Q. HORATIUS FLACCUS • OPERA ET COMMENTARII
CARM. ICARM. IICARM. IIICARM. IVCARM. SAEC.EP.SERM. ISERM. IIEPIST. IEPIST. IIA. P.

varia lectio et testimonia


opus et commentarii • varialectio et testimonia • prosodia et metra
1       ne perconteris fundus meus, optime quincti,
ne perconteris fundus meus, optime quincti,
 
percuncteris
quinti
 
2      arvo pascat erum, an bacis opulentet olivae,
arvo pascat erum, an bacis opulentet olivae,
arvo pascat erum, an bacis opulentet olivae,
 
piscat
herum
olive
 
3      pomisne, an pratis, an amicta vitibus ulmo –
pomisne, an pratis, an amicta vitibus ulmo –
pomisne, an pratis, an amicta vitibus ulmo –
pomisne, an pratis, an amicta vitibus ulmo –
 
pomisve
at pratiset pratis
amicaiuncta
victibus
 
4      scribetur tibi forma loquaciter et situs agri.  
5      continui montes si dissocientur opaca
continui montes si dissocientur opaca
 
misinisci
dissotiantur
 
6      valle, sed ut veniens dextrum latus aspiciat sol,
 
aspiciat
 
7      laevum discedens curru fugiente vaporet.
laevum discedens curru fugiente vaporet.
laevum discedens curru fugiente vaporet.
 
levaimlevum
descedensdiscendens
cursu
 
8      temperiem laudes. quid si rubicunda benigni
temperiem laudes. quid si rubicunda benigni
 
quidsiquod si
benignaebenigne
 
9      corna vepres et pruna ferant, si quercus et ilex
corna vepres et pruna ferant, si quercus et ilex
corna vepres et pruna ferant, si quercus et ilex
corna vepres et pruna ferant, si quercus et ilex
 
cornua
ferentferunt
si
& si ilexhinc ilexni ilex
 
10      multa fruge pecus, multa dominum iuvet umbra –
 
iuvat
 
11      dicas adductum propius frondere tarentum.
 
discas
 
12      fons etiam, rivo dare nomen idoneus, ut nec  
13      frigidior thraecam nec purior ambiat hebrus,
 
thracamthrecamtracamtrachamtrecam
 
14      infirmo capiti fluit utilis, utilis alvo.
infirmo capiti fluit utilis, utilis alvo.
 
utilis
apt& alvo; utilisaptus et utilis alvo
 
15      hae latebrae dulces et, iam si credis, amoenae
hae latebrae dulces et, iam si credis, amoenae
hae latebrae dulces et, iam si credis, amoenae
hae latebrae dulces et, iam si credis, amoenae
hae latebrae dulces et, iam si credis, amoenae
 
kalatebre
dulces etiam si credi camenae
etia sietiam sihe si mihi
et iam si credis
amice
 
16      incolumem tibi me praestant septembribus horis.
incolumem tibi me praestant septembribus horis.
 
incolomemincolumen
septembrius
 
17       tu recte vivis, si curas esse quod audis.  
18      iactamus iam pridem omnis te roma beatum;  
19      sed vereor ne cui de te plus quam tibi credas,
sed vereor ne cui de te plus quam tibi credas,
 
set
tibi
 
20      neve putes alium sapiente bonoque beatum,
 
alium a
 
21      neu, si te populus sanum recteque valentem
 
seu
 
22      dictitet, occultam febrem sub tempus edendi
dictitet, occultam febrem sub tempus edendi
dictitet, occultam febrem sub tempus edendi
 
ocultam
subtempus
pectus
 
23      dissimules, donec manibus tremor incidat unctis  
24      (stultorum incurata pudor malus ulcera celat).
 
caelat
 
25      siquis bella tibi terra pugnata marique  
26      dicat, et his verbis vacuas permulceat auris:
dicat, et his verbis vacuas permulceat auris:
 
demulceat
aures
 
27      “tene magis salvum populus velit, an populum tu,
 
salvom
 
28      servet in ambiguo qui consulit et tibi et urbi  
29      iuppiter,” augusti laudes agnoscere possis;
iuppiter,” augusti laudes agnoscere possis;
iuppiter,” augusti laudes agnoscere possis;
 
iupiter
adcognoscereadgnoscereagnuscerecognoscere
possis: ¦¦ cum – possis, ¦¦ cum
 
30      cum pateris sapiens emendatusque vocari,
 
cupiaspoteris
 
31      respondesne tuo, dic sodes, nomine? “nempe
respondesne tuo, dic sodes, nomine? “nempe
respondesne tuo, dic sodes, nomine? “nempe
 
respondes ne
respondesne? tuo dic sodes nomine!
tutu o
 
32      vir bonus et prudens dici delector ego ac tu.”  
33      qui dedit hoc hodie cras, si volet, auferet, ut, si
 
ausiaut siidemut si
 
34      detulerit fasces indigno, detrahet idem.
 
detrahit
 
35      “pone, meum est,” inquit; pono tristisque recedo.
“pone, meum est,” inquit; pono tristisque recedo.
“pone, meum est,” inquit; pono tristisque recedo.
 
