Q. HORATIUS FLACCUS • OPERA ET COMMENTARII
CARM. ICARM. IICARM. IIICARM. IVCARM. SAEC.EP.SERM. ISERM. IIEPIST. IEPIST. IIA. P.

varia lectio et testimonia


opus et commentarii • varialectio et testimonia • prosodia et metra
1      non quia, maecenas, lydorum quidquid etruscos
non quia, maecenas, lydorum quidquid etruscos
non quia, maecenas, lydorum quidquid etruscos
non quia, maecenas, lydorum quidquid etruscos
 
maecaenasmecenas
lidorum
quicquid
etrhuscos
 
2      incoluit finis, nemo generosior est te,
incoluit finis, nemo generosior est te,
 
fines
generosius
 
3      nec quod avus tibi maternus fuit atque paternus
nec quod avus tibi maternus fuit atque paternus
 
ne
avos
 
4      olim qui magnis legionibus imperitarent,
olim qui magnis legionibus imperitarent,
 
regionibus
imperitaretimperitarintimperitaruntinperitarentinperitarint
 
5      ut plerique solent, naso suspendis adunco
ut plerique solent, naso suspendis adunco
 
aut
acuto
 
6      ignotos, ut me libertino patre natum.
ignotos, ut me libertino patre natum.
ignotos, ut me libertino patre natum.
 
ignatos
at utautaut utet ut
natosnatus
 
7      cum referre negas, quali sit quisque parente
cum referre negas, quali sit quisque parente
cum referre negas, quali sit quisque parente
 
dum
nægas
qualis
 
8      natus, dum ingenuus, persuades hoc tibi vere,
 
ingenuus persuades hoc tibi recte
 
9      ante potestatem tulli atque ignobile regnum
ante potestatem tulli atque ignobile regnum
 
tullii
ignobili regnumignobilis anciignobilis regni
 
10      multos saepe viros nullis maioribus ortos
multos saepe viros nullis maioribus ortos
multos saepe viros nullis maioribus ortos
 
multo
credesepe
nulli
 
11      et vixisse probos amplis et honoribus auctos;
 
multis
 
12      contra laevinum, valeri genus, unde superbus
 
levinum
 
13      tarquinius regno pulsus fugit, unius assis
tarquinius regno pulsus fugit, unius assis
tarquinius regno pulsus fugit, unius assis
 
pulsus regno
fugit pulsus regno
fuit
 
14      non umquam pretio pluris licuisse, notante
non umquam pretio pluris licuisse, notante
non umquam pretio pluris licuisse, notante
 
non unquamnonnumquamnonnunquam
preciprecio
plures
 
15      iudice quo nosti, populo, qui stultus honores
 
iudice eo, nosti, populoiudice quo? nosti: populo
 
16      saepe dat indignis et famae servit ineptus,
saepe dat indignis et famae servit ineptus,
 
sepe
famafame
 
17      qui stupet in titulis et imaginibus. quid oportet
 
inmaginibus
 
18      nos facere a volgo longe longeque remotos?
nos facere a volgo longe longeque remotos?
nos facere a volgo longe longeque remotos?
 
nonvos
vulgo
lateque
 
19      namque esto: populus laevino mallet honorem
namque esto: populus laevino mallet honorem
namque esto: populus laevino mallet honorem
 
nanque
estesto ut
levino
 
20      quam decio mandare novo censorque moveret  
21      appius, ingenuo si non essem patre natus:
appius, ingenuo si non essem patre natus:
 
apius
cum non essemqui non esset
 
22      vel merito, quoniam in propria non pelle quiessem.
 
quiesset
 
23      sed fulgente trahit constrictos gloria curru
sed fulgente trahit constrictos gloria curru
 
set
conscriptosconstructos
 
24      non minus ignotos generosis. quo tibi, tilli,
non minus ignotos generosis. quo tibi, tilli,
 
quod
quid tibitulli
 
25      sumere depositum clavom fierique tribuno?
sumere depositum clavom fierique tribuno?
sumere depositum clavom fierique tribuno?
 
clavum
fierequefureque
tribunumtribunus
 
26      invidia adcrevit, privato quae minor esset.
invidia adcrevit, privato quae minor esset.
 
accrevitacrevit
qui
 
27      nam ut quisque insanus nigris medium impediit crus
nam ut quisque insanus nigris medium impediit crus
 
nigris
impedietinpedietinpediit
 
28      pellibus et latum demisit pectore clavom,
pellibus et latum demisit pectore clavom,
 
demissisdimisit
clavum
 
29      audit continuo quis homo hic est? quo patre natus?
 
