Q. HORATIUS FLACCUS • OPERA ET COMMENTARII
CARM. ICARM. IICARM. IIICARM. IVCARM. SAEC.EP.SERM. ISERM. IIEPIST. IEPIST. IIA. P.

varia lectio et testimonia


opus et commentarii • varialectio et testimonia • prosodia et metra
1      quae virtus et quanta, boni, sit vivere parvo –
quae virtus et quanta, boni, sit vivere parvo –
quae virtus et quanta, boni, sit vivere parvo –
 
quanta homini sit
bonisbono
quid
 
2      nec meus hic sermo est, sed quae praecepit ofellus
nec meus hic sermo est, sed quae praecepit ofellus
nec meus hic sermo est, sed quae praecepit ofellus
nec meus hic sermo est, sed quae praecepit ofellus
 
set
etquem
precepitrecepit
ofella
 
3      rusticus, abnormis sapiens crassaque minerva – ,
 
ab normisabnormi
 
4      discite non inter lances mensasque nitentis,
 
nitentes
 
5      cum stupet insanis acies fulgoribus et cum
 
in sanis
 
6      adclinis falsis animus meliora recusat,
 
acclinis
 
7      verum hic inpransi mecum disquirite. ‘cur hoc?’
verum hic inpransi mecum disquirite. ‘cur hoc?’
 
verbum
inprensi
 
8      dicam, si potero. male verum examinat omnis
dicam, si potero. male verum examinat omnis
 
vero
æxaminatexanimat
 
9      corruptus iudex. leporem sectatus equove  
10      lassus ab indomito vel, si romana fatigat
lassus ab indomito vel, si romana fatigat
 
lapsus
fatiget
 
11      militia adsuetum graecari – seu pila velox
militia adsuetum graecari – seu pila velox
militia adsuetum graecari – seu pila velox
 
malitiamilicia
assuetumatsuetum
egregarigrecari
 
12      molliter austerum studio fallente laborem,
molliter austerum studio fallente laborem,
molliter austerum studio fallente laborem,
 
moliremollito
molliter austerum
fallante
 
13      seu te discus agit, pete cedentem aera disco:
seu te discus agit, pete cedentem aera disco:
seu te discus agit, pete cedentem aera disco:
 
agetait
pete cedentem aera disco
caedente
 
14      cum labor extuderit fastidia, siccus, inanis
 
expuleritexstuderitextulerit
 
15      sperne cibum vilem; nisi hymettia mella falerno
sperne cibum vilem; nisi hymettia mella falerno
sperne cibum vilem; nisi hymettia mella falerno
 
spenne
himeciahimetiahimettiahymeciahymeticæhymeticaymetia
felerno
 
16      ne biberis diluta. foris est promus, et atrum
ne biberis diluta. foris est promus, et atrum
 
delutaduluta
tibi
 
17      defendens piscis hiemat mare: cum sale panis
defendens piscis hiemat mare: cum sale panis
 
defendes
pisces
 
18      latrantem stomachum bene leniet. unde putas aut
latrantem stomachum bene leniet. unde putas aut
 
stomacum
leni&liniet
 
19      qui partum? non in caro nidore voluptas
 
paritur non ex
 
20      summa, sed in te ipso est. tu pulmentaria quaere
summa, sed in te ipso est. tu pulmentaria quaere
summa, sed in te ipso est. tu pulmentaria quaere
 
set
pulumentaria
quere
 
21      sudando: pinguem vitiis albumque neque ostrea
 
necostraea
 
22      nec scarus aut poterit peregrina iuvare lagois.
 
laganislagonis
 
23      vix tamen eripiam, posito pavone velis quin
 
tandem
 
24      hoc potius quam gallina tergere palatum,
hoc potius quam gallina tergere palatum,
 
pocius
qua
 
25      corruptus vanis rerum, quia veneat auro
 
variis
 
26      rara avis et picta pandat spectacula cauda:
rara avis et picta pandat spectacula cauda:
rara avis et picta pandat spectacula cauda:
 
pictam pandat spectacula caudam
pandetpandit
cauda?caudla
 
27      tamquam ad rem attineat quidquam. num vesceris ista,
tamquam ad rem attineat quidquam. num vesceris ista,
tamquam ad rem attineat quidquam. num vesceris ista,
tamquam ad rem attineat quidquam. num vesceris ista,
 
tanquam
ad
adtineatpertineat
nec
 
28      quam laudas, pluma? cocto num adest honor idem?
quam laudas, pluma? cocto num adest honor idem?
quam laudas, pluma? cocto num adest honor idem?
quam laudas, pluma? cocto num adest honor idem?
 
