Q. HORATIUS FLACCUS • OPERA ET COMMENTARII
CARM. ICARM. IICARM. IIICARM. IVCARM. SAEC.EP.SERM. ISERM. IIEPIST. IEPIST. IIA. P.

varia lectio et testimonia


opus et commentarii • varialectio et testimonia • prosodia et metra
1      hoc erat in votis: modus agri non ita magnus,  
2      hortus ubi et tecto vicinus iugis aquae fons
hortus ubi et tecto vicinus iugis aquae fons
hortus ubi et tecto vicinus iugis aquae fons
 
ortus
tectus
atque
 
3      et paulum silvae super his foret. auctius atque  
4      di melius fecere. bene est. nil amplius oro,
di melius fecere. bene est. nil amplius oro,
di melius fecere. bene est. nil amplius oro,
 
dii
nihil
optoorto
 
5      maia nate, nisi ut propria haec mihi munera faxis.
maia nate, nisi ut propria haec mihi munera faxis.
maia nate, nisi ut propria haec mihi munera faxis.
 
hec
haec
faxasfixis
 
6      si neque maiorem feci ratione mala rem  
7      nec sum facturus vitio culpave minorem,
 
culpaque
 
8      si veneror stultus nihil horum ‘o si angulus ille
 
sive neror
 
9      proximus accedat, qui nunc denormat agellum!’
 
deformatdinormat
 
10      ‘o si urnam argenti fors quae mihi monstret, ut illi,
‘o si urnam argenti fors quae mihi monstret, ut illi,
‘o si urnam argenti fors quae mihi monstret, ut illi,
‘o si urnam argenti fors quae mihi monstret, ut illi,
 
o
fors quamforsqueforsve
aliqua
illeolim
 
11      thesauro invento qui mercennarius agrum
thesauro invento qui mercennarius agrum
 
thensaurotres aurotresauro
moxquem
 
12      illum ipsum mercatus aravit, dives amico
illum ipsum mercatus aravit, dives amico
illum ipsum mercatus aravit, dives amico
illum ipsum mercatus aravit, dives amico
illum ipsum mercatus aravit, dives amico
 
ipse illumipsum illum
arævit
amicus
 
13      hercule!’, si quod adest gratum iuvat, hac prece te oro:
hercule!’, si quod adest gratum iuvat, hac prece te oro:
 
quid
achoc
 
14      pingue pecus domino facias et cetera praeter
pingue pecus domino facias et cetera praeter
pingue pecus domino facias et cetera praeter
 
pectus
caetera
preter
 
15      ingenium, utque soles, custos mihi maximus adsis.
ingenium, utque soles, custos mihi maximus adsis.
 
solis
assis
 
16      ergo ubi me in montes et in arcem ex urbe removi,
ergo ubi me in montes et in arcem ex urbe removi,
 
montis
ut in arcem ex urbe recepi
 
17      quid prius inlustrem saturis musaque pedestri?
quid prius inlustrem saturis musaque pedestri?
 
illustrem
satirissatyris
 
18      nec mala me ambitio perdit nec plumbeus auster
 
me
 
19      autumnusque gravis, libitinae quaestus acerbae.
autumnusque gravis, libitinae quaestus acerbae.
autumnusque gravis, libitinae quaestus acerbae.
autumnusque gravis, libitinae quaestus acerbae.
 
autumnusveautumpnusque
libithinaelibitine
questus
acerbe
 
20      matutine pater, seu iane libentius audis,
 
matutinae
 
21      unde homines operum primos vitaeque labores
 
primos operum
 
22      instituunt – sic dis placitum, – tu carminis esto
 
diis
 
23      principium. romae sponsorem me rapis: ‘eia,
principium. romae sponsorem me rapis: ‘eia,
 
romaromam
heia
 
24      ne prior officio quisquam respondeat, urge.’
ne prior officio quisquam respondeat, urge.’
 
officitio
properaurgesurgue
 
25      sive aquilo radit terras seu bruma nivalem  
26      interiore diem gyro trahit, ire necesse est.
 
