Q. HORATIUS FLACCUS • OPERA ET COMMENTARII
CARM. ICARM. IICARM. IIICARM. IVCARM. SAEC.EP.SERM. ISERM. IIEPIST. IEPIST. IIA. P.

varia lectio et testimonia


opus et commentarii • varialectio et testimonia • prosodia et metra
1      ‘hoc quoque, tiresia, praeter narrata petenti
 
teresiatyresia
 
2      responde, quibus amissas reparare queam res  
3      artibus atque modis. quid rides?’ ‘iamne doloso
artibus atque modis. quid rides?’ ‘iamne doloso
 
iam netamnaetamne
dolosedolosos
 
4      non satis est ithacam revehi patriosque penatis
non satis est ithacam revehi patriosque penatis
non satis est ithacam revehi patriosque penatis
 
itacamitachamithicam
revechi
nepotes
 
5      adspicere?’ ‘o nulli quicquam mentite, vides ut
adspicere?’ ‘o nulli quicquam mentite, vides ut
 
aspicereasspicere
mentitae
 
6      nudus inopsque domum redeam te vate, neque illic
nudus inopsque domum redeam te vate, neque illic
 
redeat
redeam
 
7      aut apotheca procis intacta est aut pecus: atqui
aut apotheca procis intacta est aut pecus: atqui
 
autqui
penus
 
8      et genus et virtus, nisi cum re, vilior alga est.’
et genus et virtus, nisi cum re, vilior alga est.’
 
cure
est
 
9      quando pauperiem missis ambagibus horres,
 
quanto
 
10      accipe qua ratione queas ditescere. turdus  
11      sive aliud privum dabitur tibi, devolet illuc,
sive aliud privum dabitur tibi, devolet illuc,
sive aliud privum dabitur tibi, devolet illuc,
 
autut
aliquidaliquit
primum
 
12      res ubi magna nitet domino sene; dulcia poma
 
sine
 
13      et quoscumque feret cultus tibi fundus honores
et quoscumque feret cultus tibi fundus honores
 
quascumque
feres
 
14      ante larem gustet venerabilior lare dives.  
15      qui quamvis periurus erit, sine gente, cruentus
qui quamvis periurus erit, sine gente, cruentus
 
quam visquis
mente
 
16      sanguine fraterno, fugitivus, ne tamen illi
sanguine fraterno, fugitivus, ne tamen illi
 
fugitivos
nec tamennon tamen
 
17      tu comes exterior, si postulet, ire recuses.’  
18      utne tegam spurco damae latus? haud ita troiae
‘utne tegam spurco damae latus? haud ita troiae
‘utne tegam spurco damae latus? haud ita troiae
‘utne tegam spurco damae latus? haud ita troiae
 
at utut neviolentiavisnevisne at ut
damaae
authaut
troiatroie
 
19      me gessi, certans semper melioribus.’ ‘ergo
 
gesti
 
20      pauper eris.’ ‘fortem hoc animum tolerare iubebo;
 
videbo
 
21      et quondam maiora tuli. tu protinus, unde
et quondam maiora tuli. tu protinus, unde
et quondam maiora tuli. tu protinus, unde
et quondam maiora tuli. tu protinus, unde
 
maiore
attulitulit
tulisti
protenus
 
22      divitias aerisque ruam, dic, augur, acervos.’
divitias aerisque ruam, dic, augur, acervos.’
divitias aerisque ruam, dic, augur, acervos.’
 
aeris quae
eruam
struam
 
23      ‘dixi equidem et dico: captes astutus ubique
 
dicam
 
24      testamenta senum neu, si vafer unus et alter
 
neseu
 
25      insidiatorem praeroso fugerit hamo,
insidiatorem praeroso fugerit hamo,
 
fueritfugeris
amo
 
26      aut spem deponas aut artem inlusus omittas.
aut spem deponas aut artem inlusus omittas.
aut spem deponas aut artem inlusus omittas.
 