inquid
tacitusque
repono
 
36      idem si clamet furem, neget esse pudicum,  
37      contendat laqueo collum pressisse paternum,  
38      mordear opprobriis falsis mutemque colores?
mordear opprobriis falsis mutemque colores?
 
obprobriis
coloremcoloris
 
39      falsus honor iuvat et mendax infamia terret
falsus honor iuvat et mendax infamia terret
falsus honor iuvat et mendax infamia terret
 
humor
aut
medax
 
40      quem nisi mendosum et medicandum? vir bonus est quis?
quem nisi mendosum et medicandum? vir bonus est quis?
quem nisi mendosum et medicandum? vir bonus est quis?
 
niquem mendosum & medicum
mendacemmendicandummendicum
qui
 
41      “qui consulta patrum, qui leges iuraque servat,
 
særvatserantur
 
42      quo multae magnaeque secantur iudice lites,  
43      quo res sponsore et quo causae teste tenentur.”
 
responsoresresponsore
 
44      sed videt hunc omnis domus et vicinia tota
 
set videt
 
45      introrsum turpem, speciosum pelle decora.
introrsum turpem, speciosum pelle decora.
 
hinc prorsushunc prorsusinprorsumintorsumintrorsus
spetiosum
 
46      “nec furtum feci, nec fugi” – si mihi dicat
“nec furtum feci, nec fugi” – si mihi dicat
 
faeci
dicetdicit
 
47      servus, “habes pretium, loris non ureris,” aio;
servus, “habes pretium, loris non ureris,” aio;
 
servos
precium
 
48      “non hominem occidi” – “non pasces in cruce corvos;”  
49      “sum bonus et frugi” – “renuit negitatque sabellus.”
“sum bonus et frugi” – “renuit negitatque sabellus.”
 
negat hoc renuitquerenuitque negatque
mugit atquenegat atquenegatatquenegatquenegit atque
 
50      cautus enim metuit foveam lupus, accipiterque
cautus enim metuit foveam lupus, accipiterque
 
metuat
accipit terque
 
51      suspectos laqueos, et opertum miluus hamum;
suspectos laqueos, et opertum miluus hamum;
suspectos laqueos, et opertum miluus hamum;
suspectos laqueos, et opertum miluus hamum;
 
suspectussuspensos
opetum
praecavet
amum
 
52      oderunt peccare boni virtutis amore;
oderunt peccare boni virtutis amore;
 
bonis
male formidine penæ
 
53      tu nihil admittes in te formidine poenae:
 
paenepoene
 
54      sit spes fallendi, miscebis sacra profanis.
sit spes fallendi, miscebis sacra profanis.
sit spes fallendi, miscebis sacra profanis.
 
si
fallenti
miscebit
 
55      nam de mille fabae modiis cum subripis unum,
nam de mille fabae modiis cum subripis unum,
nam de mille fabae modiis cum subripis unum,
 
fabae modiis cum surripis unamfabae modiis cum surripis unumfabam modiis cum surripis unam
modus
modiis
subripis
 
56      damnum est, non facinus mihi pacto lenius isto.
damnum est, non facinus mihi pacto lenius isto.
 
dampnumdamum
pacto mihi
 
57      vir bonus, omne forum quem spectat et omne tribunal,
 
tribunal
 
58      quandocumque deos vel porco vel bove placat,
quandocumque deos vel porco vel bove placat,
 
parco
pacatplacet
 
59      “iane pater” clare, clare cum dixit “apollo,”
“iane pater” clare, clare cum dixit “apollo,”
“iane pater” clare, clare cum dixit “apollo,”
 
clare, ... ‘apollo’ – salve, ... ‘apella’
clare
que dixitsupplextacitus
 
60      labra movet metuens audiri: “pulchra laverna!  
61      da mihi fallere, da iusto sanctoque videri,
da mihi fallere, da iusto sanctoque videri,
da mihi fallere, da iusto sanctoque videri,
 
iustum
sanctum iustumque
sanctumquesantoque
 
62      noctem peccatis et fraudibus obice nubem!”
 
obiice
 
63      qui melior servo, qui liberior sit avarus,
 
qui melior servo, quoquin melior servo, quiquo melior servo, quiquo melior servo, quo
 
64      in triviis fixum cum se demittit ob assem, –
in triviis fixum cum se demittit ob assem, –
in triviis fixum cum se demittit ob assem, –
 
trivis
dimittit
ob asse
 
65      non video. nam qui cupiet, metuet quoque; porro
 
qui
 
66      qui metuens vivet, liber mihi non erit unquam.
qui metuens vivet, liber mihi non erit unquam.
 
vivit
unquam
 
67      perdidit arma, locum virtutis deseruit qui  
68      semper in augenda festinat et obruitur re.  
69      “vendere cum possis captivum, occidere noli –
 
compossis
 
70      serviet utiliter; sine pascat, durus, aretque,
 
aratque
 
71      naviget ac mediis hiemet mercator in undis,  
72      annonae prosit, portet frumenta penusque.”
 
