Q. HORATIUS FLACCUS • OPERA ET COMMENTARII
CARM. ICARM. IICARM. IIICARM. IVCARM. SAEC.EP.SERM. ISERM. IIEPIST. IEPIST. IIA. P.

varia lectio et testimonia


opus et commentarii • varialectio et testimonia • prosodia et metra
1      d. iamdudum ausculto et cupiens tibi dicere servos
d. iamdudum ausculto et cupiens tibi dicere servos
d. iamdudum ausculto et cupiens tibi dicere servos
d. iamdudum ausculto et cupiens tibi dicere servos
d. iamdudum ausculto et cupiens tibi dicere servos
 
iam dudum
auscultamhic adsto
at
mihi dicere servum
serrusservus
 
2      pauca reformido. h. davusne? d. ita, davus, amicum
pauca reformido. h. davusne? d. ita, davus, amicum
pauca reformido. h. davusne? d. ita, davus, amicum
 
pauca.’ ‘reformido.’
dausne
 
3      mancipium domino et frugi quod sit satis, hoc est,
mancipium domino et frugi quod sit satis, hoc est,
 
quo ad
hic
 
4      ut vitale putes. h. age libertate decembri,
ut vitale putes. h. age libertate decembri,
ut vitale putes. h. age libertate decembri,
 
nil taletu id talevix tale
vita reputes
 
5      quando ita maiores voluerunt, utere: narra.  
6      d. pars hominum vitiis gaudet constanter et urget
d. pars hominum vitiis gaudet constanter et urget
 
viciis
urguet
 
7      propositum; pars multa natat, modo recta capessens,
 
capescenscapessans
 
8      interdum pravis obnoxia. saepe notatus
interdum pravis obnoxia. saepe notatus
interdum pravis obnoxia. saepe notatus
 
parvis
obnoxa
sepe
 
9      cum tribus anellis, modo laeva priscus inani
 
leva
 
10      vixit inaequalis, clavum ut mutaret in horas,
vixit inaequalis, clavum ut mutaret in horas,
vixit inaequalis, clavum ut mutaret in horas,
vixit inaequalis, clavum ut mutaret in horas,
 
inequalesinequalis
claumclavomcluum
motar&
in orasinoras
 
11      aedibus ex magnis subito se conderet unde
aedibus ex magnis subito se conderet unde
 
edibus
subit
 
12      mundior exiret vix libertinus honeste;
 
honestae
 
13      iam moechus romae, iam mallet doctus athenis
iam moechus romae, iam mallet doctus athenis
iam moechus romae, iam mallet doctus athenis
 
maechusmechusmoecdus
doctor
adhenis
 
14      vivere, vortumnis quotquot sunt natus iniquis.
vivere, vortumnis quotquot sunt natus iniquis.
vivere, vortumnis quotquot sunt natus iniquis.
 
vertumnisvortunnis
quod quodquot quotquot tot
sternatus
 
15      scurra volanerius, postquam illi iusta cheragra
scurra volanerius, postquam illi iusta cheragra
 
ius sta
chiragrachyragraciragracyragra
 
16      contudit articulos, qui pro se tolleret atque
contudit articulos, qui pro se tolleret atque
 
contigitcontulitcontundit
tollere
 
17      mitteret in phimu(m) talos, mercede diurna
mitteret in phimum talos, mercede diurna
 
in fimumin phymumin pirgumin pyrguminfimuminphirgum
 
18      conductum pavit: quanto constantior isdem
conductum pavit: quanto constantior isdem
 
patuit
idemijsdem
 
19      in vitiis, tanto levius miser ac prior illo
in vitiis, tanto levius miser ac prior illo
in vitiis, tanto levius miser ac prior illo
in vitiis, tanto levius miser ac prior illo
in vitiis, tanto levius miser ac prior illo
 
viciis
est melius
tam nobiliustanto minus et
acrioracrius
ille
 
20      qui iam contento, iam laxo fune laborat.
qui iam contento, iam laxo fune laborat.
qui iam contento, iam laxo fune laborat.
qui iam contento, iam laxo fune laborat.
qui iam contento, iam laxo fune laborat.
 
