
 
rationes
aevuum
 
97      num te semper inops agitet vexetque cupido,
num te semper inops agitet vexetque cupido,
num te semper inops agitet vexetque cupido,
 
non
senper
inobs
 
98      num pavor et rerum mediocriter utilium spes;
 
namneneunon
 
99      virtutem doctrina paret naturane donet;
virtutem doctrina paret naturane donet;
virtutem doctrina paret naturane donet;
 
doctrina
parat
natura ne
 
100      quid minuat curas, quid te tibi reddat amicum,  
101      quid pure tranquille – honos, an dulce lucellum,
 
onos
 
102      an secretum iter, et fallentis semita vitae.  
103      me quotiens reficit gelidus digentia rivus,
me quotiens reficit gelidus digentia rivus,
me quotiens reficit gelidus digentia rivus,
 
quociens
digencia
rius
 
104      quem mandela bibit, rugosus frigore pagus,
quem mandela bibit, rugosus frigore pagus,
 
quae
rogosus
 
105      quid sentire putas, quid credis, amice, precari?
quid sentire putas, quid credis, amice, precari?
 
quod
putes
 
106      sit mihi quod nunc est, etiam minus, ut mihi vivam
sit mihi quod nunc est, etiam minus, ut mihi vivam
sit mihi quod nunc est, etiam minus, ut mihi vivam
 
quid
& ut
& mihi
 
107      quod superest aevi, siquid superesse volunt di;
quod superest aevi, siquid superesse volunt di;
 
evi
dii
 
108      sit bona librorum et provisae frugis in annum,
sit bona librorum et provisae frugis in annum,
 
spes
provise
 
109      copia neu fluitem dubiae spe pendulus horae.
copia neu fluitem dubiae spe pendulus horae.
copia neu fluitem dubiae spe pendulus horae.
 
ne
dubiadubie
auraehoreore
 
110      sed satis est orare iovem quae ponit et aufert;
sed satis est orare iovem quae ponit et aufert;
sed satis est orare iovem quae ponit et aufert;
 
haecset
quaquequi
donatdonetponat
 
111      det vitam, det opes – aequum mi animum ipse parabo.
det vitam, det opes – aequum mi animum ipse parabo.
det vitam, det opes – aequum mi animum ipse parabo.
det vitam, det opes – aequum mi animum ipse parabo.
det vitam, det opes – aequum mi animum ipse parabo.
 
ded
aecumequum
mihi aequum animum
michimihi
animum mihi ego ipse parabo
 
112      [potores liquidi media de luce falerni]  

TESTIMONIA


Ln. 1. cf Senec. epist. 16, 7: ‘iam ab initio, si bene te novi, circumspicies quid haec epistula munusculi attulerit’

Ln. 8—18.: ‘Ut matrona — elatrem’ florileg. Nostradam.

Ln. 12. cf ‘verba dubie cadentia’ Senec. epist. 49, 7

Ln. 19 sq. Ioannes Saresberiensis policrat. V 6

Ln. 21. cf Persius 5, 57 sq.: ‘hunc alea decoquit, ille in venerem putris’

Ln. 21. cf Ovid. ex Ponto I 10, 33 et Catonis distich. IIII 10, 1: ‘veneris damnosa voluptas’

Ln. 21—48. florileg. Nostradam.

Ln. 36. ‘aut — caballum’ glossarium Mai [classic. auct. VIII 394]

Ln. 37 sq. Hildebertus moral. philos. p. 984

Ln. 37—39. ‘archanum tu scrutaberis — reprendes’ florilegium Paris. 8818-a

Ln. 39. Hildebertus moral. philos. p. 989

Ln. 40. Eutyches II 7

Ln. 44 sq. ‘tu — imperiis’ Hildebertus moral. philos. p. 989

Ln. 51. cf ecbasis captivi v. 478: ‘non cursu superabo canem nec viribus aprum’

Ln. 61 sq. huc respexit Auson. Mosell. 211 sq.: ‘cum Venus Actiacis Augusti laeta triumphis, ludere lascivos fera proelia iussit Amores, qualia Niliacae classes Latiaeque triremes subter Apollineae gesserunt Leucados arces, aut Pompeiani Mylasena pericula belli Euboicae referunt per Averna sonantia cymbae’

Ln. 65 sq. florileg. Nostradam.

Ln. 65 sq. Hildebertus moral. philos. p. 989

Ln. 65 sq. Ioannes Saresberiensis policrat. III 4

Ln. 66. cf ecbasis captivi v. 1164: ‘vulpes hunc gemino collaudat pollice ludum’

Ln. 68. ecbasis captivi u. 1084 + 68—71 floril. Paris. 8818-a

Ln. 68—71. Hildeb. moral. phil. p. 985

Ln. 68—92. ‘quid — pocula’ florileg. Nostradam.