quem
coctone etiam est
nec
color
 
29      carne tamen quamvis distat nil, hac magis illam
carne tamen quamvis distat nil, hac magis illam
carne tamen quamvis distat nil, hac magis illam
carne tamen quamvis distat nil, hac magis illam
carne tamen quamvis distat nil, hac magis illam
carne tamen quamvis distat nil, hac magis illam
carne tamen quamvis distat nil, hac magis illam
 
carnis
quam visquivis
distetinstat
nichilnihilnihilo
haechec
avis
illailla acista
 
30      inparibus formis deceptum te petere esto:
inparibus formis deceptum te petere esto:
inparibus formis deceptum te petere esto:
 
imparibus
te
depereredepeterete patet
 
31      unde datum sentis, lupus hic tiberinus an alto
unde datum sentis, lupus hic tiberinus an alto
 
autemratum
in
 
32      captus hiet? pontisne inter iactatus an amnis
captus hiet? pontisne inter iactatus an amnis
 
pontesnepontosnepontusne
annis
 
33      ostia sub tusci? laudas, insane, trilibrem
ostia sub tusci? laudas, insane, trilibrem
 
hostia
insana
 
34      mullum, in singula quem minuas pulmenta necesse est.  
35      ducit te species, video: quo pertinet ergo
 
quid
 
36      proceros odisse lupos? quia scilicet illis  
37      maiorem natura modum dedit, his breve pondus:  
38      ieiunus raro stomachus volgaria temnit.
ieiunus raro stomachus volgaria temnit.
ieiunus raro stomachus volgaria temnit.
ieiunus raro stomachus volgaria temnit.
ieiunus raro stomachus volgaria temnit.
 
ieiunisievinus
rarerariraris
stonacus
vulgaria
tempnittempsittenpnittepmnit
 
39      ‘porrectum magno magnum spectare catino
‘porrectum magno magnum spectare catino
‘porrectum magno magnum spectare catino
 
porretum
magnu
 
40      vellem’ ait harpyiis gula digna rapacibus. at vos
vellem’ ait harpyiis gula digna rapacibus. at vos
vellem’ ait harpyiis gula digna rapacibus. at vos
 
vell&velle
agit
arpigisarpiisarpisarpyisharpiisharpyis
 
41      praesentes, austri, coquite horum obsonia. quamquam
praesentes, austri, coquite horum obsonia. quamquam
praesentes, austri, coquite horum obsonia. quamquam
praesentes, austri, coquite horum obsonia. quamquam
praesentes, austri, coquite horum obsonia. quamquam
praesentes, austri, coquite horum obsonia. quamquam
 
presentes
praesentes
austris
quo quite
oposoniaopsonia
quam visquamvisquanquam
 
42      putet aper rhombusque recens, mala copia quando
putet aper rhombusque recens, mala copia quando
 
rhombusrombosquerombusque
male
 
43      aegrum sollicitat stomachum, cum rapula plenus
aegrum sollicitat stomachum, cum rapula plenus
 
sollicitas
stomacum
 
44      atque acidas mavolt inulas. necdum omnis abacta
atque acidas mavolt inulas. necdum omnis abacta
atque acidas mavolt inulas. necdum omnis abacta
atque acidas mavolt inulas. necdum omnis abacta
 
mala vultmavult
nec dum
omnes
abacta est
 
45      pauperies epulis regum: nam vilibus ovis  
46      nigrisque est oleis hodie locus. haud ita pridem
 
audhaut
 
47      galloni praeconis erat acipensere mensa
galloni praeconis erat acipensere mensa
 
galloni
accipensereaccipiens ereaccipiensereacipiensereaqquipenserearrumpere
 
48      infamis. quid? tunc rhombos minus aequor alebat?
infamis. quid? tunc rhombos minus aequor alebat?
 
tum
rhombusrombusrumbus
 
49      tutus erat rhombus tutoque ciconia nido,
 
totisque ciconia nidis
 
50      donec vos auctor docuit praetorius. ergo
donec vos auctor docuit praetorius. ergo
 
victor
pretorius
 
51      siquis nunc mergos suavis edixerit assos,
siquis nunc mergos suavis edixerit assos,
siquis nunc mergos suavis edixerit assos,
 
nunc
suaves
elixerit
 
52      parebit pravi docilis romana iuventus.
 