giro
 
27      postmodo quod mi obsit clare certumque locuto
postmodo quod mi obsit clare certumque locuto
postmodo quod mi obsit clare certumque locuto
postmodo quod mi obsit clare certumque locuto
postmodo quod mi obsit clare certumque locuto
postmodo quod mi obsit clare certumque locuto
 
post modopostmodum
quid
mihi
mi
multumque
locutulocutalocutilocutum
 
28      luctandum in turba et facienda iniuria tardis.  
29      ‘quid tibi vis, insane?’ et ‘quam rem agis?’ inprobus urget
‘quid tibi vis, insane?’ et ‘quam rem agis?’ inprobus urget
‘quid tibi vis, insane?’ et ‘quam rem agis?’ inprobus urget
‘quid tibi vis, insane?’ et ‘quam rem agis?’ inprobus urget
‘quid tibi vis, insane?’ et ‘quam rem agis?’ inprobus urget
‘quid tibi vis, insane?’ et ‘quam rem agis?’ inprobus urget
‘quid tibi vis, insane?’ et ‘quam rem agis?’ inprobus urget
 
tibi
quas res
quas res agis insane?’
agit
agis
improbus
urgesurguet
 
30      iratis precibus, ‘tu pulses omne quod obstat,
iratis precibus, ‘tu pulses omne quod obstat,
iratis precibus, ‘tu pulses omne quod obstat,
iratis precibus, ‘tu pulses omne quod obstat,
iratis precibus, ‘tu pulses omne quod obstat,
 
iratus
precibus?
pollo valeas, cave valeas et similia dictu
plusespulsaspulset
obstet
 
31      ad maecenatem memori si mente recurras.’
ad maecenatem memori si mente recurras.’
ad maecenatem memori si mente recurras.’
 
mecaenatemmecenatem
memeri
recurras?
 
32      hoc iuvat et melli est, non mentiar. at simul atras
hoc iuvat et melli est, non mentiar. at simul atras
hoc iuvat et melli est, non mentiar. at simul atras
hoc iuvat et melli est, non mentiar. at simul atras
hoc iuvat et melli est, non mentiar. at simul atras
 
melmelius
mentior
ac simulad simulet simul
sim vesimue
acrasaltas
 
33      ventum est esquilias, aliena negotia centum
ventum est esquilias, aliena negotia centum
 
ventumst
aequiliasaesquiliasesquillasexquilias
 
34      per caput et circa saliunt latus. ‘ante secundam
per caput et circa saliunt latus. ‘ante secundam
 
capud
secundas
 
35      roscius orabat sibi adesses ad puteal cras.’
 
quam te reverti
 
36      ‘de re communi scribae magna atque nova te
‘de re communi scribae magna atque nova te
 
scribe
nova renova taenovantenovarenovataenovate
 
37      orabant hodie meminisses, quinte, reverti.’
orabant hodie meminisses, quinte, reverti.’
orabant hodie meminisses, quinte, reverti.’
 
orabat
hodie ut
quin o tequincte
 
38      inprimat his cura maecenas signa tabellis.’
‘inprimat his cura maecenas signa tabellis.’
‘inprimat his cura maecenas signa tabellis.’
 
imprimat
mecenas
tabellas
 
39      dixeris: ‘experiar’: ‘si vis, potes,’ addit et instat.  
40      septimus octavo propior iam fugerit annus,
 
praeterit
 
41      ex quo maecenas me coepit habere suorum
ex quo maecenas me coepit habere suorum
 
maecænasmecaenasmecenas
cepit
 
42      in numero, dumtaxat ad hoc, quem tollere raeda
in numero, dumtaxat ad hoc, quem tollere raeda
 
dum taxitdum taxat
rædaredarhaeda
 
43      vellet iter faciens et cui concredere nugas
 
congredere
 
44      hoc genus: ‘hora quota est?’ ‘thraex est gallina syro par?’
hoc genus: ‘hora quota est?’ ‘thraex est gallina syro par?’
hoc genus: ‘hora quota est?’ ‘thraex est gallina syro par?’
hoc genus: ‘hora quota est?’ ‘thraex est gallina syro par?’
hoc genus: ‘hora quota est?’ ‘thraex est gallina syro par?’
hoc genus: ‘hora quota est?’ ‘thraex est gallina syro par?’
 
gens
hora
thræxthraex anthraxthrextraxtraxetrex
callina
siro
 
45      ‘matutina parum cautos iam frigora mordent’,  
46      et quae rimosa bene deponuntur in aure.
et quae rimosa bene deponuntur in aure.
 
disponuntur
aurae
 
47      per totum hoc tempus subiectior in diem et horam  
48      invidiae noster. ludos spectaverat, una
invidiae noster. ludos spectaverat, una
 
invidiae noster ludosinvidiae; noster ludosinvidie noster ludos
spectaverit
 
49      luserat in campo: ‘fortunae filius’ omnes.
luserat in campo: ‘fortunae filius’ omnes.
 