est hic?hic? ethic authic ethic, est
 
30      ut siqui aegrotet quo morbo barrus, haberi
ut siqui aegrotet quo morbo barrus, haberi
ut siqui aegrotet quo morbo barrus, haberi
ut siqui aegrotet quo morbo barrus, haberi
 
et
si quisiquis
egrotet
barusvarrus
 
31      et cupiat formosus, eat quacumque, puellis
et cupiat formosus, eat quacumque, puellis
et cupiat formosus, eat quacumque, puellis
 
et percupiatut cupiatut percupiat
formonsus
quacunque
 
32      iniciat curam quaerendi singula, quali
iniciat curam quaerendi singula, quali
 
illiciatincipitinicietinicitinitiatinliciat
querenti
 
33      sit facie, sura, quali pede, dente, capillo:
 
faciae
 
34      sic qui promittit civis, urbem sibi curae,
sic qui promittit civis, urbem sibi curae,
sic qui promittit civis, urbem sibi curae,
sic qui promittit civis, urbem sibi curae,
 
si
qui
civescui
curae & reicurae etcuret
 
35      imperium fore et italiam, delubra deorum,
 
et delubra
 
36      quo patre sit natus, num ignota matre inhonestus,
 
matre
 
37      omnis mortalis curare et quaerere cogit.
omnis mortalis curare et quaerere cogit.
omnis mortalis curare et quaerere cogit.
omnis mortalis curare et quaerere cogit.
omnis mortalis curare et quaerere cogit.
 
omnes
mortales
curæ
querere
cog&cogat
 
38      tune, syri damae aut dionysi filius, audes
‘tune, syri damae aut dionysi filius, audes
‘tune, syri damae aut dionysi filius, audes
‘tune, syri damae aut dionysi filius, audes
‘tune, syri damae aut dionysi filius, audes
 
tu, netunc
siri
damedamme
aud
dionisi
 
39      deicere de saxo civis aut tradere cadmo?’
deicere de saxo civis aut tradere cadmo?’
deicere de saxo civis aut tradere cadmo?’
deicere de saxo civis aut tradere cadmo?’
 
de
xaso
civescui
bathmocahmocamochamochatmo
 
40      at novius collega gradu post me sedet uno;
 
autet
 
41      namque est ille, pater quod erat meus.’ ‘hoc tibi paulus
namque est ille, pater quod erat meus.’ ‘hoc tibi paulus
 
nanque
ille
 
42      et messalla videris? at hic, si plostra ducenta
et messalla videris? at hic, si plostra ducenta
et messalla videris? at hic, si plostra ducenta
 
messala
his
plaustra
 
43      concurrantque foro tria funera magna, sonabit,  
44      cornua quod vincatque tubas: saltem tenet hoc nos.’
 
quo
 
45      nunc ad me redeo libertino patre natum,  
46      quem rodunt omnes libertino patre natum,
quem rodunt omnes libertino patre natum,
 
homines
natus
 
47      nunc, quia sim tibi, maecenas, convictor, at olim,
nunc, quia sim tibi, maecenas, convictor, at olim,
nunc, quia sim tibi, maecenas, convictor, at olim,
nunc, quia sim tibi, maecenas, convictor, at olim,
 
quod sum
sum
mecenas
maecaenasmecaenasmecenamecenas
 
48      quod mihi pareret legio romana tribuno.
 
pararet
 
49      dissimile hoc illi est, quia non, ut forsit honorem
dissimile hoc illi est, quia non, ut forsit honorem
 
ille
forsfors sitforsan
 
50      iure mihi invideat quivis, ita te quoque amicum,
 
qui vis
 
51      praesertim cautum dignos adsumere, prava
praesertim cautum dignos adsumere, prava
 
presertim
adsummereassumereassummere
 
52      ambitione procul. felicem dicere non hoc
 
ambicione
 
53      me possim, casu quod te sortitus amicum;
me possim, casu quod te sortitus amicum;
 
te possim
possumpossunt
 
54      nulla etenim mihi te fors obtulit: optimus olim
nulla etenim mihi te fors obtulit: optimus olim
 
tibi me
optulit
 
55      vergilius, post hunc varius dixere, quid essem.
vergilius, post hunc varius dixere, quid essem.
vergilius, post hunc varius dixere, quid essem.
 
virgilius
varus
esset
 
56      ut veni coram, singultim pauca locutus –
ut veni coram, singultim pauca locutus –
 
venit
singultusingultum
 
57      infans namque pudor prohibebat plura profari –
 
nanque
 
58      non ego me claro natum patre, non ego circum
non ego me claro natum patre, non ego circum
non ego me claro natum patre, non ego circum
 
clarum
nautum
non ego me claro natum patre, non ego circum ¦¦ me satureiano vectari rura caballo – non ego narro me circum rura vectari caballo sature iano
 