quam
ia contento
iam contento, quamtam contento, quam
contempto
 
21      h. non dices hodie, quorsum haec tam putida tendant,
h. non dices hodie, quorsum haec tam putida tendant,
 
non dices, hodie quorsum
hae
 
22      furcifer? d. ad te, inquam. h. quo pacto, pessime? d. laudas
 
laudes
 
23      fortunam et mores antiquae plebis, et idem,
fortunam et mores antiquae plebis, et idem,
 
antique
at idem
 
24      siquis ad illa deus subito te agat, usque recuses,
 
agat ireagat isseagat usque
 
25      aut quia non sentis, quod clamas, rectius esse,  
26      aut quia non firmus rectum defendis et haeres
aut quia non firmus rectum defendis et haeres
aut quia non firmus rectum defendis et haeres
 
infirmus
et
haerisheres
 
27      nequiquam caeno cupiens evellere plantam.
nequiquam caeno cupiens evellere plantam.
 
ne quitquamnequiñquam
ceno
 
28      romae rus optas; absentem rusticus urbem
romae rus optas; absentem rusticus urbem
 
romaerusromerus
obtas
 
29      tollis ad astra levis. si nusquam es forte vocatus
tollis ad astra levis. si nusquam es forte vocatus
 
si nemosin usquamsinus quamsinusquam
si nemo forte vocavit
 
30      ad cenam, laudas securum holus ac, velut usquam
ad cenam, laudas securum holus ac, velut usquam
ad cenam, laudas securum holus ac, velut usquam
ad cenam, laudas securum holus ac, velut usquam
 
cænam
olus
velud
escamusque
 
31      vinctus eas, ita te felicem dicis amasque,
vinctus eas, ita te felicem dicis amasque,
vinctus eas, ita te felicem dicis amasque,
vinctus eas, ita te felicem dicis amasque,
 
unctusvictus
invitus easvitassesvix fugias
eas.
amesque
 
32      quod nusquam tibi sit potandum. iusserit ad se
quod nusquam tibi sit potandum. iusserit ad se
 
numquam
viserit
 
33      maecenas serum sub lumina prima venire
maecenas serum sub lumina prima venire
 
maecaenasmecaenasmecenasmicenas
serusolum
 
34      convivam: ‘nemon oleum fert ocius? ecquis
convivam: ‘nemon oleum fert ocius? ecquis
convivam: ‘nemon oleum fert ocius? ecquis
convivam: ‘nemon oleum fert ocius? ecquis
 
cum vivam
feret
otius
et quishaec quis
 
35      audit?’ cum magno blateras clamore fugisque.
audit?’ cum magno blateras clamore fugisque.
audit?’ cum magno blateras clamore fugisque.
 
magna
laterasplateras
furisque
 
36      mulvius et scurrae, tibi non referenda precati,
mulvius et scurrae, tibi non referenda precati,
 
milvius
currae
 
37      discedunt. ‘etenim fateor me’ dixerit ille  
38      ‘duci ventre levem, nasum nidore supinor,
 
supinisupinosuppinor
 
39      inbecillus, iners, siquid vis, adde, popino.
 
imbecillusinbecillis
 
40      tu cum sis quod ego et fortassis nequior, ultro
 
ultra
 
41      insectere velut melior verbisque decoris
insectere velut melior verbisque decoris
 
velud
vebisne
 
42      obvolvas vitium?’ quid, si me stultior ipso
obvolvas vitium?’ quid, si me stultior ipso
obvolvas vitium?’ quid, si me stultior ipso
obvolvas vitium?’ quid, si me stultior ipso
 
obvolvesobvolvis
sine
astutior
ipse
 
43      quingentis empto drachmis deprenderis? aufer
quingentis empto drachmis deprenderis? aufer
quingentis empto drachmis deprenderis? aufer
 
emptisemptos
dracmisdragmis
dependerisdephenderis
 
44      me voltu terrere; manum stomachumque teneto,
me voltu terrere; manum stomachumque teneto,
 
vultu
manu
 
45      dum quae crispini docuit me ianitor edo.
dum quae crispini docuit me ianitor edo.
 
dumqaedumque
chrispinicrisippicrissippicrysippi
 
46      te coniunx aliena capit, meretricula davum:
te coniunx aliena capit, meretricula davum:
te coniunx aliena capit, meretricula davum:
 
coniuxiunx
si aliena
clavum
 
47      peccat uter nostrum cruce dignius? acris ubi me
peccat uter nostrum cruce dignius? acris ubi me
 
crece
dignus
 
48      natura intendit, sub clara nuda lucerna
natura intendit, sub clara nuda lucerna
 
incendit
lucerna nuda
 
49      quaecumque excepit turgentis verbera caudae
quaecumque excepit turgentis verbera caudae
quaecumque excepit turgentis verbera caudae
quaecumque excepit turgentis verbera caudae
 
quecumque
accepitexcaepitexcipitexcoepit
excipit urgentis se
turientisurgentis
 
50      clunibus aut agitavit equum lasciva supinum,
clunibus aut agitavit equum lasciva supinum,
 
aequmequm
suppinum
 
51      dimittit neque famosum neque sollicitum, ne  
52      ditior aut formae melioris meiat eodem.
ditior aut formae melioris meiat eodem.
ditior aut formae melioris meiat eodem.
 