lusæratluserit
fortune
 
50      frigidus a rostris manat per compita rumor:
 
competa
 
51      quicumque obvius est, me consulit: ‘o bone – nam te
quicumque obvius est, me consulit: ‘o bone – nam te
 
quicunque
namque
 
52      scire, deos quoniam propius contingis oportet, –
 
proprius
 
53      numquid de dacis audisti?’ ‘nil equidem.’ ‘ut tu
numquid de dacis audisti?’ ‘nil equidem.’ ‘ut tu
 
clacis
nihil
 
54      semper eris derisor.’ ‘at omnes di exagitent me,
semper eris derisor.’ ‘at omnes di exagitent me,
semper eris derisor.’ ‘at omnes di exagitent me,
semper eris derisor.’ ‘at omnes di exagitent me,
semper eris derisor.’ ‘at omnes di exagitent me,
semper eris derisor.’ ‘at omnes di exagitent me,
semper eris derisor.’ ‘at omnes di exagitent me,
 
derissor
ad
omnnisomneis
dii
dieru exagitentdierumagitentdiexexagitent
exagitant
te
 
55      si quicquam.’ ‘quid? militibus promissa triquetra
si quicquam.’ ‘quid? militibus promissa triquetra
si quicquam.’ ‘quid? militibus promissa triquetra
 
sic
quidquam
trequetra
 
56      praedia caesar an est itala tellure daturus?’
praedia caesar an est itala tellure daturus?’
praedia caesar an est itala tellure daturus?’
 
praemiapredia
cesar
etala
 
57      iurantem me scire nihil mirantur ut unum
iurantem me scire nihil mirantur ut unum
 
miraturmirtantur
et
 
58      scilicet egregii mortalem altique silenti.
scilicet egregii mortalem altique silenti.
 
egregiegregiei
silentii
 
59      perditur haec inter misero lux non sine votis:
perditur haec inter misero lux non sine votis:
 
perdiporgiturproditur
interea
 
60      o rus, quando ego te adspiciam quandoque licebit
o rus, quando ego te adspiciam quandoque licebit
o rus, quando ego te adspiciam quandoque licebit
 
aspitiam
 
61      nunc veterum libris, nunc somno et inertibus horis
nunc veterum libris, nunc somno et inertibus horis
nunc veterum libris, nunc somno et inertibus horis
nunc veterum libris, nunc somno et inertibus horis
 
v&erem liberis
sommo
etineribusinheritibus
hortisoris
 
62      ducere sollicitae iucunda oblivia vitae?
ducere sollicitae iucunda oblivia vitae?
ducere sollicitae iucunda oblivia vitae?
 
sollicite
iocunda
vite
 
63      o quando faba pythagorae cognata simulque
o quando faba pythagorae cognata simulque
o quando faba pythagorae cognata simulque
o quando faba pythagorae cognata simulque
 
quado
phitagoraepitagoraepithagoraepytagoraepythagoræpythagore
cognato
simulve
 
64      uncta satis pingui ponentur holuscula lardo?
uncta satis pingui ponentur holuscula lardo?
uncta satis pingui ponentur holuscula lardo?
uncta satis pingui ponentur holuscula lardo?
uncta satis pingui ponentur holuscula lardo?
 
uuncta
fabisfocissuis
pigue
ponuntur
oluscula
 
65      o noctes cenaeque deum, quibus ipse meique
 
caenaequecaenequecenequecoenaeque
 
66      ante larem proprium vescor vernasque procacis
 
lare
 
67      pasco libatis dapibus. prout cuique libido est,
 
cum ut
 
68      siccat inaequalis calices conviva solutus  
69      legibus insanis, seu quis capit acria fortis
 
cupit
 
70      pocula seu modicis uvescit laetius. ergo
pocula seu modicis uvescit laetius. ergo
pocula seu modicis uvescit laetius. ergo
 
seu
humescitvescit
laeciusleciuslentiusletius
 
71      sermo oritur, non de villis domibusve alienis,
 
semo
 
72      nec male necne lepos saltet; sed, quod magis ad nos
nec male necne lepos saltet; sed, quod magis ad nos
nec male necne lepos saltet; sed, quod magis ad nos
nec male necne lepos saltet; sed, quod magis ad nos
 
ne leposnec lepos
at edepos salt&ede pos saltetnec lene post saltetnecne nepos saltet
nepospos
set
 
73      pertinet et nescire malum est, agitamus, utrumne  
74      divitiis homines an sint virtute beati,
 
an sinan sitansin
 
75      quidve ad amicitias, usus rectumne, trahat nos
quidve ad amicitias, usus rectumne, trahat nos
 
ad
amiticias
 
76      et quae sit natura boni summumque quid eius.
et quae sit natura boni summumque quid eius.
 