haut spemut spem
partem
illusus
 
27      magna minorve foro si res certabitur olim,  
28      vivet uter locuples sine gnatis, inprobus, ultro
vivet uter locuples sine gnatis, inprobus, ultro
vivet uter locuples sine gnatis, inprobus, ultro
 
vinctumvivetu
natis
improbus
 
29      qui meliorem audax vocet in ius, illius esto  
30      defensor; fama civem causaque priorem  
31      sperne, domi si gnatus erit fecundave coniux.
sperne, domi si gnatus erit fecundave coniux.
sperne, domi si gnatus erit fecundave coniux.
sperne, domi si gnatus erit fecundave coniux.
 
sernesterne
natus
faecundavefecundivefoecundave
coniunx
 
32      quinte’ puta aut ’publi’ – gaudent praenomine molles
‘quinte’ puta aut ’publi’ – gaudent praenomine molles
‘quinte’ puta aut ’publi’ – gaudent praenomine molles
‘quinte’ puta aut ’publi’ – gaudent praenomine molles
 
quin tequntequunte
putatputotite,
at
audent
 
33      auriculae – ‘tibi me virtus tua fecit amicum.
 
auricule
 
34      ius anceps novi, causas defendere possum;
ius anceps novi, causas defendere possum;
 
causa
possim
 
35      eripiet quivis oculos citius mihi quam te
eripiet quivis oculos citius mihi quam te
 
qui vis oculus citus
cicius
 
36      contemptum cassa nuce pauperet; haec mea cura est,
contemptum cassa nuce pauperet; haec mea cura est,
contemptum cassa nuce pauperet; haec mea cura est,
 
quassaquassam
ceu
curae
 
37      nequid tu perdas neu sis iocus.’ ire domum atque
 
locus
 
38      pelliculam curare iube; fi cognitor ipse,
pelliculam curare iube; fi cognitor ipse,
pelliculam curare iube; fi cognitor ipse,
 
pellicuram
ei fitetsisis
cogniturdefensor
 
39      persta atque obdura: seu rubra canicula findet
persta atque obdura: seu rubra canicula findet
 
perustapresta
finditfundet
 
40      infantis statuas, seu pingui tentus omaso
infantis statuas, seu pingui tentus omaso
infantis statuas, seu pingui tentus omaso
infantis statuas, seu pingui tentus omaso
 
infantes
pingui,
tantustenstensus
amasaamaso
 
41      furius hibernas cana nive conspuet alpis.
furius hibernas cana nive conspuet alpis.
furius hibernas cana nive conspuet alpis.
furius hibernas cana nive conspuet alpis.
 
furiasfusiusiuppiter
hybernasibernas
conspuesconspuitconsuit
alpasalpes
 
42      ‘nonne vides’ aliquis cubito stantem prope tangens  
43      inquiet, ‘ut patiens, ut amicis aptus, ut acer?’
 
paciens
 
44      plures adnabunt thynni et cetaria crescent.
plures adnabunt thynni et cetaria crescent.
 
annabunt
thinithinnithunnitinnitynni
 
45      sicui praeterea validus male filius in re
sicui praeterea validus male filius in re
sicui praeterea validus male filius in re
 
sic in
preterea
mele
 
46      praeclara sublatus aletur, ne manifestum
praeclara sublatus aletur, ne manifestum
praeclara sublatus aletur, ne manifestum
 
pleclarapreclara
nec
manifesti
 
47      caelibis obsequium nudet te, leniter in spem
 
celebiscelibiscelibus
 
48      adrepe officiosus, ut et scribare secundus
adrepe officiosus, ut et scribare secundus
adrepe officiosus, ut et scribare secundus
adrepe officiosus, ut et scribare secundus
adrepe officiosus, ut et scribare secundus
 
adripearrepearripe
offitiosus
et ututeiuti
et
adscribare
 
49      heres et, siquis casus puerum egerit orco,
heres et, siquis casus puerum egerit orco,
 
haeres
horcoorcho
 
50      in vacuom venias: perraro haec alea fallit.
in vacuom venias: perraro haec alea fallit.
in vacuom venias: perraro haec alea fallit.
in vacuom venias: perraro haec alea fallit.
 
