Q. HORATIUS FLACCUS • OPERA ET COMMENTARII
CARM. ICARM. IICARM. IIICARM. IVCARM. SAEC.EP.SERM. ISERM. IIEPIST. IEPIST. IIA. P.

carmina i xv


opus et commentarii • varialectio et testimonia • prosodia et metra

Pastor cum traheret per freta navibus

Idaeis Helenen perfidus hospitam,

ingrato celeris obruit otio

ventos ut caneret fera

 

5 Nereus fata. ‘mala ducis avi domum

quam multo repetet Graecia milite

coniurata tuas rumpere nuptias

et regnum Priami vetus.

 

heu heu, quantus equis, quantus adest viris

10 sudor, quanta moves funera Dardanae

genti. iam galeam Pallas et aegida

currusque et rabiem parat.

 

nequiquam Veneris praesidio ferox

pectes caesariem grataque feminis

15 inbelli cithara carmina divides,

nequiquam thalamo gravis

 

hastas et calami spicula Cnosii

vitabis strepitumque et celerem sequi

Aiacem: tamen heu serus adulteros

20 crines pulvere collines.

 

non Laertiaden, exitium tuae

genti, non Pylium Nestora respicis?

urgent inpavidi te Salaminius

Teucer, te Sthenelus sciens

 

25 pugnae, sive opus est imperitare equis,

non auriga piger. Merionen quoque

nosces. ecce furit te reperire atrox

Tydides melior patre:

 

quem tu, cervus uti vallis in altera

30 visum parte lupum graminis inmemor,

sublimi fugies mollis anhelitu,

non hoc pollicitus tuae.

 

iracunda diem proferet Ilio

matronisque Phrygum classis Achillei:

35 post certas hiemes uret Achaicus

ignis Iliacas domos.

 


Systema: asclepiadeum secundum. Appellatur: Paris. Nomenclatura: 1 Paris; 2 Helena; 2 Idaeus; 5 Nereus; 6 Graecia; 8 Priamus; 10 Dardanus; 11 Pallas; 13 Venus; 19 Aiax; 21 Laertidades; 21 Ulixes; 22 Nestor; 22 Nestor Pylius; 23 Teucer Salaminius; 24 Sthenelus; 24 Teucer Salaminius; 26 Meriones; 28 Tydides; 34 Phryges; 35 Achaicus; 36 Iliacus; 36 Pergameus



PORPHYRIONIS COMMENTARIVM IN HORATIVM FLACCVM


1. pastor cvm traheret per freta. Hac ode Bacchylidem imitatur. Nam ut ille Casandram facit uaticinari futura belli Troiani, ita hic Proteum.

3. ingrato celeris obrvit otio ventos. Ingratum esse otium uentis ait, quia feroces sunt et semper saeuire cupiunt.

5. mala dvcis avi domvm q. m. r. g. m. Malo auspicio ducis, ad quam repetendam omnis Graecia armabitur.

13. neqviqvam veneris praesidio ferox // pectes caesariem grataqve feminis // inbelli cithara carmina divides. [Veneris praesidio ferox]. Cuius sensus hic est [sibi]: Nec pulchritudo tibi, nec scientia cithara canendi bello proderunt. Haec enim deliciae mulie[b]ribus magis aptae sunt. [Diuides], pro: dispones.

27. ecce fvrit te repperire pro: furit, ac per hoc, discurrit, ut te repperiat.

29. qvem tv cervvs vti vallis i. a. v. p. l. Ordo est: quem tu fugies, uti ceruus lupum in altera parte uallis uisum. [Mollis] autem: inbellis atque eneruis.

31. svblimi hanelitv. Per ὑπαλλαγὴν dixit pro: ‘sublimi parte corporis edito’, quod est: ore.

32. non hoc pollicitvs tvae [genti]. Helenae scilicet.

34. classis achillei. ‘Achillei’ et ‘Vlixei’ ueteres dixerunt, ad similitudinem fortassis ‘diei’ et ‘faciei’.



ACRONIS COMMENTARIVM IN HORATIVM FLACCVM


[AD ALEXANDRVM PARIDEM.] PASTOR CVM TRAHERET P. P. N. PRIMI TRES VERSVS ASCLEPIADEI, QVARTVS GLYCONIVS.


2. perfidus. Quia in fidem amici hospitalitatem uiolando commiserit.

3. ingrato celeres. Aut uentis [(sim. Porph.)] aut Paridi. obrvit. Mitigauit, conpressit.

4. ut caneret. Vt praediceret.

5. mala dicis aui. Pro aue posuit, idest malo auspicio [(cons. Porph.);] ergo non mala ducis, sed mala aui intellegendum est.

6. quam. Helenam. repetet. Requiret. mvlto milite. Multo exercitu.