que
es
 
77      cervius haec inter vicinus garrit anilis
cervius haec inter vicinus garrit anilis
cervius haec inter vicinus garrit anilis
cervius haec inter vicinus garrit anilis
 
cervuscurviusturpiusturvius
has
vicinasvicinovicinos
an illisanilesanilles
 
78      ex re fabellas. siquis nam laudat arelli
 
nam siquis
 
79      sollicitas ignarus opes, sic incipit: ‘olim  
80      rusticus urbanum murem mus paupere fertur
 
papere
 
81      accepisse cavo, veterem vetus hospes amicum,
 
accepisce
 
82      asper et attentus quaesitis, ut tamen artum
asper et attentus quaesitis, ut tamen artum
asper et attentus quaesitis, ut tamen artum
asper et attentus quaesitis, ut tamen artum
asper et attentus quaesitis, ut tamen artum
 
aspes
adtentusintentus
quesitis
atquevel
arcum
 
83      solveret hospitiis animum. quid multa? neque ille
 
hospitibus
 
84      sepositi ciceris nec longae invidit avenae,
sepositi ciceris nec longae invidit avenae,
 
sepositis
longe
 
85      aridum et ore ferens acinum semesaque lardi
 
semaesaquesemessaque
 
86      frusta dedit, cupiens varia fastidia cena
frusta dedit, cupiens varia fastidia cena
 
frustrafurta
caenaecaena
 
87      vincere tangentis male singula dente superbo,
 
sigula
 
88      cum pater ipse domus palea porrectus in horna
cum pater ipse domus palea porrectus in horna
 
ipsae
in ornain urnainorna
 
89      esset ador loliumque, dapis meliora relinquens.  
90      tandem urbanus ad hunc ‘quid te iuvat’ inquit, ‘amice,
tandem urbanus ad hunc ‘quid te iuvat’ inquit, ‘amice,
tandem urbanus ad hunc ‘quid te iuvat’ inquit, ‘amice,
 
adhuc
quod
inquid
 
91      praerupti nemoris patientem vivere dorso?
praerupti nemoris patientem vivere dorso?
praerupti nemoris patientem vivere dorso?
praerupti nemoris patientem vivere dorso?
praerupti nemoris patientem vivere dorso?
 
praeruptisprerupti
nec moris
ne moris
patientiam
torso
 
92      vis tu homines urbemque feris praeponere silvis?
vis tu homines urbemque feris praeponere silvis?
vis tu homines urbemque feris praeponere silvis?
 
vin tuvistu
preponere
solvis
 
93      carpe viam, mihi crede, comes, terrestria quando
carpe viam, mihi crede, comes, terrestria quando
 
carpe comes. terrestria fato
terestria
 
94      mortalis animas vivunt sortita neque ulla est
mortalis animas vivunt sortita neque ulla est
mortalis animas vivunt sortita neque ulla est
mortalis animas vivunt sortita neque ulla est
 
mortales
anima
viunt
sortitata
 
95      aut magno aut parvo leti fuga: quo, bone, circa,
aut magno aut parvo leti fuga: quo, bone, circa,
 
et letilaetiloetilecti
bene
 
96      dum licet, in rebus iucundis vive beatus,
dum licet, in rebus iucundis vive beatus,
 
iocundesiocundis
vivis
 
97      vive memor, quam sis aevi brevis.’ haec ubi dicta
 
hec
 
98      agrestem pepulere, domo levis exsilit; inde
agrestem pepulere, domo levis exsilit; inde
agrestem pepulere, domo levis exsilit; inde
 
agrestrem
cavo
domo. levis
 
99      ambo propositum peragunt iter, urbis aventes
ambo propositum peragunt iter, urbis aventes
 
inter
aventis
 
100      moenia nocturni subrepere. iamque tenebat
moenia nocturni subrepere. iamque tenebat
moenia nocturni subrepere. iamque tenebat
 
meniamoene
noctur
surrepe
 
101      nox medium caeli spatium, cum ponit uterque
 
coponitcumponit
 
102      in locuplete domo vestigia, rubro ubi cocco  
103      tincta super lectos canderet vestis eburnos
 
arderetcandescat
 
104      multaque de magna superessent fercula cena,
 
caenaecaenaecaenacenae
 
105      quae procul exstructis inerant hesterna canistris.
quae procul exstructis inerant hesterna canistris.
quae procul exstructis inerant hesterna canistris.
 