pavi
 
53      sordidus a tenui victu distabit ofello
sordidus a tenui victu distabit ofello
sordidus a tenui victu distabit ofello
sordidus a tenui victu distabit ofello
 
novum sermonem incipiunt
ac
distabadistabat
offello
 
54      iudice: nam frustra vitium vitaveris illud,
 
vitaberisvitaverit
 
55      si te alio pravum detorseris. avidienus,
si te alio pravum detorseris. avidienus,
si te alio pravum detorseris. avidienus,
si te alio pravum detorseris. avidienus,
 
aliud pravum detorserit
pravus
tetorseris
avidiemusavidienis
 
56      cui canis ex vero dictum cognomen adhaeret,
cui canis ex vero dictum cognomen adhaeret,
cui canis ex vero dictum cognomen adhaeret,
 
utero
ductum
adheretadhesit
 
57      quinquennis oleas est et silvestria corna
 
quinqueniusquinquennasquinquennes
 
58      ac nisi mutatum parcit defundere vinum et
ac nisi mutatum parcit defundere vinum et
ac nisi mutatum parcit defundere vinum et
 
motatummutarum
diffunderefundere
et
 
59      cuius odorem olei nequeas perferre, licebit
 
olet
 
60      ille repotia, natalis aliosve dierum
ille repotia, natalis aliosve dierum
ille repotia, natalis aliosve dierum
 
repociareporciareportia
natales
deorum
 
61      festos albatus celebret, cornu ipse bilibri
festos albatus celebret, cornu ipse bilibri
 
etistosfestus
bilibri id
 
62      caulibus instillat, veteris non parcus aceti.
 
non paremparcus nonquoque parcus
 
63      quali igitur victu sapiens utetur et horum
 
quasi
 
64      utrum imitabitur? hac urget lupus, hac canis, aiunt.
utrum imitabitur? hac urget lupus, hac canis, aiunt.
utrum imitabitur? hac urget lupus, hac canis, aiunt.
utrum imitabitur? hac urget lupus, hac canis, aiunt.
 
urgu&
lupus urgetlupus urguet
canis aiunt accanis aiunt hac
angit
 
65      mundus erit, qua non offendat sordibus atque
mundus erit, qua non offendat sordibus atque
 
offendetoffendit
sordidus
 
66      in neutram partem cultus miser. hic neque servis,
in neutram partem cultus miser. hic neque servis,
 
cuius
miseri
 
67      albuci senis exemplo, dum munia didit,
albuci senis exemplo, dum munia didit,
 
albuciusalbutuis
adibitdedit
 
68      saevus erit, nec sic ut simplex naevius unctam
saevus erit, nec sic ut simplex naevius unctam
saevus erit, nec sic ut simplex naevius unctam
 
seriussevus
ut
neviusnovius
 
69      convivis praebebit aquam: vitium hoc quoque magnum.
 
conviviis
 
70      accipe nunc, victus tenuis quae quantaque secum
 
teneris
 
71      adferat. in primis valeas bene; nam variae res
adferat. in primis valeas bene; nam variae res
 
afferat
varie
 
72      ut noceant homini credas, memor illius escae,
ut noceant homini credas, memor illius escae,
 
hominis
aescaeesce
 
73      quae simplex olim tibi sederit. at simul assis
 
acad
 
74      miscueris elixa, simul conchylia turdis,
 
chonchiliaconchilia
 
75      dulcia se in bilem vertent stomachoque tumultum  
76      lenta feret pitvita. vides, ut pallidus omnis
lenta feret pitvita. vides, ut pallidus omnis
 
ferat
petuita
 
77      cena desurgat dubia? quin corpus onustum
cena desurgat dubia? quin corpus onustum
cena desurgat dubia? quin corpus onustum
 
caena
varia
honustumonestum
 
78      hesternis vitiis animum quoque praegravat una
 
pregravat
 
79      atque adfigit humo divinae particulam aurae.
 
affigitaffligitafflixiteffigit
 
80      alter ubi dicto citius curata sopori
alter ubi dicto citius curata sopori
 
dicodictus
cicius
 
81      membra dedit, vegetus praescripta ad munia surgit.
 
menbra
 
82      hic tamen ad melius poterit transcurrere quondam,
hic tamen ad melius poterit transcurrere quondam,
 
sic
trans currere
 
83      sive diem festum rediens advexerit annus,
sive diem festum rediens advexerit annus,
 
rediens festum
adduxeratadduxerit
 
84      seu recreare volet tenuatum corpus, ubique
 
ubive
 
85      accedent anni, tractari mollius aetas
accedent anni, tractari mollius aetas
accedent anni, tractari mollius aetas
accedent anni, tractari mollius aetas
 
acceduntaccident
tracctari
nullius
etasetati
 
86      imbecilla volet: tibi quidnam accedet ad istam
imbecilla volet: tibi quidnam accedet ad istam
imbecilla volet: tibi quidnam accedet ad istam
imbecilla volet: tibi quidnam accedet ad istam
 
inbecilla
solet
accrescet
illam
 
87      quam puer et validus praesumis mollitiem, seu
quam puer et validus praesumis mollitiem, seu
 
presumis
mollicemmolliciem
 
88      dura valetudo inciderit seu tarda senectus?
 
