Q. HORATIUS FLACCUS • OPERA ET COMMENTARII
CARM. ICARM. IICARM. IIICARM. IVCARM. SAEC.EP.SERM. ISERM. IIEPIST. IEPIST. IIA. P.

carmina i xxi


opus et commentarii • varialectio et testimonia • prosodia et metra

Dianam tenerae dicite virgines,

intonsum pueri dicite Cynthium,

Latonamque supremo

dilectam penitus Iovi.

 

5 vos laetam fluviis et nemorum coma,

quaecumque aut gelido prominet Algido

nigris aut Erymanthi

silvis aut viridis Gragi,

 

vos Tempe totidem tollite laudibus

10 natalemque, mares, Delon Apollinis

insignemque pharetra

fraternaque umerum lyra.

 

hic bellum lacrimosum, hic miseram famem

pestemque a populo et principe Caesare in

15 Persas atque Britannos

vestra motus aget prece.

 


Systema: asclepiadeum tertium. Nomenclatura: 1 Diana; 2 Apollo; 2 Cynthius; 4 Iuppiter; 4 Latona; 6 Algidus; 7 Erymanthus; 8 Cragus; 9 Tempe; 10 Delos, Delus; 14 Augustus (C. Iulius Caesar Octavianus); 15 Britanni; 15 Persae



PORPHYRIONIS COMMENTARIVM IN HORATIVM FLACCVM


1. dianam tenerae dicite virgines. [Dicite] pro ‘cantate’ positum, ut: // Cui non dictus Hylas puer et Latonia Delos.

3. laton[i]amqve svpremo d. p. i. [Supremo] pro summo, ut [Supreme Iuppiter] a Terentio dicitur. [Penitus] autem [dilectam], pro ‘ualde dilectam’, ut: // Penitus modo nunc genus omne perosum // Femineum, [‘funditus’ et penitus dilectam pro familiariter dilectam intellege].

7. nigris avt herymanthi silvis. Erymanthus mons in Arcadia est. [Nigris] autem [siluis] umbrosis intellegamus.

8. gragi. Gragus mons Lyciae, in quo Chimaera fuisse dicitur.

9. vos tempe totidem tollite lavdibvs. Tempe locus est in Thessalia opacitate et Paeneo flumine amoenus, quem in honorem Apollinis merito lauda[ba]t, quod ibi laurus plurima sit.

12. fraternaqve vmervm lyra. Et hic ex superiore accipe ‘insignem’. Cet[h]erum per figuram haec eloquutio intellegenda, ut sit: Apollinem umerum insignem, hoc est: umerum insignem habentem, ut [laeta comam] dicitur a Vergilio, et multa similia.

12. fraterna lyra: Quia Mercurius lyram inuenit, qui frater Apollinis est.

14. a popvlo et principe caesare. Numquid [principe] et ad populum referemus, ut sit a populo principe, quia populus Romanus princeps [rector] omnium populorum recte dicitur?



ACRONIS COMMENTARIVM IN HORATIVM FLACCVM


[AD CHORVM VIRGINVM ET PVERORVM.] METRVM DVOBVS VERSIBVS ASCLEPIADEVM, TERTIVS FERECRATIVS, QVARTVS GLYCONIVS.


1. dianam tenerae d. u. Augustus ludos saeculares instituit, quibus hymni Apollini Dianaeque dicebantur a nobilibus; pueri Apollini, Dianae uirgnies. Hac ode ipsum et docet et hortatur, ut canant. dicite. Cantate, ut (Verg. georg. III 6): Cui non dictus Hylas puer.

2. intonsum. Crinitum Apollinem.

3. supremo. Maximo. latonamqve svpremo. Vt Terentius (adelph. II 1, 42): Pro supreme Iuppiter.. et (Verg. Aen.VII 220): Rex ipse Iouis de gente suprema.

4. dilectam p[a]enitus ioui. ‘Penitus’ aut ualde aut familiariter [(cons. Porph.),] ut (Verg. Aen. VIIII 141. 142): Penitus modo non genus omne perosos // Femineum.

5. Ordo est: uos dicite laetam comam nemorum et quaecumque prominet fluuiis aut Algido gelido aut nigris siluis Erymanthi aut nigris siluis uiridis Gragi, et uos, mares, tollite Tempe totidem laudibus et Delon natalem Apollinis, et umerum insignem pharetra et fraterna lyra.

7. nigris. Vmbrosis [(item Porph.)] ut (Verg. ecl. 6, 54): Ilice sub nigra. erimanthi. Mons Arcadiae.

9. uos tempe totidem. Tempe mons et amoena Thessaliae, ut (Verg. georg. II 469): Speluncae uiuique l. e. f. Tempe.

10. natalemque delon. In qua Apollo et Diana nati sunt.

12. umerum lyra fraterna. Quia a Mercurio lyra inuenta dicitur et Apollini data ab eo, quia Apollinis frater Mercurius putatur.

13. hic bellum lacrimosum. Luctuosum, ut (Verg. Aen. VII 604): Siue Getis inferre manum, lacrimabile bellum. Ordo est: hic, hic motus uestra prece a populo et principe Caesare aget lacrimosum bellum et pestem cum miser a fame in Persas atque Brittannos.

16. aget prece. Aut auertet aut abiget.

Ad graece scripta legenda typus graecus extrahe


GAI M. SEVER • MMDCCLX • MMDCCLXVII