59      me satureiano vectari rura caballo,
me satureiano vectari rura caballo,
 
ne
sata ureianosaturae ianosature ianosatureianasatyreiano
 
60      sed quod eram narro. respondes, ut tuus est mos,
 
erat
 
61      pauca; abeo, et revocas nono post mense iubesque  
62      esse in amicorum numero. magnum hoc ego duco,
esse in amicorum numero. magnum hoc ego duco,
 
magno
ego
 
63      quod placui tibi, qui turpi secernis honestum  
64      non patre praeclaro, sed vita et pectore puro.
non patre praeclaro, sed vita et pectore puro.
 
preclaro
s&
 
65      atqui si vitiis mediocribus ac mea paucis
atqui si vitiis mediocribus ac mea paucis
atqui si vitiis mediocribus ac mea paucis
 
si
viciis
ataut
 
66      mendosa est natura, alioqui recta, velut si
mendosa est natura, alioqui recta, velut si
mendosa est natura, alioqui recta, velut si
 
alio quialioquin
vera
velud
 
67      egregio inspersos reprendas corpore naevos,
egregio inspersos reprendas corpore naevos,
egregio inspersos reprendas corpore naevos,
 
insparsos
deprendasreprehendas
nevos
 
68      si neque avaritiam neque sordes nec mala lustra
si neque avaritiam neque sordes nec mala lustra
 
avariciamaviritiam
acaut
 
69      obiciet vere quisquam mihi, purus et insons,
obiciet vere quisquam mihi, purus et insons,
 
obiciat
mihi quisquam vere
 
70      ut me collaudem, si et vivo carus amicis,
ut me collaudem, si et vivo carus amicis,
ut me collaudem, si et vivo carus amicis,
 
ne
conlaudemlaudem
amicus
 
71      causa fuit pater his; qui macro pauper agello
 
his pater
 
72      noluit in flavi ludum me mittere, magni
 
flavii
 
73      quo pueri magnis e centurionibus orti
quo pueri magnis e centurionibus orti
 
et
e
 
74      laevo suspensi loculos tabulamque lacerto
 
levo
 
75      ibant octonos referentes idibus aeris,
ibant octonos referentes idibus aeris,
 
octonis
aeriaeraasse sacrisasses
 
76      sed puerum est ausus romam portare docendum
sed puerum est ausus romam portare docendum
 
set
ausis
 
77      artis quas doceat quivis eques atque senator
 
artes
 
78      semet prognatos. vestem servosque sequentis,
 
sequentes
 
79      in magno ut populo, siqui vidisset, avita
in magno ut populo, siqui vidisset, avita
in magno ut populo, siqui vidisset, avita
 
ut
puero
si quis
 
80      ex re praeberi sumptus mihi crederet illos.
ex re praeberi sumptus mihi crederet illos.
 
preberi
crederit
 
81      ipse mihi custos incorruptissimus omnis
 
omnes
 
82      circum doctores aderat. quid multa? pudicum,  
83      qui primus virtutis honos, servavit ab omni
 
servabat
 
84      non solum facto, verum opprobrio quoque turpi
 
obproprioobprobrioobprobriumoproprio
 
85      nec timuit, sibi ne vitio quis verteret, olim
 
verteret olim
 
86      si praeco parvas aut, ut fuit ipse, coactor  
87      mercedes sequerer; neque ego essem questus. at hoc nunc
mercedes sequerer; neque ego essem questus. at hoc nunc
mercedes sequerer; neque ego essem questus. at hoc nunc
 
ego
questor
ab hocad haecad hocat hicet hocob hoc
 
88      laus illi debetur et a me gratia maior.  
89      nil me paeniteat sanum patris huius, eoque
nil me paeniteat sanum patris huius, eoque
 
peniteatpoeniteat
egoque
 
90      non, ut magna dolo factum negat esse suo pars,
 
magno
 
91      quod non ingenuos habeat clarosque parentes,
quod non ingenuos habeat clarosque parentes,
quod non ingenuos habeat clarosque parentes,
 
exiguos
habeam
parentis
 
92      sic me defendam. longe mea discrepat istis  
93      et vox et ratio. nam si natura iuberet
 
racio
 
94      a certis annis aevum remeare peractum
a certis annis aevum remeare peractum
a certis annis aevum remeare peractum
 
acertiaucertisteneris
aevomevum
remanere
 
95      atque alios legere, ad fastum quoscumque parentes
atque alios legere, ad fastum quoscumque parentes
atque alios legere, ad fastum quoscumque parentes
atque alios legere, ad fastum quoscumque parentes
 