valitudo
 
89      rancidum aprum antiqui laudabant, non quia nasus  
90      illis nullus erat, sed, credo, hac mente, quod hospes
 
set
 
91      tardius adveniens vitiatum commodius quam
 
viciatumviciaretvitaretvitiaret
 
92      integrum edax dominus consumeret. hos utinam inter  
93      heroas natum tellus me prima tulisset.
 
herohas
 
94      das aliquid famae, quae carmine gratior aurem
 
94—105 data absunt
 
95      occupet humanam? grandes rhombi patinaeque  
96      grande ferunt una cum damno dedecus. adde  
97      iratum patruum, vicinos, te tibi iniquum  
98      et frustra mortis cupidum, cum deerit egenti  
99      as, laquei pretium. ‘iure’ inquit ‘trausius istis  
100      iurgatur verbis: ego vectigalia magna  
101      divitiasque habeo tribus amplas regibus.’ ergo,  
102      quod superat non est melius quo insumere possis?  
103      cur eget indignus quisquam te divite? quare  
104      templa ruunt antiqua deum? cur, inprobe, carae  
105      non aliquid patriae tanto emetiris acervo?  
106      uni nimirum recte tibi semper erunt res,
uni nimirum recte tibi semper erunt res,
uni nimirum recte tibi semper erunt res,
uni nimirum recte tibi semper erunt res,
 
tibi rectaetibi recte
recte
eunt
tres
 
107      o magnus posthac inimicis risus. uterne
 
inimici
 
108      ad casus dubios fidet sibi certius? hic qui
ad casus dubios fidet sibi certius? hic qui
ad casus dubios fidet sibi certius? hic qui
ad casus dubios fidet sibi certius? hic qui
 
dubius
fid&fidit
tibi
cercius
 
109      pluribus adsuerit mentem corpusque superbum,
 
assueritasueritatsuerit
 
110      an qui contentus parvo metuensque futuri
an qui contentus parvo metuensque futuri
 
ataut
antiqui
 
111      in pace, ut sapiens, aptarit idonea bello?  
112      quo magis his credas, puer hunc ego parvus ofellum
quo magis his credas, puer hunc ego parvus ofellum
quo magis his credas, puer hunc ego parvus ofellum
quo magis his credas, puer hunc ego parvus ofellum
 
hic
puerum
parvos
offellum
 
113      integris opibus novi non latius usum
 
laetiuslautius
 
114      quam nunc accisis. videas metato in agello
quam nunc accisis. videas metato in agello
quam nunc accisis. videas metato in agello
 
abcisis
videas
mercatometatum
 
115      cum pecore et gnatis fortem mercede colonum
 
natis
 
116      ‘non ego’ narrantem ‘temere edi luce profesta
‘non ego’ narrantem ‘temere edi luce profesta
 
& de luce& edi lucede luceedulceet edulce
profecta
 
117      quicquam praeter holus fumosae cum pede pernae.
quicquam praeter holus fumosae cum pede pernae.
quicquam praeter holus fumosae cum pede pernae.
 
quidquam
preter
fumusae
 
118      ac mihi seu longum post tempus venerat hospes
ac mihi seu longum post tempus venerat hospes
ac mihi seu longum post tempus venerat hospes
ac mihi seu longum post tempus venerat hospes
 
at
longus
 
119      sive operum vacuo gratus conviva per imbrem
sive operum vacuo gratus conviva per imbrem
 
vocuo
convivia
 
120      vicinus, bene erat non piscibus urbe petitis,  
121      sed pullo atque haedo; tum pensilis uva secundas
sed pullo atque haedo; tum pensilis uva secundas
sed pullo atque haedo; tum pensilis uva secundas
 
set
aedohedo
tunc
 
122      et nux ornabat mensas cum duplice ficu.
et nux ornabat mensas cum duplice ficu.
 
nox
fico
 
123      post hoc ludus erat culpa potare magistra
post hoc ludus erat culpa potare magistra
post hoc ludus erat culpa potare magistra
post hoc ludus erat culpa potare magistra
 
cupacuppanullanuptapollapulpa
cum nulla adopta
pulsa potare magistro
portare
 
124      ac venerata ceres, ita culmo surgeret alto,
ac venerata ceres, ita culmo surgeret alto,
 
quae
ita utututi
 
125      explicuit vino contractae seria frontis.
explicuit vino contractae seria frontis.
 