didtior
forme
edem
 
53      tu cum proiectis insignibus, anulo equestri
 
tecum
 
54      romanoque habitu, prodis ex iudice dama,
 
clamadamma
 
55      turpis odoratum caput obscurante lacerna,
 
lucerna
 
56      non es quod simulas? metuens induceris atque
non es quod simulas? metuens induceris atque
 
simulas,
educeris
 
57      altercante libidinibus tremis ossa pavore.
 
aliter candentealtercantibusalternante
 
58      quid refert, uri virgis ferroque necari
quid refert, uri virgis ferroque necari
quid refert, uri virgis ferroque necari
quid refert, uri virgis ferroque necari
 
refertum
referturreferturi
uniurgi
vinciri urivirgis uri
 
59      auctoratus eas, an turpi clausus in arca,
auctoratus eas, an turpi clausus in arca,
 
turbi
archa
 
60      quo te demisit peccati conscia erilis,
quo te demisit peccati conscia erilis,
quo te demisit peccati conscia erilis,
 
dimisit
demisit pectati conscia erilisdemisit pectati conscia herilispeccati conscia herilis demisitpeccati demisit conscia herilispeccatis dimisit conscia herilis
herilis
 
61      contractum genibus tangas caput? estne marito
contractum genibus tangas caput? estne marito
 
contractucontractu ut
capud
 
62      matronae peccantis in ambo iusta potestas,
 
ambos
 
63      in corruptorem vel iustior? illa tamen se
 
etenim
 
64      non habitu mutatve loco peccatve superne,
non habitu mutatve loco peccatve superne,
non habitu mutatve loco peccatve superne,
non habitu mutatve loco peccatve superne,
 
motatve
peccatve loco mutatve
peccatnepeccatquespectetque
pudentersequens, tesupermaesupernaesuperbesupine
 
65      cum te formidet mulier neque credat amanti.
cum te formidet mulier neque credat amanti.
cum te formidet mulier neque credat amanti.
 
se
formidat
credit
 
66      ibis sub furcam prudens dominoque furenti
ibis sub furcam prudens dominoque furenti
 
imprudens
prudenti
 
67      conmittes rem omnem et vitam et cum corpore famam
conmittes rem omnem et vitam et cum corpore famam
conmittes rem omnem et vitam et cum corpore famam
 
commitesconmittas
famam et cum corpore vitam
cum
 
68      evasti: credo, metues doctusque cavebis:
evasti: credo, metues doctusque cavebis:
 
evasit
doctus metuensquemetuens doctusque
 
69      quaeres, quando iterum paveas iterumque perire
quaeres, quando iterum paveas iterumque perire
quaeres, quando iterum paveas iterumque perire
 
quae resquaerisqueresqueris
iterum
pecces
 
70      possis, o totiens servus. quae belua ruptis,
possis, o totiens servus. quae belua ruptis,
possis, o totiens servus. quae belua ruptis,
possis, o totiens servus. quae belua ruptis,
 
tocienstocies
servos
que
belvarua
 
71      cum semel effugit, reddit se prava catenis?
cum semel effugit, reddit se prava catenis?
 
se me
pravepriva
 
72      ‘non sum moechus’ ais. neque ego hercule fur, ubi vasa
‘non sum moechus’ ais. neque ego hercule fur, ubi vasa
‘non sum moechus’ ais. neque ego hercule fur, ubi vasa
‘non sum moechus’ ais. neque ego hercule fur, ubi vasa
 
mechusmoecusmoelchus
aioait
ercule
visa
 
73      praetereo sapiens argentea. tolle periclum:
praetereo sapiens argentea. tolle periclum:
 
pretereopretero
perictum
 
74      iam vaga prosiliet frenis natura remotis.
iam vaga prosiliet frenis natura remotis.
iam vaga prosiliet frenis natura remotis.
 