vacuovacuuvacuum
hec
halea
fallet
 
51      qui testamentum tradet tibi cumque legendum,  
52      abnuere et tabulas a te removere memento,
 
abnuer&abnuele
 
53      sic tamen, ut limis rapias, quid prima secundo  
54      cera velit versu; solus multisne coheres,
cera velit versu; solus multisne coheres,
 
caeraceca
choaereschoerescohaerescohercescohertesdeest si
 
55      veloci percurre oculo. plerumque recoctus
veloci percurre oculo. plerumque recoctus
 
velo
recoctosrecoctum
 
56      scriba ex quinqueviro corvum deludet hiantem
scriba ex quinqueviro corvum deludet hiantem
scriba ex quinqueviro corvum deludet hiantem
scriba ex quinqueviro corvum deludet hiantem
 
scripascripe
ex quinquequinque viroquique viroquodque viro
cornum
deluditdiludet
 
57      captatorque dabit risus nasica corano.’  
58      ‘num furis? an prudens ludis me obscura canendo?’
‘num furis? an prudens ludis me obscura canendo?’
 
meo
obsecra
 
59      ‘o laertiade, quidquid dicam, aut erit aut non:
‘o laertiade, quidquid dicam, aut erit aut non:
 
laerciadelerciadelertiadaelertiade
quicquidquitquid
 
60      divinare etenim magnus mihi donat apollo.’
 
magnus donavitmihi donat magnusmihi magnus donat
 
61      ‘quid tamen ista velit sibi fabula, si licet, ede.’
‘quid tamen ista velit sibi fabula, si licet, ede.’
‘quid tamen ista velit sibi fabula, si licet, ede.’
‘quid tamen ista velit sibi fabula, si licet, ede.’
‘quid tamen ista velit sibi fabula, si licet, ede.’
 
tandem
sibi, fabula sic licet
scilicetsi placetsilic&
si libet, audi
edam
 
62      ‘tempore quo iuvenis parthis horrendus, ab alto
 
ivenis
 
63      demissum genus aenea, tellure marique
demissum genus aenea, tellure marique
 
dimissum
enaeaenea
 
64      magnus erit, forti nubet procera corano  
65      filia nasicae, metuentis reddere soldum.
 
nasicenassicae
 
66      tum gener hoc faciet: tabulas socero dabit atque
 
tutunc
 
67      ut legat orabit; multum nasica negatas
 
legator abit
 
68      accipiet tandem et tacitus leget invenietque
 
et
 
69      nil sibi legatum praeter plorare suisque.  
70      illud ad haec iubeo: mulier si forte dolosa
illud ad haec iubeo: mulier si forte dolosa
 
hec
iubaeo
 
71      libertusve senem delirum temperet, illis
 
delibrumdelyrum
 
72      accedas socius: laudes, lauderis ut absens.
 
accedataccedesaccedet
 
73      adiuvat hoc quoque, sed vincit longe prius ipsum
adiuvat hoc quoque, sed vincit longe prius ipsum
adiuvat hoc quoque, sed vincit longe prius ipsum
 
adiurat
set
vincet
 
74      expugnare caput. scribet mala carmina vecors:
expugnare caput. scribet mala carmina vecors:
expugnare caput. scribet mala carmina vecors:
 
expurgare
scribit
crimina
 
75      laudato. scortator erit: cave te roget; ultro
laudato. scortator erit: cave te roget; ultro
laudato. scortator erit: cave te roget; ultro
 
sortator
cavete
cavet eroget
 
76      penelopam facilis potiori trade.’ ‘putasne
 
pene lopaepene lopampenelopempenelopen
 
77      perduci poterit tam frugi tamque pudica,  
78      quam nequiere proci recto depellere cursu?’
quam nequiere proci recto depellere cursu?’
 
nequerenequivere
tecto
 
79      ‘venit enim magnum donandi parca iuventus
‘venit enim magnum donandi parca iuventus
‘venit enim magnum donandi parca iuventus
‘venit enim magnum donandi parca iuventus
 
indignummagnomansum
donanti
parataparta
parca
 
80      nec tantum veneris quantum studiosa culinae.
nec tantum veneris quantum studiosa culinae.
 