adque
fastus
quoscunque
parentispatentis
 
96      optaret sibi quisque, meis contentus honestos
optaret sibi quisque, meis contentus honestos
optaret sibi quisque, meis contentus honestos
optaret sibi quisque, meis contentus honestos
 
obtar&
si
meo
honustosonustos
 
97      fascibus et sellis nollem mihi sumere, demens
 
facere
 
98      iudicio volgi, sanus fortasse tuo, quod
iudicio volgi, sanus fortasse tuo, quod
 
luditio
nulgivulgi
 
99      nollem onus haud umquam solitus portare molestum.
nollem onus haud umquam solitus portare molestum.
nollem onus haud umquam solitus portare molestum.
nollem onus haud umquam solitus portare molestum.
nollem onus haud umquam solitus portare molestum.
 
nollem: onus
honus
authaut
unquam
molestu
 
100      nam mihi continuo maior quaerenda foret res
 
querenda
 
101      atque salutandi plures, ducendus et unus
 
ut
 
102      et comes alter, uti ne solus rusve peregre
et comes alter, uti ne solus rusve peregre
et comes alter, uti ne solus rusve peregre
et comes alter, uti ne solus rusve peregre
et comes alter, uti ne solus rusve peregre
 
come salter
nec
rus verusve ve
rus peregreve
peregre autperegreve
 
103      exirem, plures calones atque caballi  
104      pascendi, ducenda petorrita. nunc mihi curto
pascendi, ducenda petorrita. nunc mihi curto
 
et habenda
cureo
 
105      ire licet mulo vel si libet usque tarentum,  
106      mantica cui lumbos onere ulceret atque eques armos.
mantica cui lumbos onere ulceret atque eques armos.
 
oneret
equos
 
107      obiciet nemo sordis mihi, quas tibi, tilli,
obiciet nemo sordis mihi, quas tibi, tilli,
 
nemo sordessordes nemo
tulli
 
108      cum tiburte via praetorem quinque secuntur
cum tiburte via praetorem quinque secuntur
cum tiburte via praetorem quinque secuntur
 
tyburte
pretorem
sequntursequuntur
 
109      te pueri, lasanum portantes oenophorumque.
 
enophorumqueeo nophorumque
 
110      hoc ego commodius quam tu, praeclare senator,
hoc ego commodius quam tu, praeclare senator,
 
commoduus
preclare
 
111      milibus atque aliis vivo. quacumque libido est,
milibus atque aliis vivo. quacumque libido est,
 
militibusmillibusmollibusmolliusmultis
& multis aliismillibus atque aliusnobilibusque aliis
 
112      incedo solus, percontor quanti holus ac far,
incedo solus, percontor quanti holus ac far,
 
olus
 
113      fallacem circum vespertinumque pererro
 
vespertinusque
 
114      saepe forum, adsisto divinis, inde domum me
saepe forum, adsisto divinis, inde domum me
 
sepe
assisto
 
115      ad porri et ciceris refero laganique catinum;
ad porri et ciceris refero laganique catinum;
 
adporriat porri
lachaniquelaganeque
 
116      cena ministratur pueris tribus et lapis albus
 
caena
 
117      pocula cum cyatho duo sustinet, adstat echinus
pocula cum cyatho duo sustinet, adstat echinus
pocula cum cyatho duo sustinet, adstat echinus
 
ciathociathtocyato
mihi
astat
 
118      vilis, cum patera guttus, campana supellex.
vilis, cum patera guttus, campana supellex.
 
gutus
suppellex
 
119      deinde eo dormitum, non sollicitus, mihi quod cras
 
quod mihi
 
120      surgendum sit mane, obeundus marsya, qui se
surgendum sit mane, obeundus marsya, qui se
 
obeundius
marsiamisia
 
121      voltum ferre negat noviorum posse minoris.
voltum ferre negat noviorum posse minoris.
 
vultumvuultum
minores
 
122      ad quartam iaceo; post hanc vagor aut ego lecto
ad quartam iaceo; post hanc vagor aut ego lecto
ad quartam iaceo; post hanc vagor aut ego lecto
 
at
cum me delectet
lectitoscripto
 
123      aut scripto quod me tacitum iuvet unguor olivo,
aut scripto quod me tacitum iuvet unguor olivo,
aut scripto quod me tacitum iuvet unguor olivo,
 
lectoscribo
iuvat
ungor
 
124      non quo fraudatis inmundus natta lucernis.
non quo fraudatis inmundus natta lucernis.
non quo fraudatis inmundus natta lucernis.
non quo fraudatis inmundus natta lucernis.
 