que
extructisinstructis
externa
 
106      ergo ubi purpurea porrectum in veste locavit
ergo ubi purpurea porrectum in veste locavit
 
ego
ubi
 
107      agrestem, veluti succinctus cursitat hospes  
108      continuatque dapes nec non verniliter ipsis
continuatque dapes nec non verniliter ipsis
continuatque dapes nec non verniliter ipsis
 
concinnatque
veralitervernaliter
ipseipsus
 
109      fungitur officiis, praelambens omne quod adfert.
fungitur officiis, praelambens omne quod adfert.
fungitur officiis, praelambens omne quod adfert.
 
offitiis
praegustanspraelamberepraelibanspraelibensprelambensprelibans
affertafflat
 
110      ille cubans gaudet mutata sorte bonisque
 
motata
 
111      rebus agit laetum convivam, cum subito ingens  
112      valvarum strepitus lectis excussit utrumque.
 
vallarum
 
113      currere per totum pavidi conclave magisque
 
conclade
 
114      exanimes trepidare, simul domus alta molossis
 
molosis
 
115      personuit canibus. tum rusticus: ‘haud mihi vita
personuit canibus. tum rusticus: ‘haud mihi vita
 
dum
atauthaut
 
116      est opus hac’ ait et ‘valeas: me silva cavosque
est opus hac’ ait et ‘valeas: me silva cavosque
est opus hac’ ait et ‘valeas: me silva cavosque
est opus hac’ ait et ‘valeas: me silva cavosque
 
ahhaec
agit
valeat
cavusquecuiusque
 
117      tutus ab insidiis tenui solabitur ervo.’
 
ininsidiis
 

TESTIMONIA


Ln. 1. cf Verg. Aen. XII 259: ‘’hoc erat, hoc, votis’ inquit ‘quod saepe petini’’

Ln. 20. Servius ad Aen. VII 607

Ln. 20. mythographus III tractat 4, 9

Ln. 20. ap. Mai. class. auct. III 81 = III 9 p. 170 Bod.

Ln. 27. Servius ad ecl. 1. 30

Ln. 31. Prisc. VII 12, 63

Ln. 40. ecbasis captivi v. 182

Ln. 45. cf anthol. Lat. nr. 1023, 1 M.: ‘ver erat, et blando mordentia frigora sensu’

Ln. 63. cf Seren. Sammon. c. 39 v. 741 (de faba): ‘Pythagorae cognata levi condita cumino’

Ln. 64. cf ecbasis captivi 626: ‘uncta satis spisso ponentur oluscula lardo’

Ln. 79—81. ‘olim — amicum’ Donat. ad Terenti Audr. V 4, 22

Ln. 80. cf praeexercitamina Prisciani grammatici ex Hermogene versa, de fabula 1, 1 p. 551 Halm.: ‘nisi sunt tamen ea (fabula) vetustissimi quoque auctores, ut Hesiodus Archilochus Horatius, Hesiodus quidem lusciniae, Archilochus autem vulpis, Horatius maris’

Ln. 80. Augustin. contra mendacium ad Consentium 28 [t. VI 465-f Ben.] et Isidor. origin. I 39: ‘ut apud Horatium mus loquitur muri’

Ln. 83 sq. ‘nec ciceris nec — avenac’ Quintilian. VIIII 3, 17

Ln. 86—87. cf. vita Benedicti abb. Cluseneis cap. 6 [Pertz XIIII = XII 201]: ‘ipse, ne cui aliquid desit, ministros hortatur, ac circuiendo providet omnia, cupiens varia, ut dicitur, fastidia vincere coena’

Ln. 95. cf ecbasis captivi v. 1133: ‘nec magna aut parvo leti fuga nulla erit antro’

Ln. 96. ecbasis captivi v. 165

Ln. 97. cf Pers. 5, 153: ‘vive memor leti, fugit hora’

Ln. 103. cf ecbasis captivi v. 655: ‘tincta super lectos candescat vestis eburnos’

Ln. 104 sq. — 107 sq. cf ecbasis captivi vv. 159—162: ‘continuansque dapes succinctus cursitat hospes, fungitur officiis nec non verniliter ipsis, multaque de magna creverunt fragmina coena, quae procul instructis inculcat habere canistris’

Ln. 107. cf ecbasis captivi v. 95: ‘cursitat ille strepens, paribus concurrere gaudens’

Ln. 109 sq. cf ecbasis captivi v. 156: ‘ille cubans gaudet, praelambens omne quod affert’

Ad graece scripta legenda typus graecus extrahe


GAI M. SEVER • MMDCCLX • MMDCCLXVII