penumque
 
73      vir bonus et sapiens audebit dicere: “pentheu,  
74      rector thebarum, quid me perferre patique  
75      indignum coges?” “adimam bona.” “nempe pecus, rem,  
76      lectos, argentum: tollas licet.” “in manicis et
 
manicis et inmanicis que
 
77      compedibus saevo te sub custode tenebo.”
compedibus saevo te sub custode tenebo.”
 
conpedibus
sevo
 
78      “ipse deus simul atque volam me solvet.” opinor
“ipse deus simul atque volam me solvet.” opinor
“ipse deus simul atque volam me solvet.” opinor
 
simul acsimulatque
volet
opinior
 
79      hoc sentit: “moriar.” mors ultima linea rerum est.
hoc sentit: “moriar.” mors ultima linea rerum est.
hoc sentit: “moriar.” mors ultima linea rerum est.
 
rerum
est
vitæ
 

TESTIMONIA


Ln. 5—10. florileg. Nostradam.

Ln. 6 sq. ‘continui — valle’ Pseudoacron volgatus ad c. I 17, 11

Ln. 12. ‘hic (ec. Digentia rivus) est, do quo ait: fons — idoneus’

Ln. 12. Porph. ad epist. I 18, 104 cons, schol. de ibidem

Ln. 12—17. florileg. Nostradam.

Ln. 16. item Ausonius edyll. 8, v. 9 p. I70 Bipont. hexametrum finit: ‘Septembribus horis’

Ln. 19. cf Seneca epist. 80, 9: ‘intus te ipse considera: nunc qualis sis, aliis credis’

Ln. 19. Caton. dist. I 14 ~ Io. Saresb. policr. III 5: ‘plus aliis de te, quam tu tibi, credere noli’

Ln. 20. Charisius p. 268 K.

Ln. 20—24. florileg. Nostradam.

Ln. 30—33. florileg. Nostradam.

Ln. 36—79. florileg. Nostradam.

Ln. 39. Hildebertus moral. philos. p. 993 vita Godefridi comitis Capenbergensis c. 5 [Pertz. XIIII = XII 520]

Ln. 39. ‘falsus honor iuvat’

Ln. 39. Wernherus de Elmendorf. v. 1194 [antiqu. Germ. ann. IIII p. 317 H.]

Ln. 39 sq. ‘falsus — mendacem’ Ioannes Saresberiensis policr. III 14

Ln. 45. cf Persius 4, 14: ‘summa nequiquam pelle decorus’

Ln. 48. cf ecbas. capt. 1117: ‘hos repetens ludos enutriat in cruce corvos’

Ln. 50—52. Hildebertus moral. philos. p. 995, inter vv. 51 et 52 inserto: ‘oderunt peccare mali formidine poenae’

Ln. 50—52. idem versus in margine ad v. 52 adscriptus in y, post v. 52 apud Vincentium et Iohannem de Monsterolio

Ln. 52. Ratherus Veronens. exc. ex dialogo confessionali 21 p. 264 Ball.

Ln. 52. idem de translat. s. Metronis 7 p. 311

Ln. 52. Vincentius Bellovacensis specul. histor. VII 68

Ln. 52. Iohannes de Monsterolio epist. 75 [apud Martevium vett. scriptt. ampl. coll. II 1458-b]

Ln. 59 sq. imitatus est Persius 2, 8—10: ‘‘mens bona, fama, fides!’ — haec clare et ut audiat hospes: ilia sibi introrsum et sub lingua murmurat: ‘o si ebulliat patruus praeclarum funus!..’

Ln. 60. cf Pers. 5, 184: ‘labra moves tacitus’

Ln. 60 sq. ‘pulchra — videri’ Ioannes Saresberiensis epist. 250

Ln. 61. ‘da ... da’ cf. Pers. 2, 45 sq.

Ln. 62. cf ecbas. capt. 120: ‘peccatis noctem, quin fraudibus obice nubem’

Ln. 64. cf Persius 5, 111: ‘inque luto fixum possit transcendere nummun’

Ln. 67 sq. Hildebertus moral. philos. p. 990

Ln. 72. Priscianus instit. V 6, 34; VI 14, 76

Ln. 72. ‘portet — penusque’ Servius ad Aen. I 703

Ln. 73. sq ‘Pentheu, rector Thebarum’

Ln. 73. Priscianus instit. VII 5, 17

Ln. 73. cf Auson. ed. 16, 1: ‘vir bonus et sapiens’

Ln. 73—75. ‘Vir bonus et prudens. audebit dicere peutheu Rector thebarum quid me perferre pati est Indignum temptas’

Ln. 73—75. loril. Basil. F IV 38

Ln. 77. cf ecbas. capt. 1181: ‘compedibus tales num sub custode tenebit?’

Ln. 78. glossarium Mai [classic. auct. VIII 562]

Ln. 79. Ioannes Victoriensis V 8 p. 408 B.: ‘et Oratius dicit: mors ultima linea ream’

Ln. 79. tractat. de duce Ernesto 21 [VII 219 Haupt.]: ‘mors ultima linea rerum’

Ad graece scripta legenda typus graecus extrahe


GAI M. SEVER • MMDCCLX • MMDCCLXVII