quo non
furatis
immundus
nactanat anata
 
125      ast ubi me fessum sol acrior ire lavatum
ast ubi me fessum sol acrior ire lavatum
 
est
lavandum
 
126      admonuit, fugio campum lusumque trigonem.
admonuit, fugio campum lusumque trigonem.
admonuit, fugio campum lusumque trigonem.
admonuit, fugio campum lusumque trigonem.
 
ammonuit
rabidosi tempora signirabiosa tempora signirabiosi tempora signirabiosi tempore signirapidosi tempora signirubidosi tempora signivenientis tempora signi
invisumquelusitquenudumque
strigosum
 
127      pransus non avide, quantum interpellet inani
 
inter pelletinterpell&
 
128      ventre diem durare, domesticus otior. haec est
ventre diem durare, domesticus otior. haec est
ventre diem durare, domesticus otior. haec est
 
ventrem
ocior
hoc
 
129      vita solutorum misera ambitione gravique;
 
ambicione
 
130      his me consolor victurum suavius ac si
his me consolor victurum suavius ac si
 
victurus
suavis
 
131      quaestor avus pater atque meus patruusque fuisset.
quaestor avus pater atque meus patruusque fuisset.
quaestor avus pater atque meus patruusque fuisset.
quaestor avus pater atque meus patruusque fuisset.
quaestor avus pater atque meus patruusque fuisset.
quaestor avus pater atque meus patruusque fuisset.
 
questor
avos
praetorque pater
atque
praetorque
fuissent
 

TESTIMONIA


Ln. 5. ‘naso — adunco’ schol. Pers. 1, 40

Ln. 11. cf Prudent, ń. Symmach. I 595: ‘honoribus ailcti’ et ecbasis capt. 1151: ‘litterulis doctus, multis et honoribus auctus’

Ln. 15—16. ‘populus quoque (si florileg.) stultus — indignis’ Vincent. Bellovac. spec. hiet. 69 florileg. Nostrad. 188

Ln. 31—33. cf. ecb. captivi 1145: ‘formosus facie sura pede dente lacerto’

Ln. 38. Prisc. XVIII 1, 4

Ln. 47. ‘nunc (non Servius) — convictor’ Servius ad Aen. I 214

Ln. 47. gloss.|Mai class. auct. VIII 598|

Ln. 49. Prisc. XV 4, 24

Ln. 49 sq. Prisc. XV 6, 35 ‘dissimile — quiuis’

Ln. 56. Prisc. XV 2, 5; 4, 19

Ln. 56. ‘singultim pauca locutus’ gloss. Mai class. auct. VIII 553

Ln. 56. 56— 57‘singultim — profari’ ecb. captivi 117 sq.

Ln. 59. Servius ad georg. II 197

Ln. 62—64. ‘magnum — puro’ om. v. 63 floril. Nostrad. 188

Ln. 64. cf ecb. captivi 1147: ‘tu patre praeclaro nutritus pectore casto’

Ln. 66—67. ‘velut — naevos Hieronym. epist. ad Salvinam 79

Ln. 69. Probus cathol. t. IIII 28 K.

Ln. 69. Claudius sacerd. II 48: ‘insons insontis: sic Horatius’

Ln. 70. cf ecb. captivi 225: ‘ut te collaudem, videam geminumque parentem’

Ln. 91. cf ecb. captiv. 1148: ‘certum est, ingenuos habeas ditesque parentes’

Ln. 103—104. ‘plures — petorita’ Isidorus orig. XX 12, 4

Ln. 104. cf Quintilianus I 5, 57: ‘plurima Gallica evaluerunt ut raeda ŕń petorritum, quorum altero tamen Cicero altero Horatius utitur’

Ln. 107. cf ecb. capt. 1152: ‘obiciet nemo sordes tibi, quae mihi multi’

Ln. 123. cf hexametri finem apud Symphos. aenigm. 42, 3: ‘ungor olivo’

Ln. 123—124. ‘ungor — lucernis’ Servius volgatus ad Aen. 1726 (non extat in cod. Cassell.)

Ln. 123—124. ‘nam ob pinguedinem incaluisse hunc Natam induxit, quod potest ab Horatio videri translatum, qui ait: ungor — lucernis’ schol. Pers. 3, 31

Ln. 125—126. ‘ast — admonuit’ Servius ad georg. III 443

Ln. 125. Eutychis ars II 16 p. 485 K.

Ad graece scripta legenda typus graecus extrahe


GAI M. SEVER • MMDCCLX • MMDCCLXVII