Ln. 69. Donatus ad Terent. hecyr. I 2, 34

Ln. 69. cf ecbasis captivi v. 1188: ‘excors, follus eques, ab- normis garrulus idem est’

Ln. 71. schol. Bamb., non Acr., ad art. poet. 390

Ln. 71. cf ecbasis captivi v. 1050: ‘nam semel — verbum’

Ln. 71. cf Appuleius de magia c. 83 p. 568

Ln. 71. Oudendorp.: ‘si verba ita, ut poetae aiunt, pinnis apta volgo volarent’

Ln. 71. Sulpic. Sever. v. b. Martini praefat.: ‘emissus semel non queat revocari’

Ln. 71. Cassiodor. var. praef. [t. I 1-a Gar.]: ‘addebam, debere illos Flacci dicta recolere, qui monet, quid periculi vox praecipitata possit incurrere’

Ln. 71. Augustin. ep. VII t. II p. 32: ‘nullum unquam verbum, quod revocare vellet, emisit’

Ln. 72. ‘non — ulla’ Hildebertus moral. philos. p. 989

Ln. 76 sq. florilegium Paris. 8818-a

Ln. 76—81. ‘qualem — praesidio’ Hildebertus moral. philos. p. 989

Ln. 79. Cledonius p. 78 K.: ‘certus omitte tueri’

Ln. 79. Pompeius comment. p. 280 K.: ‘praesens sua culpa ire deceptus omittit et veri’

Ln. 79. cf ecbasis captivi vt. 1047: ‘te tua culpa premit’

Ln. 82. cf Hieronym. epist. 57. [II p. 78]: ‘canino dente rodere’

Ln. 84. ecb. captivi v. 1088

Ln. 84. tractatus de duce Ernesto 32. [VII 236 H.]

Ln. 84. monument. Germaniae Pertz. II p. 183

Ln. 84. Io. Saresberiensis vita s. Anselmi [V p. 341 ed. Giles.]

Ln. 84. Ioannes Victoriensis VI 11 p. 444 B.

Ln. 84. Caesarius vita s. Engelberti I 4 p. 298 Boehmer.

Ln. 84. Volcmari chronica ed. Boehmer. p. 60

Ln. 84. cf epist. Eugenii papae III ad Wibaldum abbatem [apud Marten. vett. scriptt. ampl. coll. II 353-c]: ‘sicut ait poeta: res tua nunc agitur, paries cum proximus ardet’

Ln. 84. ‘paries — ardet’ s. Thomas epist. 130 ad Gilbertum [III p. 289 ed. Giles.]

Ln. 84 sq. flor. 8818-a

Ln. 84 sq. Hildeb. moral. phil. p. 989

Ln. 85. cf ecbasis captivi v. 1086: ‘nam neglecta — vires’

Ln. 86—92. ‘dulcis — pocula’ Hildebertus moral. philos. p. 989

Ln. 87 sq. cf ecbasis captivi v. 1047 sq.: ‘tu dum — te vehat aura’

Ln. 87—89. florilegium Paris. 8818-a

Ln. 89. cf ecbasis captivi v. 992: ‘oderunt hilarem moesti tristemque iocosi’

Ln. 89. cf Wernherus de Elmendorf. [Hauptii antiqu. Germ. ann. IIII p. 311] vv. 983—987

Ln. 89 sq. ‘Oderunt ylarem tristes tristemque iocosi Sedatum seleres agilem graiumque remissi’

Ln. 89. floril. Basil. F. IV. 38

Ln. 90 sq. florilegium Paris. 8818-a

Ln. 93 sq. Hildebertus moral. philos. p. 989

Ln. 93 sq. cf Ausonius prolog. ed. 7 v. 2: ‘pone supercilium’

Ln. 93—102. florileg. Nostradam.

Ln. 95. Priscianus instit. XVIII 4, 50

Ln. 96. cf Vergil. cul. 97: ‘securam placido traducit pectore vitam’

Ln. 97. Hildebertus moral. philos. p. 989

Ln. 97. Ioannes Saresberiensis policrat. III 9

Ln. 101. cf Phaedr. III prol. 26: ‘dulce ... lucrum’

Ln. 105 sq. florileg. Nostrad.

Ln. 108 sq. florileg. Kostradam.

Ln. 108 sq. cf Ioannes Saresberiensis epist. 188: ‘est bona librorum Domino propitio et provisae frugis in annum copia. caetera Dominus ministrabit’

Ln. 109 sq. ‘satis orare Iovem — parabo’ Ioannes Saresberiensis policrat. 1119

Ln. 111. ‘det vitam — opes’ ecbasis captivi v. 822

Ln. 111. cf Ovid. trist. V 11, 16: ‘nec vitam nec opes nec ius mihi civis ademit’

Ln. 111. Ovid. ex Ponto II 1, 53: ‘di tibi dent annos! a te nam cetera sumes’

Ad graece scripta legenda typus graecus extrahe


GAI M. SEVER • MMDCCLX • MMDCCLXVII