tunc
prosiluit
nata
 
75      tune mihi dominus, rerum imperiis hominumque  
76      tot tantisque minor, quem ter vindicta quaterque  
77      inposita haud umquam misera formidine privet?
inposita haud umquam misera formidine privet?
inposita haud umquam misera formidine privet?
inposita haud umquam misera formidine privet?
 
imposita
haut
unquam
brivatprivat
 
78      adde super, dictis quod non levius valeat; nam,
 
supra
 
79      sive vicarius est, qui servo paret, uti mos
sive vicarius est, qui servo paret, uti mos
 
paratparet par
ut est mosut imos
 
80      vester ait, seu conservus, tibi quid sum ego? nempe
vester ait, seu conservus, tibi quid sum ego? nempe
vester ait, seu conservus, tibi quid sum ego? nempe
 
agit
conservos
quod
 
81      tu, mihi qui imperitas, aliis servis miser atque
tu, mihi qui imperitas, aliis servis miser atque
 
inperitas
alii
 
82      duceris ut nervis alienis mobile lignum.
duceris ut nervis alienis mobile lignum.
 
duceres
signum
 
83      quisnam igitur liber? sapiens sibi qui imperiosus,
quisnam igitur liber? sapiens sibi qui imperiosus,
 
quis nam
que
 
84      quem neque pauperies neque mors neque vincula terrent,  
85      responsare cupidinibus, contemnere honores
responsare cupidinibus, contemnere honores
 
contempnere
honorem
 
86      fortis, et in se ipso totus, teres atque rotundus,
fortis, et in se ipso totus, teres atque rotundus,
 
totus teres,
terr&
 
87      externi nequid valeat per leve morari,
externi nequid valeat per leve morari,
 
ne quit
perlevaperleveplevet
 
88      in quem manca ruit semper fortuna. potesne
 
manna
 
89      ex his ut proprium quid noscere? quinque talenta
 
propium
 
90      poscit te mulier, vexat foribusque repulsum  
91      perfundit gelida, rursus vocat: eripe turpi  
92      colla iugo liber, ‘liber sum’ dic age. non quis.
 
liber
 
93      urget enim dominus mentem non lenis et acris
urget enim dominus mentem non lenis et acris
 
urguet
acres
 
94      subiectat lasso stimulos versatque negantem.
subiectat lasso stimulos versatque negantem.
subiectat lasso stimulos versatque negantem.
subiectat lasso stimulos versatque negantem.
 
lasso, stimulos
stimulus
vexatque
neganti
 
95      vel cum pausiaca torpes, insane, tabella,
vel cum pausiaca torpes, insane, tabella,
 
topenstorp&
insanæ
 
96      qui peccas minus atque ego, cum fulvi rutubaeque
qui peccas minus atque ego, cum fulvi rutubaeque
 
quid
ego
 
97      aut pacideiani contento poplite miror
aut pacideiani contento poplite miror
 
paci deianipacidae iampacidianiplacidae ianiplacide ianiplacideaniplacidi ianiplacidiani
contempto
 
98      proelia rubrica picta aut carbone, velut si
proelia rubrica picta aut carbone, velut si
 
praelia
velud
 
99      re vera pugnent, feriant vitentque moventes
 
morientesmoventis
 
100      arma viri? nequam et cessator davus; at ipse
arma viri? nequam et cessator davus; at ipse
 
et
daus
 
101      subtilis veterum iudex et callidus audis.
subtilis veterum iudex et callidus audis.
 
v&eret
calidus
 
102      nil ego, si ducor libo fumante: tibi ingens
nil ego, si ducor libo fumante: tibi ingens
 
nihil
seductorsi ductor
 
103      virtus atque animus cenis responsat opimis?
virtus atque animus cenis responsat opimis?
virtus atque animus cenis responsat opimis?
 
caenis
respondat
opinis
 
104      obsequium ventris mihi perniciosius est cur?
 
perniciosuspernitiosiuspernitiosus
 
105      tergo plector enim. qui tu inpunitior illa,
tergo plector enim. qui tu inpunitior illa,
tergo plector enim. qui tu inpunitior illa,
tergo plector enim. qui tu inpunitior illa,
tergo plector enim. qui tu inpunitior illa,
 
tergo plector. enim qui
qui dumquidquid tu
tu
impiniciorimpunitiorinpunicior
ulla
 
106      quae parvo sumi nequeunt, obsonia captas?
quae parvo sumi nequeunt, obsonia captas?
quae parvo sumi nequeunt, obsonia captas?
 