tandem
calinae
 
81      sic tibi penelope frugi est; quae si semel uno
sic tibi penelope frugi est; quae si semel uno
sic tibi penelope frugi est; quae si semel uno
sic tibi penelope frugi est; quae si semel uno
sic tibi penelope frugi est; quae si semel uno
 
si tibitalit tibi
pene lopæ
fruigi
que
unum
 
82      de sene gustarit tecum partita lucellum,
de sene gustarit tecum partita lucellum,
de sene gustarit tecum partita lucellum,
 
verum
partica
lucellia
 
83      ut canis a corio numquam absterrebitur uncto.
 
nunquam
 
84      me sene quod dicam factum est. anus inproba thebis
me sene quod dicam factum est. anus inproba thebis
me sene quod dicam factum est. anus inproba thebis
me sene quod dicam factum est. anus inproba thebis
 
sæne
factum est dicam
facta
improba
 
85      ex testamento sic est elata: cadaver  
86      unctum oleo largo nudis umeris tulit heres,
unctum oleo largo nudis umeris tulit heres,
 
humeris
haeres
 
87      scilicet elabi si posset mortua; credo,
scilicet elabi si posset mortua; credo,
 
&abiet labiut labi
sicut sic
 
88      quod nimium institerat viventi. cautus adito
 
extiteratinstiteritintiteratse ingesserattiterat
 
89      neu desis operae neve immoderatus abundes.
neu desis operae neve immoderatus abundes.
neu desis operae neve immoderatus abundes.
neu desis operae neve immoderatus abundes.
neu desis operae neve immoderatus abundes.
 
dæsis
nevel
ne velim moderatnevelim moderatnevelimmoderatus
inmoderatus
habundas
 
90      difficilem et morosum offendet garrulus: ultra
difficilem et morosum offendet garrulus: ultra
difficilem et morosum offendet garrulus: ultra
 
offendereoffendesoffendit
garrulus: ultra ¦¦ ‘non’ ‘etiam’ – garrulus: ultra ¦¦ non, etiam – garrulus: ultra ¦¦ noli et iam – garrulus ultro. ¦¦ non etiam – garrulus: ultro ¦¦ non, etiam – garrulus; ultra ¦¦ non, etiam
ultro
 
91      non’ ‘etiam’ sileas; davus sis comicus atque
‘non’ ‘etiam’ sileas; davus sis comicus atque
‘non’ ‘etiam’ sileas; davus sis comicus atque
 
nos
mutum
davos
 
92      stes capite obstipo, multum similis metuenti.
 
metuendi
 
93      obsequio grassare; mone, si increbruit aura,
obsequio grassare; mone, si increbruit aura,
obsequio grassare; mone, si increbruit aura,
 
aggrederecrassare
move
increbuitincrepuit
 
94      cautus uti velet carum caput; extrahe turba
 
vellet
 
95      oppositis umeris; aurem substringe loquaci.
oppositis umeris; aurem substringe loquaci.
oppositis umeris; aurem substringe loquaci.
oppositis umeris; aurem substringe loquaci.
 
humeris
auram
obstringe
loquacem
 
96      inportunus amat laudari: donec ‘ohe iam’
inportunus amat laudari: donec ‘ohe iam
 
importunusoportunus
donec ‘ohe iam!’donec ‘ohe iam’donec ‘ohe!’ iam
ho eiamoeiaoeiam
 
97      ad caelum manibus sublatis dixerit, urge:
ad caelum manibus sublatis dixerit, urge:
ad caelum manibus sublatis dixerit, urge:
 
celum
sulatis
urge eturgue
 
98      crescentem tumidis infla sermonibus utrem.  
99      cum te servitio longo curaque levarit,  
100      et certum vigilans ‘quartae sit partis ulixes’
et certum vigilans ‘quartae sit partis ulixes’
et certum vigilans ‘quartae sit partis ulixes
 
per somnum
esto
ulixis
 
101      audieris ‘heres’: ‘ergo nunc dama sodalis
 
haeres
 
102      nusquam est? unde mihi tam fortem tamque fidelem?’
 