explucuit
frontes
 
126      saeviat atque novos moveat fortuna tumultus:
saeviat atque novos moveat fortuna tumultus:
 
seviatsveviat
novuos
 
127      quantum hinc inminuet? quanto aut ego parcius aut vos,
quantum hinc inminuet? quanto aut ego parcius aut vos,
quantum hinc inminuet? quanto aut ego parcius aut vos,
 
imminuet
quandoquando autquantum aut
partius
 
128      o pueri, nituistis, ut huc novus incola venit?
o pueri, nituistis, ut huc novus incola venit?
o pueri, nituistis, ut huc novus incola venit?
 
instituistisintuistisnituisvixistis
hichoc
novus
 
129      nam propriae telluris erum natura nec illum
nam propriae telluris erum natura nec illum
 
proprie
herum
 
130      nec me nec quemquam statuit: nos expulit ille,
 
quem quam
 
131      illum aut nequities aut vafri inscitia iuris,
 
vaftri
 
132      postremum expellet certe vivacior heres.
postremum expellet certe vivacior heres.
postremum expellet certe vivacior heres.
 
postremo
expellit
vivatior
 
133      nunc ager umbreni sub nomine, nuper ofelli
nunc ager umbreni sub nomine, nuper ofelli
 
umbraeni
noper
 
134      dictus, erit nulli proprius, sed cedet in usum
dictus, erit nulli proprius, sed cedet in usum
dictus, erit nulli proprius, sed cedet in usum
dictus, erit nulli proprius, sed cedet in usum
 
dictus erit: nulli proprius; sed cedit
erat
propriis
cædetcaeditcedit
 
135      nunc mihi, nunc alii. quocirca vivite fortes
nunc mihi, nunc alii. quocirca vivite fortes
 
aliis
quo circa
 
136      fortiaque adversis opponite pectora rebus.’
 
ob poniteopponito
 

TESTIMONIA


Ln. 8—9. ‘male — index’ Hildebertus mor. pbilos. 985

Ln. 10—11. ‘vel (velut cod. P) si — adsuetum’ Eutychis ars II 3 p. 470 K.

Ln. 16. ‘non biberes — antrum’ gloss. Mai class. auct. VIII 459

Ln. 23—24. ‘posito — palatum’ Prisc. VIIII 9, 50

Ln. 24. schol. Pers. 3, 114

Ln. 38. Hildebertus mor. philos. 986

Ln. 38. ecbasis captivi 631

Ln. 40—41. ‘at — opsonia’ schol. Ã (non Acr.) ad serm. II 8, 6

Ln. 43. cf ecbasis captivi 552: ‘tu dispone domum, ne quis sollicitet aegrum’

Ln. 64. ‘hac lupus, hac canis arguet’ vita Heinrici IIII imperatoris cap. 1 [Pertz XIIII = XII 271]

Ln. 77. ‘desurgit: ἀφοδεὑει ὡς Ὡράτιος’ gl. Philox. p. 70, 7 Vulc.

Ln. 80. cf s. Odilonis de mirac. s. Adelheidae liber [ap. Marrier. bibl. Cluniac. p. 366-a]: ‘mox citius dicto surrexit claudus ab imo’

Ln. 84. cf ecbasis captivi 111: ‘tu recreare venis tenuatum corpus ab escis’

Ln. 84—87. ‘seu — puer (om. tenuatum — volet)’ florileg. Nostrad. 188

Ln. 85—86. ‘tractari — istam’ florileg. Nostrad. 188

Ln. 85. ‘tractari — solet’ Vincentius Bellovac. spec. hist. 69

Ln. 116. ‘temere — profesta’ gloss. Mai class. auct. VIII 235

Ln. 120. cf ecbasis captivi 188: ‘ex quo cum pomis, cum piscibus urbe petitis’

Ln. 121—122. ‘turn — ficu’ Prisc. VII 12, 63

Ln. 122. ‘cum duplice ficu’ Charis. I 15 p. 96 K.

Ln. 128. cf ecbasis captivi 110: ‘laudes die superis, silvae novus incola surgis’

Ln. 131. ‘ut et supra: illud aut (aut & Porph.) nequities’ Porph. ad serm. II 3, 94

Ln. 136. 136 ecbasis captivi 218

Ad graece scripta legenda typus graecus extrahe


GAI M. SEVER • MMDCCLX • MMDCCLXVII