que
aruosum in
ipsoniaopsonia
 
107      nempe inamarescunt epulae sine fine petitae
 
petite
 
108      inlusique pedes vitiosum ferre recusant
inlusique pedes vitiosum ferre recusant
inlusique pedes vitiosum ferre recusant
inlusique pedes vitiosum ferre recusant
 
collapsiqueillusiqueinclusiqueinflatiquelassatique
illuduntque pedes vitiosum et ferre
pedes
viciosum
 
109      corpus. an hic peccat, sub noctem qui puer uvam
corpus. an hic peccat, sub noctem qui puer uvam
 
peccavit
nocte
 
110      furtiva mutat strigili: qui praedia vendit,
furtiva mutat strigili: qui praedia vendit,
furtiva mutat strigili: qui praedia vendit,
 
furtivam
motat
predia
 
111      nil servile gulae parens habet? adde, quod idem
nil servile gulae parens habet? adde, quod idem
 
servire
gule
 
112      non horam tecum esse potes, non otia recte
non horam tecum esse potes, non otia recte
 
putes
ocia
 
113      ponere teque ipsum vitas fugitivus et erro,
ponere teque ipsum vitas fugitivus et erro,
ponere teque ipsum vitas fugitivus et erro,
 
vitans
fugitivos
et errasut errasut erro
 
114      iam vino quaerens, iam somno fallere curam,
 
querens
 
115      frustra: nam comes atra premit sequiturque fugacem.
 
sequturque
 
116      h. unde mihi lapidem? d. quorsum est opus? h. unde sagittas?  
117      d. aut insanit homo aut versus facit. h. ocius hinc te
 
otius
 
118      ni rapis, accedes opera agro nona sabino.
 
nova
 

TESTIMONIA


Ln. 1. cf ecbasis captivi v. 123: ‘iam dudum ausculto, sed dicere plura retardo’

Ln. 4. ‘age libertate decembri’ Acr. ad eerm. II 7, 39

Ln. 4. cf Ioann. Saresber. policr. lib. I prol. [III 14 Giles]: ‘sic dum corrigat Horatius, etiam semis, ut decembri libertate utantur, indulget’

Ln. 6—8. ‘pars — obnoxia’ Hildebert. moral. philos. p. 979

Ln. 14. Prisc. XVII 7, 45

Ln. 15—16. cf. Pers. 5, 59 sq.: ‘sed cum lapidosa cheragra fregerit articulos’

Ln. 24. cf Auson. epist. 4, 31: ‘subsidisque fero? moneo tamen, usque recuses’

Ln. 34. ‘conuiuam — ocius’ florileg. Nostradam. 188

Ln. 35. ‘magno — furisque’ florileg. Cusanum (non Nostradam.) ‘magno blateras clamore’

Ln. 35. Eutychis ars II 13 p. 481 K.

Ln. 35—36. ‘dicimus etiam hic mulius, lii, pro custode mulorum; unde Horatius: blateras clamore (clamo cod.) fugisque † mulius’

Ln. 35—36. glossar. Mai class. auct. VIII 340

Ln. 36. ‘tibi — precati’ Prisc. XVIIl 25, 230

Ln. 39. glossar. Mai class. auct. VIII 424

Ln. 40. florileg. Nostradam. 188

Ln. 41—42. ‘verbisque — vitium’ schol. Pers. 5, 106

Ln. 58. cf Senec. epist. 37, 1: ‘uri vinciri ferroque necari’

Ln. 74. cf ecbasis captivi v. 1040: ‘tunc vaga prosiluit frenis natura remotis’

Ln. 85. ‘ut supra: responsare cupidinibus’ Porph. ad II 7, 104

Ln. 86. Augustin. de quantitate animae 27 [I 414-c Ben.]

Ln. 86. cf Auson. ed. 16, 5 eq. ‘securus, mundi instar habens, teres atque rotundas externae nequid labris per levia sidat’

Ln. 88. ‘in — fortuna’ florileg. Parisin. 8069 Nostradam. 188

Ln. 92. colla iugo liber, ‘liber sum’ dic age. non quis.

Ln. 107. Hildebert. moral. philos. 985

Ln. 109—110. ‘an — strigili?’ Prisc. VII 14, 70

Ln. 113. ‘et hic erro, nis. i. vagus quilibet et instabilis; unde Horatius in sermonibus: teque — erro’ gloss. Mai class. auct. VIII 186

Ad graece scripta legenda typus graecus extrahe


GAI M. SEVER • MMDCCLX • MMDCCLXVII