Q. HORATIUS FLACCUS • OPERA ET COMMENTARII
CARM. ICARM. IICARM. IIICARM. IVCARM. SAEC.EP.SERM. ISERM. IIEPIST. IEPIST. IIA. P.

varia lectio et testimonia


opus et commentarii • varialectio et testimonia • prosodia et metra
1      phoebe silvarumque potens diana,
 
foebephebe
 
2      lucidum caeli decus, o colendi
 
celi
 
3      semper et culti, date quae precamur  
4       tempore sacro,
 
priscopriscum
 
   
5      quo sibyllini monuere versus
quo sibyllini monuere versus
 
quo etquodquos
sibellinisibillinisybillisybillini
 
6      virgines lectas puerosque castos
 
laetasletas
 
7      dis, quibus septem placuere colles,
 
diis
 
8       dicere carmen.  
   
9      alme sol, curru nitido diem qui  
10      promis et celas aliusque et idem
 
caelastelas
 
11      nasceris, possis nihil urbe roma
nasceris, possis nihil urbe roma
 
posis
nichil
 
12       visere maius.  
   
13      rite maturos aperire partus  
14      lenis, ilithyia, tuere matres,
lenis, ilithyia, tuere matres,
 
ylythy, iacuere
ilethiailithiailithyailythiailythyiaylethya
 
15      sive tu lucina probas vocari  
16       seu genitalis:
 
genetyllisgenialis
 
   
17      diva, producas subolem patrumque
 
sobolem
 
18      prosperes decreta super iugandis  
19      feminis prolisque novae feraci  
20       lege marita,  
   
21      certus undenos deciens per annos
certus undenos deciens per annos
certus undenos deciens per annos
 
certe sunt senos
certos
ut denos
 
22      orbis ut cantus referatque ludos
 
quantus
 
23      ter die claro totiensque grata
 
fruensquepotiensquetociensquetotidemquetotiesque
 
24       nocte frequentis.
 
frequentes
 
   
25      vosque, veraces cecinisse parcae,
 
parce
 
26      quod semel dictum est stabilisque rerum
quod semel dictum est stabilisque rerum
quod semel dictum est stabilisque rerum
quod semel dictum est stabilisque rerum
 
quoquosd
dictum stabilisquedicunt stabilisque
dictum stabilis per aevom
habilisquestabile usque
 
27      terminus servet, bona iam peractis
 
servat
 
28       iungite fata.
iungite fata.
 
lungite iam fata
facta
 
   
29      fertilis frugum pecorisque tellus
 
peccorisque
 
30      spicea donet cererem corona;
 
coronam
 
31      nutriant fetus et aquae salubres
 
faetusfoetus
 
32       et iovis aurae.  
   
33      condito mitis placidusque telo  
34      supplices audi pueros, apollo;  
35      siderum regina bicornis, audi,  
36       luna, puellas.  
   
37      roma si vestrum est opus iliaeque  
38      litus etruscum tenuere turmae,  
39      iussa pars mutare lares et urbem
 
orbemurbes
 
40       sospite cursu,  
   
41      cui per ardentem sine fraude troiam  
42      castus aeneas patriae superstes
castus aeneas patriae superstes
 
eneas
supestes
 
43      liberum munivit iter, daturus  
44       plura relictis:  
   
45      di, probos mores docili iuventae,
di, probos mores docili iuventae,
 
dii
di, probos mores docili iuventae, ¦¦ di, senectuti placidae quietem – di, senectuti placidae quietem, ¦¦ di, probos mores docili iuventae,
 
46      di, senectuti placidae quietem,
di, senectuti placidae quietem,
di, senectuti placidae quietem,
di, senectuti placidae quietem,
 
dii
senectutis
senectutis placide
placidamplacide
 
47      romulae genti date remque prolemque
romulae genti date remque prolemque
 
romule
rem
 
48       et decus omne.  
   
49      quaeque vos bobus veneratur albis
quaeque vos bobus veneratur albis
 
quequequique
bubus
 
50      clarus anchisae venerisque sanguis,
 
anchiseanchyse
 
51      impetret, bellante prior, iacentem
 
imperetinpetret
 
52       lenis in hostem.
 
letusloenis
 
   
53      iam mari terraque manus potentis
iam mari terraque manus potentis
 
manum potentem
potentes
 
54      medus albanasque timet securis,
 
secures
 
55      iam scythae responsa petunt, superbi
iam scythae responsa petunt, superbi
 
scithae
ferunt
 
56       nuper et indi.  
   
57      iam fides et pax et honos pudorque
iam fides et pax et honos pudorque
 
honor
pudosque
 
58      priscus et neglecta redire virtus
 
neclecta
 
59      audet adparetque beata pleno  
60       copia cornu.  
   
61      augur et fulgente decorus arcu  
62      phoebus acceptusque novem camenis,
 
aceptusque
 
63      qui salutari levat arte fessos
 
salutare
 
64       corporis artus,  
   
65      si palatinas videt aequos aras,
si palatinas videt aequos aras,
 
aequus
arces
 
66      remque romanam latiumque felix
 
laciumquelatinamque
 
67      alterum in lustrum meliusque semper  
68       prorogat aevum,
prorogat aevum,
 
prerogatproroget
aevomevumin aevum
 
   
69      quaeque aventinum tenet algidumque,
quaeque aventinum tenet algidumque,
 
adventinum
alcidumque
 
70      quindecim diana preces virorum
 
quindecem
 
71      curat et votis puerorum amicas
 
curet
 
72       adplicat auris.
adplicat auris.
 
adplicetaplicatapplicatapplicet
aures
 
   
73      haec iovem sentire deosque cunctos  
74      spem bonam certamque domum reporto,  
75      doctus et phoebi chorus et dianae
 
phebi
 
76       dicere laudes.  
   

TESTIMONIA


Ln. 1 praem. ‘hi versus, qui carmen saeculare appellantur, Sapphicum metrum habent...’ Diomed. 529

Ln. 1—4. praem. ‘asmate eo quo scribitur carmen seculare cuius initium’ Victorin. de metr. Hor. 2620

Ln. 2. cf Senec. Hippo. 409 sq. de Diana ‘o magna silvas inter et lucos dea clarumque caeli sidus et noctis decus’ id. Oedip. 404: ‘lucidum caeli decus’ id. Herc. fur. 592: ‘cali decus’

Ln. 15. Serv. ad Ecl. 4. 10

Ln. 21. Servii Leidensis ad ecl. 4, 5

Ln. 26 sq. ‘quod — servet’ Serv. ad Ecl. 4, 47

Ln. 33 sq. Serv. ad Ecl. 5, 66 idem ad Aen. III 138

Ln. 33 sq. ‘unde Horatius: condito — Apollo’ mythographus III. tract. 8, 16 ap. Mai auct. class. III p. 228

Ln. 41. ‘ardentem — Troiam’ Serv. ad Aen. I 242

Ln. 49. ‘Hor. in carmine saeculari: quaeque — albis’ Prisc. VII 82

Ad graece scripta legenda typus graecus extrahe


GAI M. SEVER • MMDCCLX • MMDCCLXVII