tamquam
 
103      sparge subinde et, si paulum potes inlacrimare, est
sparge subinde et, si paulum potes inlacrimare, est
sparge subinde et, si paulum potes inlacrimare, est
sparge subinde et, si paulum potes inlacrimare, est
sparge subinde et, si paulum potes inlacrimare, est
sparge subinde et, si paulum potes inlacrimare, est
sparge subinde et, si paulum potes inlacrimare, est
sparge subinde et, si paulum potes inlacrimare, est
 
sic
haud
potis
illacrimareinlacrimere
illacrimare etinlacrima. e re est
est
rem
inlacrimare, est ¦¦ gaudia prodentem voltum celare – inlacrimare ¦¦ gaudia prodest et voltu celare
 
104      gaudia prodentem voltum celare. sepulcrum
gaudia prodentem voltum celare. sepulcrum
gaudia prodentem voltum celare. sepulcrum
gaudia prodentem voltum celare. sepulcrum
 
promentemprodenteprudentemprudenterprudentisprudentum
multumvultuvultumvultum est
caelarecelatovelare
mementosepulchrum
 
105      permissum arbitrio sine sordibus exstrue: funus
 
extrue
 
106      egregie factum laudet vicinia. siquis
 
laudat
 
107      forte coheredum senior male tussiet, huic tu
 
cohaere dum
 
108      dic, ex parte tua seu fundi sive domus sit
 
dominus
 
109      emptor, gaudentem nummo te addicere. sed me
emptor, gaudentem nummo te addicere. sed me
emptor, gaudentem nummo te addicere. sed me
emptor, gaudentem nummo te addicere. sed me
 
numo
addiceresaddiceris
etset
ne
 
110      imperiosa trahit proserpina: vive valeque.’
 
impiosa
 

TESTIMONIA


Ln. 8. Hildebertus moral. philos. 990 post hunc versum: ‘unde habeas quaerit nemo sed oportet habere’

Ln. 8. mythographus II 165 p. 131 Bod.: ‘et genus et virtus, nisi cum re, vilior alga est’

Ln. 16. cf ecbasis captivi v. 381: ‘sanguine de fratris, nec non de morte parentis’

Ln. 24. cf ecbasis captivi v. 1154: ‘susum scande pator, mirabitur unus et alter’

Ln. 25. Acr. ad serm. II 5, 44: ‘quia dixerat p~roso (p~rogo schol. v marg.) fugerat (fugerit v marg.) hamo (amo v)’

Ln. 26. Prisc. II 1, 5

Ln. 32—33. ‘gaudent — auricule’ Vincent. Bell. spec. hist. 69 floril. Par. 8818-a Nostr.

Ln. 39 sq. ‘Persius: findit infantes statuas’

Ln. 39. Serv. ad ge. Ø 363

Ln. 41. Quintil. inst. or. VIII 6, 17 Horatium non nominans

Ln. 42. cf Pers. 4, 34: ‘est prope te ignotus, cubito qui tangat’

Ln. 44. gloasar. Mai class. auct. VIII 108

Ln. 50. cf ecbasis captivi v. 768 ‘sic David cecinit, perraro haec alea fallit’

Ln. 55—56. ‘plerumque — hiantem’ Servius Aen. XI 552

Ln. 56. ‘coruum deludet hiantem’ schol. Ã ad v. 61

Ln. 59. Prisc. VII 2, 6 ‘quicquid — non’

Ln. 59. Boetius philos. consol. V 3

Ln. 79. cf Lamprid. Alex. 37, 1: ‘spectacula frequentavit cum summa donandi parsimonia’

Ln. 83. florileg. Paris. 8069 (non Nostrad. 188)

Ln. 83. ecbasis captivi v. 214.

Ln. 104. cf s. Odilonis abb. Cluniac. de miraculis s. Adalheidae imp. liber [ap. Marrier. bibl. Cluniac. p. 366*]: ‘gaudia prodebat nec gratia tanta latebat’

Ln. 106. cf ecbasis captivi v. 728: ‘egregie factum laudat vulpecula totum’

Ad graece scripta legenda typus graecus extrahe


GAI M. SEVER • MMDCCLX • MMDCCLXVII