7. graecia milite coniurata. Inter coniurare et conspirare hoc interest, quod conspirare interdum bonorum est, malorum coniurare. Apud Aulidem enim promunturium ab omnibus Graecis ad excidium Troiae euntibus iuratum est, quod unanimiter dimicarent, ut (Verg. Aen. IIII 425. 426): Non ego cum Danais Troianam excindere gentem // Aulide iuraui. rvmpere nvptias. Hoc ideo dicitur uel propter amantis Paridis animum, cui praedicebat, ut doleret, si legitimam perderet, uel ex Veneris promisso, quae pro percepto malo eius iudicio nuptias mulieris pulchrae promiserat.

8. uetus. Antiquum.

9. eheu. Significatio cladem futuram dolentis, ut (Verg. Aen. VIII 537): Heu quantae miseris caedes Laurentibus instant!

10. sudor. Bellicus labor

25. moues. [Pro] commoues.

11. iam galeam pallas. Bene primum Mineruam irascentem posuit adulterio, utpote deam castitatis, aut certe, quia iudicio superata est, corrupto Paride muneris ipsius promissu. Aegida autem scutum Mineruae dixit. Vergilius in Troiae euersione ut eam monstraret inimicam (Aen. II 615. 616): Tritonia, respice, Pallas // Insedit, nimbo effulgens et Gorgone saeua.

12. rabiem parat. Pro belli furore rabiem posuit.

13. nequicquam. Frustra.

13. nequicquam pecte<s> c<a>esariem. Idest nequicquam pectes caesariem uel amoris aut Veneris praesidio ferox es, unde in exprobrationem Veneris dictum est (Verg. Aen. X 92. 93): 15 Me duce Dardanius Spartam expugnauit adulter, // Aut ego tela dedi fouiue Cupidine bella?

15. inbelli cithara. Quae nil bellicum sonet neque aliquid prosit in bello, sed per amatorias cantilenas uoluptatem feminis praestet.

16. nequicquam thalamo graues. [Graues thalamo propter disiunctionem copulae.] Vergilius (Aen. VII 322): Funestaeque iterum recidiua in Pergama taedae.

17. spicula gnosii. Cretensis; de canna enim sagittae fieri consueuerunt, ut (Verg. Aen. VII 499): Perque ilia uenit harundo.

18. celerem sequi a. Ad sequendum. celerem [q.] seqvi aiacem. Aiacis uirtuti etiam celeritatem dedit, uelut quem fugientum nullus euaderet.

19. heu serus adulteros c. p. c. Serus aut eorum dolore dixit, qui eius causa perierunt, aut certe, qui quantum ad inertiam suam tarde perierit.

20. puluere conlines. Hoc est: procuratam capillorum pulchritudinem puluere inquinabis, ut (Verg. Aen. XII 99): Et foedare in puluere crines.

21. non laertiaden. Singulos uelut exitiales duces minatur: Vlixen et Nestorem Pylium, Nelei filium. Vlixes enim Astyanacta praecipitem muro dedit.

23. salaminius teucer. De Salamina ciuitate, Telamonis filius, frater Aiacis.

24. te sthenelus. Filius Capanei. sthenelvs sciens. [Futuri.] Bene uaticinantem ut praesentia uidere facit futura, ut Lucanus (I 685. 686): Hunc ego, fluminea deformis truncus harena // Qui iacet, agnosco.

25. siue opus est imperitare equis. Est etiam insignis domitor equorum.

26. non auriga piger. Auriga Diomedis fuit, qui corpus Patrocli cum Aiace et Antilocho liberauit.

28. ecce furit te reperire atrox tydides. Et hoc inertiae Paridis adsignat tantam moram esse, quantam eum faceret inueniri. Sine certamine enim uelut in bello ([leg.] inbellem) O esse periturum, unde et eum ceruo ad timoris similitudinem comparauit. melior patre. Vel fortior, quia et numina uulnerauit, uel quia hic ad patriam uictor reuersus est, quod patri eius non contigerat.

29. Ordo est: quem tu mollis fugies sublimi anhelitu uti ceruus immemor graminis uisum lupum in altera parte uallis fugit.

31. mollis. Inbellis. svblimi pvgies. Aut ypallage figura pro sublimi parte corporis, idest ore edito [(ex Porph.),] uel quia ipsa anhelitus nebula summa petat potius quam ima.

32. non hoc pollicitus. Scilicet ut fugeres.

33. Ordo est: iracunda classis Achillei proferet diem Ilio et matronis Phrygum. iracvnd[i]a diem pro. Quae non tempus uelut propitia aut amica porriget, sed in paucos dies differet uindictam.

34. achillei. Veteres declinationes ista habent: ‘Achillei’ [ut] et ‘Vlixei’.

35. post certas hiemes. Pro annis posuit, ut (Verg. Aen. I 266): Ternaque transierint Rutulis hiberna subactis // Nam et aestates similiter posuit.

Ad graece scripta legenda typus graecus extrahe


GAI M. SEVER • MMDCCLX • MMDCCLXVII